راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از نان شب واجب تر است/ لزوم آموزش سواد رسانه ای

خبرگزاری فارس- گروه رسانه: بیش از یک دهه است که موضوع شبکه ملی اطلاعات مطرح است و هر ساله بودجه هایی اختصاص این موضوع می شود، دریغ از آنکه اقدامی جدی در این عرصه برداشته شود.

کاربران ایرانی سال هاست در محیط اینترنت بین الملل فعالیت می کنند بدون آنکه مسئولان امر این نکته را در نظر بگیرند که چه خطراتی آنها را در این فضای جدید تهدید می کند.

البته «مسعود ویژه» کارشناس رسانه و مدرس رسانه معتقد است: اگر فرض کنیم که شبکه ملی اطلاعات در اختیار همه کاربران قرار می گیرد، موضوع رژیم مصرف و سواد رسانه ای از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و تنها وجود شبکه ملی اطلاعات توجیهی برای عدم این موارد نیست.

او بر این باور بوده که قطعا باید آموزش هایی در کنار وجود این شبکه ملی اطلاعات به کاربران ارائه شود و تبیین سواد رسانه ای در کنار این موضوعات باشد. به هرحال مهم ترین راهکار راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است، اما نباید بر این  تصور باشیم که تنها راهکار این است.

در خصوص وجود شبکه ملی اطلاعات و تأثیر آن بر مصرف رسانه ای کاربران، ساعتی به گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

** هر روز که می گذرد، بر تعداد کاربران فضای مجازی افزوده می شود و شاهد مشکلات بسیاری هستیم که گریبانگیر کاربران می شود. بخشی از این مشکل ناشی از نبود شبکه ملی اطلاعات است. تا چه اندازه وجود شبکه ملی اطلاعات را در عصر کنونی ضروری می دانید؟

-  در سال های اخیر موضوع فضای مجازی به عنوان امری مهم تلقی شده است و به عنوان یک رسانه ملی و فراگیری اش در سطح جهان و به همین نسبت در کشورمان قابل لمس است و به نوعی همه مردم درگیر این رسانه جدید هستند.

مردم به واسطه اینترنت و فضای مجازی، از فضای عمومی وارد فضای شخصی شده اند و به نوعی هرکدام خودشان به تنهایی دارای یک رسانه هستند و به دلیل ویژگی های تعاملی بودن این رسانه می توانند خودشان هم همچون یک رسانه تأثیرگذار برای جامعه و مخاطبان مختلف باشند.

کاربردهای مثبت این رسانه نوین بر همگان ثابت شده است و فضای مجازی چنین شرایطی را برای کاربران به وجود آورده و هیچ کدام منکر این موضوع نیستیم که فضای مجازی انقلابی در عرصه اطلاعات و ارتباطات ایجاد کرده است، تا جایی که این شرایط سبب شده تا بسیاری های از فعالیت های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما را تحت تأثیر قرار دهد و دستاوردهای مثبت و خوبی برای بشریت به همراه داشته باشد.

در کنار این موضوع فضای مجازی آسیب هایی را به همراه داشته است که این آسیب ها شامل عرصه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شده است.

** بنظر شما دلیل آسیب های وارده از سوی فضای مجازی به عرصه هایی همچون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی چه بود؟

- اصلی ترین دلیل آسیب های وارده، همگرایی فرهنگی یا اجتماعی بود. همانطور که در قرآن آمده است، یکی از زیبایی های بشر، اختلاف اقوام به لحاظ تفاوت های شان است. یعنی تفاوت هایی که میان اقوام و ملیت ها وجود دارد و در عرصه جهان هم شاهد قومیت ها، زبان ها و نژادهای مختلف هستیم و البته ایران هم شامل این قومیت های مختلف است. به هرحال این تنوعی بوده که در جوامع ایجاد شده و یکی از زیباییی های زندگی بشریت است.

