کاربران فضای مجازی نیازمند سرویس پایدار هستند

خبرگزاری فارس- گروه رسانه: "اگر زیرساخت پایدار در اختیار مردم قرار بگیرد و از آن استفاده کنند، در این زیرساخت که رقیب زیرساخت خارجی است، مردم می توانند در آن تصاویر و فیلم های شان را بارگذاری کنند و هر روز هم بر تعداد کاربرانش بیشتر خواهد شد؛ چراکه آنها می توانند هر تعداد عکس و هر دقیقه فیلم که بخواهند در بستر داخلی به اشتراک بگذارند.

بنابراین مشکل ارائه یک سرویس پایدار است و این سرویس پایدار نیاز به زیرساختی همچون شبکه ملی اطلاعات دارد و شبکه ملی اطلاعات به معنای ایزوله شده و منزوی شدن از شبکه جهانی نیست.

این ها بخشی از صحبت های مرتضی موسویان مدیرعامل انجمن سواد رسانه ای و رئیس اسبق مرکز رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. 

در خصوص ضرورت وجود شبکه ملی اطلاعات و تأثیر آن بر مصرف رسانه ای کاربران فضای مجازی، با مدیرعامل انجمن سواد رسانه ای ساعتی به بحث و گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با او است."

**تا چه اندازه راه اندازی شبکه ملی اطلاعات ضرورت دارد؟

- یکی از مواردی که این روزها بسیار در موردش صحبت می شود و همه مسئولان ارشد انتظارات شان را در مورد به وجود آمدن آن مطرح کرده ان، موضوع شبکه ملی اطلاعات است.

اگر توجه کنیم، متوجه می شویم که کرونا باعث شد بسیاری از مواردی که ما جدی نمی گرفته ایم، به صورت جدی مطرح شود. برای مثال فرض کنید در آموزش و پرورش، این ذهنیت پیش از کرونا وجود نداشت که ما به هرحال بایستی از زیرساخت هایی استفاده کنیم تا هزینه ها کاهش یابد و در عین حال شاهد افزایش کیفیت باشیم. معتقدم با استفاده از زیرساخت های جدید ما قادریم تا کیفیت را افزایش دهیم.

برای مثال اگر امروز در دانشگاه ها، نظارت خاصی بر اجرای کلاس ها به صورت آنلاین وجود داشته باشد، یعنی شاهد نظارت، بررسی و کنترل کلاس های آنلاین باشیم و به راحتی تصویر و صدای استاد وجود دارد و این نظارت، بررسی و کنترل کلاس ها امکان پذیر خواهد بود، درصورتی که در کلاس های حضوری این امکان وجود نداشت تا این کار را انجام دهیم.

اگر در کلاس های آنلاین، استاد فایل های محتوای لازم را نداشته باشد، امکان ارائه کلاسش وجود نخواهد داشت. بسیاری از اساتیدی که از روی جزوه دست نویس شان، عکس گرفتند تا آن را در کلاس ارائه کنند، در ارزیابی ها ناموفق بودند و در نهایت مجبور شدند تا محتوای قابل استفاده در محیط جدید آماده کنند.

اساتید کلاس های آنلاین باید محتوای لازم را داشته باشند

با این مثال ها کرونا در کنار مضررات و ضربه های زیادی که به اقتصاد کشورها وارد کرد و عزیزان بسیاری را از ما گرفت، یک سرعتی را در مهاجرت به یک نظام تمدنی جدید برای مان ایجاد کرد که از آن به عنوان نظام تمدنی یاد می کنیم. ما پیش از کرونا آنقدر درگیر مسائل روزمره بودیم که قوانین تمدن جاری را مقدم می دانستیم بر قوانینی که باید بر تمدن جدید نوشته شود.

همه این ها روی زیرساختی قابل اجراست که پایدار ، مطمئن، داخلی و در عین حال کم هزینه باشد.

** البته بسیاری از کشورها دغدغه زیرساخت را به نسبت ما نداشتند.

- بله همینطور است. بسیاری از کشورها دغدغه زیرساخت در این زمان که ما با کرونا درگیر بودیم، نداشتند؛ ما هم علاقه داشتیم این گونه باشد، یعنی شبکه ملی که تا حالا بایستی فازهای نهایی اش آزمایش می شد و به اجرا می رسید، امروز می توانست سرعت بالا و اطیمنان بیشتری را به ما بدهد.

