فارس پلاس البرز، حسین دلاوری؛ دکترای مدیریت برنامه ریزی و امور فرهنگی: نگرانی نسبت به بروز انواع پیامد‌های مخاطره آمیز از جمله پیامد‌های اجتماعی، فرهنگی طرح‌ها و پروژه‌های شهری، همواره وجود داشته است و در صورت عدم بررسی و شناخت پیامد‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح‌ها به ویژه در مناطق شهری، می‌تواند به چالش‌های جدی در فراروی جوامع به‌ویژه کلان شهر‌ها مبدل شود.
از این رو برای احقاق این مهم در بررسی آثار احتمالی طرح‌ها و پروژه‌های شهری مانند احداث پل، گذرگاه، زیر گذرگاه ها و... لازم است در سیاست گزاری‌ها اطمینان از کسب بیشترین سود و منفعت در قبال هزینه‌های محدود بودجه عمومی دنبال شود، و به مطالعات حوزه ارزیابی پیامد‌های فرهنگی و اجتماعی نیز با نگاهی جدی و عمیق پرداخته شود. این امر باعث می‌شود تا بهره گیری مثبتی از طرح‌ها حاصل و از میزان پیامد‌های منفی و زیان بار آن ، کاسته شود.
فقدان مطالعات و ارزیابی‌های اجتماعی و فرهنگی ( پیوست های فرهنگی اجتماعی ) طرح‌ها و پروژه‌های شهری با توجه به نوع ارزش‌ها و هنجار‌های اجتماعی درمیان ترکیب‌های جمعیتی متنوع از جمله استان البرز به یقین موجب بروز تغییرات نامطلوبی خواهد شد.
زیرا موجب از بین رفتن هویت‌های محله‌ای، تغییر بافت شهری و ایجاد فضایی ناهمگون با زبست بوم شهری ، تغییرات قابل محسوس در تعاملات اجتماعی، و اختلال در کسب و کار‌های خرد که نمونه‌ای از این آسیب هاست، می شود. از این رو هدف اصلی ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی که پیوسته مورد توجه اهالی فرهنگ و فعالین اجتماعی است، حفظ و عدم آسیب رسانی به تنوع فرهنگی جوامع در معرض تاثیر این گونه طرح ها در مهندسی شهری است.
لذا ضرورت دارد تا مسؤولین شهری نسبت به تغییرات اجتماعی ناشی از تاثیرات برنامه‌ها و اقدامات مداخله‌ای مرتبط با مهندسی شهر آگاهی داشته و برای بهبود بهره‌وری از پروژه در فرایند تصمیم گیری و اجرای برنامه‌ها از مشارکت و مشورت های فعالانه صاحبان اندیشه در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی در حوزه تصمیم گیری بهره برده و ملاحظات و نکات آنان را حتما مد نظر قرار دهند.
این آگاهی و مشورت با صاحبان اندیشه ، باعث می‌شود تا بهره گیری مثبتی از طرح‌ها حاصل و از پیامد‌های منفی و زیان بار کاسته شود تا در نهایت برای جبران پیامد‌های منفی تدابیر لازم اتخاذ شده و آثار منفی طرح‌ها موجب انواع اختلال نشود.
همچنین کسب بیشترین نتایج مثبت از طرح‌ها و پروژه‌ها و نگرش کلان و همه جانبه نسبت به مسائل مذکور سبب کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی شده که در نهایت راه برون رفت از مشکلات و آسیب‌های امروز کلان شهرهاست.
به اعتقاد اکثر کارشناسان در طرح‌ها و پروژه‌های شهری و ملی، فرصت‌ها و موانعی در مجموعه اعتقادات، ارزش‌ها، هنجارها و رفتار افراد تحت نفوذ اقدام مداخله‌ای (پروژه‌ها)، شکل گرفته که می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری یا به‌عنوان مانعی در برابر اجرای فعالیت‌های اثرگذار باشد، از طرفی ضرورت دارد تا افراد نسبت به تغییرات اجتماعی ناشی از تاثیرات برنامه‌ها و اقدامات مداخله‌ای آگاهی داشته و برای بهبود بهره‌وری از پروژه در فرایند تصمیم گیری و اجرای برنامه‌ها مشارکت فعالانه داشته باشند؛ لذا ضرورت دارد تا گفتمان مطالعه و بررسی ارزیابی آثار و پیامد‌های اجتماعی و فرهنگی، طرح‌ها و پروژه‌های شهری توسط جامعه علمی و دانشگاهی در جامعه گسترش به یک گفتمان تبدیل شود تا در نهایت منجر به ارتقا توانمندسازی اجتماعی، ظرفیت سازی، افزایش سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی شود.
ارزیابی فرهنگی اجتماعی ( پیوست فرهنگی اجتماعی) امروز به‌عنوان یکی از حوزه‌های ارزیابی تاثیر گذار تصمیم گیری ها در کنار انواع دیگر ملاحظات می‌تواند با هدف شناسایی نتایج و پیامد‌های یک اقدام مداخله‌ای (پروژه شهری) بر زندگی انسان ها، سازمان‌ها و نظام‌های اجتماعی در تصمیم سازی مدیران شهری نقش به سزایی داشته باشد. به این دلیل که یکی از مزیت های ارزیابی فرهنگی اجتماعی، بررسی آثار و پیامد‌های هر گونه اقدام مداخله‌ای بر زندگی افراد جامعه است که می‌تواند به اندازه زیادی بر ارزش‌ها، نگرش‌ها، هنجارها، باورها، شیوه زندگی و جامعه پذیری آنان را تحت تاثیر خود قرار دهد.