رسانه های جدیدی همچون اینترنت و فضای مجازی، به نوعی همگرایی را در میان مردم ایجاد کردند؛ به این معنا که افرادی رسانه هایی با قوی ترین اطلاعات را در اختیار دارند. آنها دارای قدرت های بزرگ هستند و همین امر سبب می شود تا تأثیرگذاری آنها از طریق اینترنت و فضای مجازی در سایر قومیت ها و فرهنگ های مختلف بیشتر باشند، یعنی کاربرانی که از این فضا استفاده می کنند، تأثیرگذاری بیشتری از این رسانه های نوینی دارند که صاحبانش دارای قدرت های بزرگ هستند، به همین دلیل یکنواختی و همگرایی شکل می گیرد.

همگرایی یک آسیب جدی است

این همگرایی یک آسیب است؛ چراکه فرهنگ غالب، فرهنگ آمریکایی و فرهنگ غربی است و آنها به واسطه رسانه های مجازی، منابع اصلی اطلاعات را در اختیار دارند و چه بخواهیم و چه نخواهیم، خرده فرهنگ های سایر جهان را تحت تأثیر قرار می دهند و بر آنها غلبه می کنند.

این همگرایی آسیب های بزرگی به همراه دارد که نه تنها کشورمان بلکه کشورهای مختلف درگیر آن هستند و به نوعی برای مقابله با این آسیب ها تلاش می کنند تا راهکارهایی برای مقابله با این آسیب ها بیابند.

** می توانیم بگوییم که این آسیب از نبود شبکه ملی اطلاعات به وجود آمده است؟

- بزرگترین آسیب ناشی از این همگرایی، ضربه وارده به فرهنگ یک کشور است. به هرحال به فرهنگ هر جامعه آسیب می زند و در کشورمان بسیاری از آسیب های فضای مجازی در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را شاهد هستیم که البته مهم ترین عرصه ها، عرصه فرهنگی است که بیشترین آسیب را از این موضوع به خود دیده است؛ به همان نسبت تأثیرات منفی ناشی از استفاده فضای مجازی در خانواده ها شاهد هستیم، ناهنجاری های کودکان و نوجوانان متأثر از نگاه همگرایی است که در ماهیت فضای مجازی وجود دارد.

البته برای کشورمان این همگرایی آسیب های بسیاری را داشته است؛ زمانی که آمار طلاق را طی چند سال پیش مقایسه می کنیم، متوجه می شویم که فضای مجازی چه بلایی سر خانواده ها آورده است. همچنین کودکان و نوجوانان یا بهتر بگویم، فرزندان مان بیشترین آسیب را از فضای مجازی دیده اند.

در عرصه اقتصادی هم مشکلاتی ناشی از همین همگرایی را شاهد بودیم که در بسیاری از اوقات تحت تأثیر نوساناتی است که رسانه های مختلف معاند برای ما به وجود می آورند.

همچنین عرصه سیاسی و آن جنگ روانی که معاندین کشور برای ما ایجاد می کنند، از طریق رسانه بوده و همه به نوعی متأثر از ماهیت همگرایی فضای مجازی است.

کرونا افراد را ناچار به استفاده از فضای مجازی کرد

البته با شیوع ویروس کرونا، شاهد بودیم که اهمیت موضوع فضای مجازی دوچندان شد و بسیاری از افرادی که برای ورود به این فضا مقاومت می کردند، ناخودآگاه و براساس شرایط پیش آمده به این سمت سوق یافتند و حتی مجبور به استفاده فضای مجازی شدند. مصداق بارز این موضوع سامانه شاد بود که وزارت آموزش و پرورش برای دانش آموزان طراحی کرده بود و دانش آموزان و حتی خانواده های شان که چندان رغبتی به فضای مجازی نداشتند، ناچار شدند، به این فضا ورود کنند.

با وجود آنکه در خصوص کرونا فرضیه های مختلفی را شاهد بودیم و عده ای بر این باور بودند که کرونا ویروس هوشمندی بوده و برای برخی تسویه حساب های سیاسی و اقتصادی و طی مدت مختلف ایجاد شده است و برخی دیگر بر این تصور هستند که به منظور کنترل جهان، این ویروس ساخته شده است و حتی گروهی هم معتقدند که هر صدسال یکبار ویروسی به وجود می آید و مردم درگیر آن می شوند، اما نکته ای که در میان حائز اهمیت بود، صحبت های فوق العاده فنی و عمیق استاد سید مهدی میرباقری از اندیشمندان کشور بود که از پشت پرده های کرونا سخن گفت.