نکته حائز اهمیت این است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، زمانی که که صحبت از محتوا می کند، می گوید من فقط مسئول زیرساخت هستم و زیرساخت را هم تا درصدی آماده کرده ام و جشن گرفته ام که توانسته ام درصدی را به اجرا برسانم؛ اگر دقت کنیم به آنچه که مصوبه شورای عالی فضای مجازی است، متوجه می شویم که اینگونه نیست. هم در مصوبات و هم در ارائه حجم زیادی بودجه با مضمون محتوا از جمله موردی بوده که در برنامه توسعه ششم آمده است؛ یعنی ده برابر شدن محتوا را می بینیم که برعهده این وزارتخانه بوده و برای تأمین آن هم بودجه لازم را دریافت کرده است و بقیه وزارتخانه ها، سازمان ها و حتی NGO ها که می توانستند در این امر مشارکت داشته باشند، فراموش شده اند و برای آنها در تولید محتوا، بودجه ای در نظر گرفته نشده است.

تمرکز در اجرا و اعطای مسئولیت اتفاق افتاد و به وزارت آی سی تی سپرده شد و این وزارتخانه نمی تواند بگوید که من مسئولیت محتوا را ندارم که اگر اینگونه است پس ردیف های بودجه سال 99 بایستی حرف دیگری بزنند. آنها با ما سخن می گویند و به ما می گویند که این بودجه ها به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اختصاص یافته شده است.

** به هرحال موضوع محتوا در کنار زیرساخت امری مهم است؛ بنظر شما در این مورد چه باید چه کرد؟

- بحث محتوا در کنار زیرساخت پایدار داخلی امری است که در نظام تمدنی که با آن روبرو هستیم، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زمانی که صحبت از زیرساخت های داخلی و پیام رسان های داخلی می کنیم، منظورمان این است که ما باید در زیست بومی تمام فرآیندها را تجربه کنیم که این زیست بوم باید داخلی باشد.

روی زیست بوم دگرساخته نمی توان فرآیند بومی را جاری کرد

ما نمی توانیم بر روی زیست بوم دگر ساخته و وارداتی فرهنگ و فرآیندهای بومی خودمان را جاری و ساری کنیم؛ بارها مقام معظم رهبری تأکید داشتند که به سمت یک انقلاب تمدنی جدید برویم و این اتفاق هم اکنون قابل رویت است.

همواره این نکته را مطرح می کنم که اگر می خواهید ببینید چه تغییراتی می افتد، در نظر بگیرید که آیا شما برای یک نیاز به یک سرویس یا محصول به سمت آن محصول و سرویس می روید یا او به سمت شما می آید؟

اگر سرویس و محصولی به سمت شما می آید و هر زمانی که می خواهید در اختیارتان قرار می گیرد پس این تغییر در آن سرویس رخ داده است، اما اگر شما هنوز برای رفع یک نیاز به سمت آن محصول یا سرویس می روید، این تغییر اتفاق نیفتاده است.

امروز شاهد هستیم فیلم هایی که هنوز روی پرده سینما اکران نشده روی گوشی و تلویزیون هوشمند مخاطبان قرار گرفته است. یعنی در بازده زمانی چند ساعت می توان با پول بسیار کمتر از پرداخت گیشه سینما، یک فیلم را کاملا مشاهده کرد؛ بنابراین پس این سرویس به جای آنکه من به سمتش بروم، او به سمتم آمده است و این تغییر ماندگار خواهد شد؛ معتقدم کسب و کار سینما با توجه به اینکه متعلق به پارادیم قبلی است، رو به نزول خواهد بود و این امر طبیعی است.

ما پیش از کرونا چندان خوشبین نبودیم که وزارتخانه های آموزش و پرورش یا علوم، تحقیقات و فناوری به سمت پارادیایم جدید حرکت کنند و این محیط را تجربه کنند، اما اجبار و شیوع ویروس کرونا آنها را اجبار کرد تا وارد این محیط جدید شوند؛ بنابراین این اجبار نشون داد که می توان با هزینه کمتر به یک بهره بری و اثربخشی بالاتر رسید.

در جلسه ای با یکی از مدیران دانشگاه بودیم که او دائما صحبت از این موضوع می کرد که به دنبال تهیه ساختمانی جدید با امکانات خاص است؛ در این مورد بیشتر با او صحبت کردم و گفتم که باید به سمت پارادایم جدید بروند و همه سرمایه را روی زیرساخت ارائه سرویس قرار دهند تا هر دانشجویی در هر نقطه ای که باشد، بتواند آن سرویس را دریافت کند.