مهمترین اهداف تهیه ارزیابی اجتماعی و فرهنگی عبارت است از:
• دامنه یابی و تعیین حوزه‌های تحت نفوذ اقدام
• شناخت ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه در محدوده پروژه پیش از اجرا
• شناخت نگرش شهروندان نسبت به پروژه و اقدام
• افزایش مشارکت‌های اجتماعی و همکاری شهروندان در مرحله اجرا و بهره برداری از پروژه
• آنالیز آثار احتمالی پروژه، بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی زندگی شهروندان و سبک‌های زندگی
• حفظ و افزایش سازگاری اجتماعی با محیط در قلمرو پروژه
• بسترسازی یکپارچگی و هماهنگی نهادی در سطوح مختلف
• ارائه راهکار‌های عملیاتی برای کاهش اختلال‌های اجتماعی، هنجاری، توزیعی
لازم به ذکر است که بررسی آثار و پیامد‌های اجتماعی و فرهنگی پروژه در سه سطح زمانی با اهداف اختصاصی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ مرحله پیش از اجرا، حین اجرا و پس از اجرا.
• پیش از پروژه، پیش نگر، برآورد پیامد‌های اجتماعی طرح در آینده، پیشنهاد و صورتبندی تمهیدات جهت کاهش آثار منفی، ایجاد انطباق با نیاز‌های محلی و فراهم کردن امکان مشارکت مردمی صورت گیرد.
• حین پروژه، مدیریت و نظارت بر تمهیدات صورتبندی شده جهت کاهش آثار منفی محتمل و افزایش آثار مثبت محتمل؛ توجه به پیامد‌هایی غیرمنتظره، تسهیل فرایند‌های اجراء، جلب همکاری و مشارکت و حل معضلات مقطعی در اجرای پروژه پیگیری می‌شود.
در نهایت می‌توان مهمترین کارکرد‌ها و فوائد ارزیابی تاثیرات فرهنگی و اجتماعی طرح‌ها و پروژه‌های شهری را در موارد ذیل خلاصه کرد:
• یادگیری اجتماعی و یافتن آمادگی برای مواجهه با تغییرات
• بهره‌مندی از همه فوائد و منافع بیشتر ناشی از یک پروژه
• احساس رضایت از دخالت در مدیریت امور شهری
• احساس مسئولیت در قبال شهر و و امور مدیریتی
• ارتقاءکیفیت زندگی و ایجاد محیط زندگی پایدار در ابعاد مختلف
• امکان بازطراحی پروژه‌ها
• افزایش سرمایه اجتماعی در شهر
• بهبود ارتباط با اجتماعات هدف پروژه
• پرهیز از اشتباهات پرهزینه در جریان اجرای پروژه
• ممانعت از شکست طرح‌ها و پروژه‌ها و کاهش ریسک‌ها
• دستیابی به اطلاعات بیشتر برای تصمیم گیری‌های موثرتر در آینده
• افزایش بازدهی منابع در دسترس و اثربخشی برنامه‌ها و مداخلات
• کاهش هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی مداخلات
• افزایش اعتماد نهادی به سازمان‌ها و دستگاه‌های میانی و کلان نظام
• کمک به ایفاء مسئولیت اجتماعی
در پایان باید گفت متاسفانه موانع بسیار زیادی برای نهادینه‌سازی گفتمان ضرورت تهیه پیوست‌های فرهنگی و ارزیابی آثار فرهنگی اجتماعی پروژه‌ها در پیش روی مدیران و سیاستگزاران اجتماعی است.
اگرچه این موضوع مهم در اسناد بالادستی مانند نقشه مهندسی فرهنگی و سیاست‌های کلی برنامه توسعه ششم اشاره شده، ولی مشاهدات نشان می‌دهد همچنان جای این موضوع در برنامه ریزی‌های شهری و استانی خالی است. مطابق با نظر رهبر معظم انقلاب سیاستگزاری‌های غلط فرهنگی موضوعی نیست که بتوان برای جبران هزینه‌های زیان بار آن برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت ارائه داد و می‌توان گفت پیامد تصمیمات اشتباه در موضوع فرهنگ که با بسیاری از طرح ها و برنامه های شهری پیوند دارد، خساراتی را به دنبال دارد که آثار آن حتی در بلند مدت به ندرت قابل اصلاح است.
اینجاست که مدیران شهری استان البرز آیا در تصمیم گیری های شان به پیوست فرهنگی اجتماعی یا همان ارزیابی آثار فرهنگی اجتماعی توجهی دارند یا خیر؟!
اگر توجهی دارند حتما پیوست فرهنگی طرح مهندسی احداث زیر گذر در میدان شهر کرج را جهت تبیین و تنویر افکار عمومی و جامعه نخبگانی ارائه دهند و اگر این گونه نیست، لطفا از ادامه این طرح بدون ملاحظات فرهنگی اجتماعی پرهیز کنند.
انتهای پیام/ب
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
