خاستگاه هنر دوبیتی‌خوانی ایران است/جشنواره جوان راهی روشن به آینده موسیقی ایران است

به گزارش خبرگزاری فارس، هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی اقوام، و عضو شورای علمی سیزدهمین جشنوارۀ موسیقی نواحی ایران در خصوص تاریخچۀ دوبیتی‌خوانی گفت که ایران خاستگاه اصلی و اولیه دوبیتی خوانی است.

هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی اقوام، در رابطه با تاریخچۀ دوبیتی‌خوانی گفت: دوبیتی‌خوانی، هنری است که از ایران شروع شده است. سر منشأ دوبیتی هم رودکی است و در تاریخ نیز ثبت شده است. هنر دوبیتی جزو هنرهای اسلامی در ایران محسوب می‌شود. نقل است روزی رودکی در خیابان راه می‌رفته، متوجه می‌شود بچه‌ها در خیابان در حال گردوبازی‌اند و شعر «غلتان غلتان، همی رود تا بن گو» را می‌خوانند. در حقیقت همین بیت باعث می‌شود رودکی دوبیتی را پدید بیاورد.

وی با اشاره به اینکه دوبیتی به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود، عنوان کرد: دوبیتی ابتدا به صورت عاشقانه بوده ولی در طول تاریخ هزار و ۲۰۰ ساله‌ای که دارد، به دسته‌های مختلفی تقسیم شده است. یکی از آن دسته‌ها، دوبیتی‌های سوگ است. دوبیتی‌های اجتماعی، حماسی، فراغ، هجران، طنز، کار و لالایی هم داریم. در قرن حاضر متأسفانه به دلیل اینکه شکل اجتماع به طور کلی تغییر پیدا کرده و جامعه به شکل مدرن درآمده، دوبیتی کم‌کم رخت بسته است.

این پژوهشگر موسیقی اضافه کرد: از قرن سوم، چهارم به بعد دوبیتی‌های زیادی‌ به زبان‌ها و گویش‌های مختلف پدید می‌آید و شاعران دوبیتی‌سرا حتی در تاریخ می‌درخشند و بین جوامع معروف می‌شوند. مثلاً در قوم بختیاری، دوبیتی‌های اسکندر معروف است. در گیلان هم دوبیتی داریم که به آن «پهلوی» می‌گویند. در سیستان و بلوچستان به «سیتک» و در تالش به «دستون» معروف است.

جاوید در خصوص نحوه اجرای این دوبیتی‌خوانی‌ها گفت: در هر جایی بسته به عادت‌های آوازی و لحن‌های آوازی که دارند متفاوت است. مثلاً وقتی پهلوی‌های گیلان را می‌شنویم متوجه می‌شویم این‌ها تفاوت‌شان به سبب لحن‌های موسیقایی است.

او با اشاره به اینکه اصولاً هنر دوبیتی‌خوانی در اختیار دو جامعۀ کشاورزان و شبانان بوده است، ادامه داد: وقتی جلوتر می‌آییم و مسئلۀ صنعت و معماری هم جای خود را پیدا می‌کند، دوبیتی‌های بنّاها و معماران را می‌شنویم. حتی دوبیتی عرفانی داریم که به آن «هراره» می‌گفته‌اند و توسط ابوسعید ابوالخیر ایجاد شده است. هراره‌خوانی در مقطعی در ایران ممنوع بود، چون فکر می‌کردند واژگان خاص ضدخدایی دارد. بعدها متوجه می‌شوند که اشتباه کرده‌اند و همین هراره باعث می‌شود که دوبیتی‌های معنوی و عرفانی پدید بیاید.

این پژوهشگر موسیقی اظهار داشت: از جنوب خراسان شاعرانی مانند قاضی جلال‌الدین فقهی سلجوقی را داریم که دوبیتی‌های عارفانه می‌گوید و دیوان‌های خاصی گفته‌اند. در استان‌های دیگر نیز شاعران زیادی داریم که دوبیتی گفته‌اند و دوبیتی‌های زیبایی دارند. امروزه هم هنر خواندن آن کمرنگ شده و هم سرودن آن. در جشنواره امسال می‌خواهیم هم بازشناسی دقیقی در این خصوص داشته باشیم، هم اینکه این موضوع به نوعی مجدداً با فرهنگ روز جامعه رواج پیدا کند تا کاربردهای نو داشته باشد.

جاوید عنوان کرد: دوبیتی حدود 14 منظر دارد که از همۀ این منظرها به دوبیتی نگاه می‌کنیم. آدم‌هایی هم که انتخاب می‌شوند تا به جشنواره موسیقی نواحی بیایند، افرادی هستند که هر کدام‌شان در ارائۀ یک جلوۀ دوبیتی تخصص دارند. مثلاً یک نفر صرفاً دوبیتی‌های مذهبی می‌خواند و یکی دیگر دوبیتی‌های حماسی.

وی در پایان بیان کرد: در بخش پژوهش سعی کرده‌ایم آثاری در این زمینه معرفی کنیم تا نسل جوان آن‌ها را بشناسند. منابعی هم معرفی خواهیم کرد تا بدانند به کجا مراجعه کنند. از شاعران رسمی کشور ایران پس از رودکی و باباطاهر، خود مولانا دوبیتی‌هایی دارد که آن کتاب فقط یک‌بار در ایران چاپ شده است.

سیزدهمین جشنوارۀ موسیقی نواحی ایران به دبیری احمد صدری آبان‌ماه سال جاری در کرمان به‌صورت آنلاین و آفلاین برگزار می‌شود.

******************************

جشنواره جوان راهی روشن به آینده موسیقی ایران است 

 مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چهاردهمین جشنواره ملی موسیقی جوان پیام داد. 

 در پیام محمد اله‌یاری، مدیرکل دفتر موسیقی، آمده است:  

 جشنواره ملی موسیقی جوان فرصت مغتنمی برای بیان احساسات و عواطف لطیف جوانان است و امکان شناخت بهتر وضعیت موسیقی و ظرفیت‌های هنرمندان و جوانان و اجرای آثارشان را فراهم می‌کند. 

این جشنواره با محوریت موسیقی نواحی، دستگاهی و کلاسیک که بنیان و اعتبار فرهنگی دارند، بستر مناسبی است تا داشته‌های ارزشمند هنری جوانان بیان و با نگاه و نظر استادان و هنرمندان پیشکسوت صیغل یابد. جوانانی که جریان آینده موسیقی کشور با حضور و هنر آنان پیش می‌رود. جشنواره ملی موسیقی جوان راهی روشن به آینده موسیقی ایران است که به شایستگی می‌تواند هویت فرهنگی، دینی و موسیقایی ما و پویایی جوانان را در موسیقی ارائه کند. اعتبار و جایگاه جشنواره با مشارکت و همراهی استادان شاخص موسیقی در داوری و روند منظم برگزاری جشنواره تثبیت شده است. 

چهاردهمین جشنواره ملی موسیقی جوان علی‌رغم شیوع ویروس کرونا با استقبال و اشتیاق هنرمندان جوان با شیوه‌ای دیگر برگزار می‌شود و تجربه‌ای متفاوت را در این رویداد رقم می‌زند. 

فرصت را مغتنم می‌شمارم و از تلاش‌های دبیر محترم جشنواره، داوران فرهیخته و همکارانم در دبیرخانه و ستاد اجرایی و پشتیبانی جشنواره قدردانی می‌کنم.

انتهای پیام/