مهاجرت به تمدنی جدید در ایام پساکرونا

معتقدم در ایام پساکرونا این اتفاق خواهد افتاد و باید به تمدنی جدید مهاجرت کنیم، تمدنی که محیط جدیدی از زندگی خواهد بود. این مهاجرت تمدنی زمانی می تواند اصالت داشته باشد که در زمین دیگری نباشد و ما دارای شبکه ملی اطلاعات باشیم. در این مدت که درگیر ویروس کرونا بودیم، به سرعت نیازمان به شبکه ملی اطلاعات مشخص شد.

** محتوا در ایجاد شبکه ملی اطلاعات چقدر می تواند نقش داشته باشد؟

- مفهومی که برای شبکه ملی اطلاعات در ذهن وجود دارد، تنها زیرساخت های سخت افزاری نیست، بلکه بر روی این شبکه ملی اطلاعات به لحاظ سخت افزاری، بایستی شبکه های محتوایی قرار داده شود؛ در این مورد می توانیم شبکه شاد را مثال بزنیم که در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است. 

زیرساخت روبناها بسیار مهمتر از زیر بنا هستند و بایستی در این  عرصه قدم برداشت، یعنی سامانه ها و فرآیندهایی است که بر روی شبکه ملی اطلاعات بایستی اجرا شوند.

** البته زمانی که صحبت از شبکه ملی اطلاعات می شود، بسیاری از مخاطبان نگران این موضوع هستند که قرار است ارتباط شان با جهان قطع شود.

- بسیاری بر این تصور هستند که وقتی صحبت از شبکه ملی اطلاعات می کنیم، یعنی قرار است خودمان را از شبکه جهانی جدا کنیم، اما اینطور نیست، بلکه شبکه ملی اطلاعات دارای درگاه هایی است که به سرعت می تواند نیاز ما را به شبکه جهانی مرتفع کند، درعین حال وقتی قرار است ما زیرساخت ها و داده های خاص خودمان را داشته باشیم، الزامی ندارد که از شبکه داخلی خودمان یعنی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات خارج شود. به هرحال هزینه ای متوجه ما به لحاظ پهنای باند بین المللی نخواهد شد؛ بنابراین بسیاری از سرویس ها می تواند رایگان عرضه شود.

از سال 81 که اولین شرکت ها از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجوز گرفتند، قرار نبود اینترنت فروشی باشد بلکه در محافل تخصصی و ارائه سرویس مطرح بود که ارائه سرویس نیاز به پهبای باند و ارتباطات شبکه و اینترنت داشت.

به مرور تجربه می کنیم، زمانی که قصد تماشای فیلمی دارید، پول را بابت اینترنت نمی پردازید بلکه این پول صرف پرداخت فیلم خواهد بود. این استفاده از محتوا نیاز به پرداخت پول بابت پهنای باند مصرفی ندارد؛ بنابراین همه سرویس ها باید اینگونه شود و ما برای سرویس پول بپردازیم و زیرساختی باشد که هزینه ای را متوجه افراد نکند. با همین دلیل ساده باید شبکه ملی اطلاعات هر روز کامل تر شود و ما قدرت ایجاد شبکه های محتوایی بر روی آن را بیشتر خواهیم داشت.

**از سال 84 طرح شبکه ملی اطلاعات مطرح است و امروز که در سال 99 هستیم، شاهد اتفاق خاصی نیستیم. دلایل این اتفاق چه مواردی می تواند باشد؟

- علی رغم اختصاص بودجه ای هر ساله برای توسعه شبکه ملی اطلاعات، اما احساس می شود این شبکه در اولویت نبوده است، درصورتی که تأکیدهای تخصصی بر روی اینکه این شبکه چه فوایدی می تواند برای بخش اقتصاد کشور داشته باشد و تولید ناخالص ملی را می تواند افزایش دهد و کسب و کارهای جدید را ایجاد کند، ما با این وضعیت روبرو هستیم.

اگر به ازای هر شغل سنتی، زیرساخت آماده بوده و امکان قانونی بسیار با سرعت و بدون موانع کند کننده وجود داشته باشد، باید 2/3 دهم شغل جدید به وجود بیاید؛ بنابراین رفتن به سمت پارادایم جدید ما را مواجه با بیکاری بیشتر نخواهد کرد بلکه تعداد شغلی که ایجاد می کند، دوبرابر شغل هایی است که از بین می رود.