کرونا ابزاری در دستان قدرت های بزرگ است

او بر این باور است که کرونا ابزاری در دستان قدرت های بزرگ است، برای اینکه مردم جهان مجبور شوند وارد فضای مجازی شوند و پس از ورود به فضای مجازی به دلیل آنکه دارنده منابع اصلی اطلاعات هستند، مردم دنیا مجبور می شوند که وارد این عرصه شوند و در نهایت کنترل مردم برای شان راحت تر خواهد بود و به نوعی استعمار فرامدرنی مطرح است که قدرت های بزرگ از طریق فضای مجازی به راحتی مردم دنیا را کنترل کنند.

البته در بسیاری از فیلم های علمی و تخیلی که از سوی هالیوود ساخته شده است، گوشه هایی از افکار پلید استعماری که در ذهن شان بوده را شاهد هستیم و آنها از طریق فیلم های شان، چنین موضوعاتی را به تصویر می کشند و بنظر می رسد جمله استاد میرباقری قابل تأمل است.

** بنظر شما در این شرایط چه راهکارهایی باید در نظر بگیریم؟ آیا وجود شبکه ملی اطلاعات می تواند راهکاری مناسب در این شرایط باشد؟

- به هرحال چه ما بخواهیم و چه نخواهیم، وارد این فضا شده ایم؛ بنابراین باید به دنبال راهکارهای مناسبی در مقابله با آسیب های ناشی از فضای مجازی باشیم.

چند سال پیش مقام معظم رهبری دستور تشکیل شورای عالی فضای مجازی را دادند؛ متأسفانه علی رغم اینکه بارها ایشان به عملکرد شورای عالی فضای مجازی تذکر دادند، اما اقدامی مثبت در این شورا صورت نگرفت و حتی سال گذشته در سخنرانی شان تذکر جدی به عملکرد شورا داشتند و حتی برخی نفرات را تغییر دادند، اما همچنان متأسفانه روند کار یک مقدار کند پیش می رود و برخوردهای انفعالی انجام می دهند.

** به برخی از این اقدامات نامناسب در راستای فضای مجازی اشاره می کنید.

-بسیاری از کسب و کارها در همین محیط تلگرام ایجاد شده است و آنها در این فضا فعالیت می کنند. از طرفی هم عده ای در حال استفاده از این فضا بودند که شاهد برخورد انفعالی بودیم و همین برخورد انفعالی سبب شد تا اکثریت کاربرانی که در تلگرام فعالیت می کردند، به سمت فیلترشکن سوق یابند.

برخوردهای انفعالی در فضای مجازی، بی تدبیرانه ترین راهکار است

البته بسیاری از افراد دغدغه مند به سمت پیام رسان های ایرانی رفتند، اما به هرحال این برخورد انفعالی در خصوص تلگرام، راهکار مناسبی نبود.

البته شرایط کرونا هم به نوعی ما را ناچار کرد تا در این فضا وارد شویم.  همچنین مقام معظم رهبری امسال بارها در این زمینه تذکر دادند و اکثر سخنرانی های شان در مورد فضای مجازی بود که حتی در هفته دولت جلسه ای به صورت مجازی با هیأت دولت داشتند که در آن جلسه صراحتا در خصوص تشکیل راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، نکاتی را مطرح کردند و بسیار ملزم بودند که این اتفاق بیفتد.

البته راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در برخی از کشورها، موضوعی فراگیر بوده است و برخی از کشورها در شرایطی که این هم گرایی ایجاد شده است و همچون ما شاهد چنین فضایی هستند، اقدام به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات کردند.

در مطالعه ام، کشور چین را رصد کردم که از چند سال گذشته شبکه ملی اطلاعاتش را راه اندازی و بسیار در این زمینه موفق عمل کرده است و حتی شاهد راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در بسیاری از کشورهای اروپایی بودیم و حتی آنها احساس کرده اند که راه اندازی این موضوع کمک می کند تا آن همگرایی که از ابتدای صحبت هایم به آن اشاره کرده ام، کمتر آسیب ببینند.