امروز افرادی که با تخصص معمولی در زمینه فناوری اطلاعاتی باشند، تعدادشان اندک است. در پایان برنامه توسعه سوم بنا گذاشته شد تا همه کارشناسان دارای مدرک ICT باشند و در پایان همه دارای برگه ای بودند که نشان می داد هفت مهارت ICT را بلد هستند، اما زمانی که از آنها می خواستیم تا این هفت مهارت را نام ببرند، از عنوان آن عاجز بودند. در آن مقطع پول خرج شد و حتی سوپسیدهایی به آموزشگاه ها ارائه شد تا برای مدت کوتاهی این آموزش ها را ارائه کنند، اما در نهایت برگه ای را شاهد بودیم که همه آن را داشتند بدون آنکه از مهارتی برخوردار باشند.

حضور خانم های خانه دار در کسب و کارهای دیجیتال

امروز خانم های خانه دار را شاهد هستیم که در شبکه های اجتماعی کسب و کارهای خانگی راه انداخته اند. آنها بدون آموزش در این مسیر قدم برداشتند؛ بنابراین امروز استفاده و بهره برداری از فناوری ساده است؛ این درحالی بوده که در مقطعی انتقال فایل از پوشه ای به پوشه دیگر بسیار سخت و زمان بر بود، اما امروز این اتفاق به راحتی انجام می شود.

بسیاری از افراد از طریق وایبر و تلگرام، برای خود کسب و کاری را فراهم کردند، اما زمانی که زیرساخت ها از دسترس خارج شد، بسیاری از کسب و کارها دچار مشکل شدند. البته امروز آنها به واسطه فیلترشکن هایی کسب و کار خود را ادامه می دهند. اصولا فیلتر معنایی ندارد و همه در تلگرام حضور دارند.

زمانی که زیرساخت پایدار ایجاد می شود، حتی اگر از سوی غیرخودی ها باشد، افراد با سرعت کسب و کارهای شان را ادامه می دهند.

** امروز از زیرساخت های داخلی چه انتظاری می رود؟

- اصولا چیزی که امروز انتظار داریم توسط زیرساخت های داخلی به آن توجه شود این است که باید این زیرساخت ها همچون زیرساخت های بیرون از ایران، امکان دهند تا افراد باتوجه به دیتاهای مربوط به آن پوسته کسب و کاری را ایجاد کنند.

در مقطعی شاهد بودیم که چه هزینه ای صرف طلاگرام و هاتگرام شد و هر اندازه گفتیم که سه دانشگاه آمریکایی پشت تلگرام قرار دارد و آنها به ما اجازه ورود در این مسیر را نخواهند داد، کسی گوش نکرد و در نهایت شاهد بودیم که همه هزینه ها یک شبه به فنا رفت و تلگرام تصمیم گرفت که هاتگرام و طلاگرام را از گوشی ها حذف کند.

ما باید به دنبال ریشه و اصل قضیه برویم، یعنی اگر همه هزینه ها صرف زیرساخت های داخلی می کردیم، شاهد اتفاقات بسیار مثبتی بودیم و فعالان این عرصه به راحتی می توانستند در این زمینه فعالیت کنند. آن مهاجرت به تمدن جدید باید اتفاق می افتاد اما به دلیل عدم پیگیری های لازم شاهد این اتفاق نبودیم.

** وجود شبکه ملی اطلاعات تا چه اندازه می تواند در مصرف رسانه ای مخاطبان تأثیر داشته باشد؟

- اگر زیرساخت پایدار در اختیار مردم قرار بگیرد و از آن استفاده کنند، در این زیرساخت که رقیب زیرساخت خارجی است، مردم می توانند در آن تصاویر و فیلم های شان را بارگذاری کنند و هر روز هم بر تعداد کاربرانش بیشتر خواهد شد؛ چراکه آنها می توانند هر تعداد عکس و هر دقیقه فیلم که بخواهند در بستر داخلی به اشتراک بگذارند.

بنابراین مشکل ارائه یک سرویس پایدار است و این سرویس پایدار نیاز به زیرساختی همچون شبکه ملی اطلاعات دارد و شبکه ملی اطلاعات به معنای ایزوله شده و منزوی شدن از شبکه جهانی نیست.

انتهای پیام/