همچنین یکی از دوستانم نقل می کرد که در صفر به ماسوله با یک توریست خارجی از کشور سنگاپور مواجه شده بود. گپ و گفتی  با یکدیگر داشتند و در این صحبت ها او تنها یک پیام رسان داخلی را مطرح کرد، درحالی که دوستم نزدیک به 10 پیام رسان داخلی و خارجی را برای این توریست عنوان کرد.

همچنین با وجود آنکه سنگاپور به لحاظ زیرساختی و تکنولوژی از ما جلوتر هستند، گوشی این توریست سنگاپوری بسیار ساده بود و حتی توضیح داد که او نذر کرده است تا هر تکنولوژی جدیدی که وارد کشورش می شود، در ابتدا آموزش داده شود و به صورت فراگیر در اختیار مردم قرار بگیرد؛ متأسفانه در کشورمان زمانی که تکنولوژی جدیدی وارد کشور می شود، با تمام قدرت مورد استفاده خانواده ها و مخاطبان قرار می گیرد، علی رغم آن خصوصیات مثبت، دارای تأثیرات منفی است و پس از ایجاد مشکل تازه به فکر حل مشکل و فرهنگسازی در خصوص آن تکنولوژی می افتیم.

پس از ورود تکنولوژی به فکر فرهنگسازی می افتیم

برای مثال ماهواره ای که چندسال پیش وارد کشور شد و یا فضای مجازی و اتفاقاتی که ناشی از آن شاهد هستیم؛ همه این ها مشکلاتی است که ما با آن دست به گریبانیم و شورای عالی فضای مجازی باید این موضوعات را پیگیری می کرد و راهکارهایی برایش درنظر می گرفت که متأسفانه شاهد عملکرد ضعیفی در این عرصه بودیم.

مقام معظم رهبری طی این سال ها به اهمیت فضای مجازی اشاره کردند و حتی اندازه اهمیت فضای مجازی را به اندازه اهمیت انقلاب دانستند و حتی در جایی دیگر مطرح کردند که اگر رهبر نبودند، در عرصه فضای مجازی فعالیت می کردند. همه این موضوعات نشان از اهمیت فضای مجازی است که متأسفانه کمتر احساس می شود.

** بنظر شما چه باید کرد؟

- لزوم تسریع بخشیدن به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از نان شب برای ما در شرایط فعلی به نوعی واجب تر است و باید چاره ای برای تحقق این امر اندیشید.

مردم، دلسوزان نظام، رسانه های انقلابی و دغدغه مند باید راه اندازی شبکه ملی اطلاعات را از مسئولان کشور، دولت و وزارت ارتباطات، مطالبه کنند تا هرچه سریع تر این اقدام مناسب را انجام دهند که البته شاید تا کنون دیر هم شده باشد اما باید هر چه سریعتر شاهد راه اندازی شبکه ملی اطلاعات باشیم. این مطالبه به نوعی راهکاری است که ما می توانیم انجام دهیم تا این اتفاق سریع تر انجام داده شود.

** وجود شبکه ملی اطلاعات چه تأثیری می تواند در مصرف رسانه ای کاربران داشته باشد؟

- بنظر می رسد در کنار شبکه ملی اطلاعات، اقدامات فرهنگی دیگری باید انجام شود و وجود شبکه ملی اطلاعات تنها راه نیست، اما می توان گفت که مهم ترین راه  است. در این شرایط هیچ زمانی نباید موضوع سواد رسانه ای را فراموش کنیم.

تقویت سواد رسانه ای در کنار وجود شبکه ملی اطلاعات

اگر فرض کنیم که شبکه ملی اطلاعات در اختیار همه کاربران قرار می گیرد، موضوع رژیم مصرف و سواد رسانه ای از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و تنها وجود شبکه ملی اطلاعات توجیهی برای عدم این موارد نیست. قطعا باید آموزش هایی در کنار وجود این شبکه ملی اطلاعات به کاربران ارائه شود و تبیین سواد رسانه ای در کنار این موضوعات باشد. به هرحال مهم ترین راهکار راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است، اما نباید بر این  تصور باشیم که تنها راهکار این است.

انتهای پیام/