«ایگور پانکروتینکو» کارشناس سیاسی روس در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس قرار داد، به بررسی اهداف سفر وزیر دفاع ملی ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی پرداخت.
در این یادداشت آمده است: هفته گذشته «خلوصی آکار» وزیر دفاع ملی ترکیه از «تاشکند» و «نورسلطان» دیدار و با مقامات عالی نظامی - سیاسی ازبکستان و قزاقستان ملاقات کرد.
بنابر گزارشهای رسمی نتایج سفر آکار به این دو کشور، طرفین در خصوص همکاریها در زمینههای نظامی - فنی و آموزش نظامی بحث و گفت و گو انجام دادند.
سفر کاری آکار به قزاقستان و ازبکستان که از کشورهای مهم آسیای مرکزی به شمار میروند، به طور غیر انتظار باعث جلب توجه بسیار بالایی و حتی تا حدودی ناسالم نیز شد.
در حالی که وزیر دفاع ترکیه از سوی مقامات عالی قزاقستان و ازبکستان به حضور پذیرفته میشود، نشریه «ترکیه» چاپ آنکارا مطلبی منتشر کرد که در آن بر ضرورت ایجاد ارتش واحد اقوام ترک شامل نیروهای مسلح ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، آذربایجان و البته ترکیه تاکید میشد.
انتشار این مطلب در یک نشریه نه چندان پر تیراژ و تأثیرگذار کافی بود تا کارشناسان به این نتیجه برسند: آنکارا در تلاش است تا به ایجاد «ارتش واحد توران» دست یابد و به تبع آن به آسیای مرکزی نفوذ کند.
چنین نتیجه گیری تا چه حد مبنای واقعی خواهد داشت؟
باید گفت که روند ایجاد «ارتش واحد توران» میتواند به معنای تغییرات اساسی در سیاست خارجی کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی باشد که از میان آنها نورسلطان و «بیشکک» عضو سازمان پیمان امنیت جمعی بوده و تاشکند از سیاست عدم مشارکت در پیمانهای نظامی پیروی میکند و «عشقآباد» نیز پایبند به وضعیت بی طرفی کامل است.
امروز هیچ نوع زمینهای برای چنین تغییرات بنیادی در سیاست خارجی کشورهای منطقه وجود نداشته و علاوه بر آن میتواند واکنشهای بسیار منفی و جدی روسیه و چین را به همراه داشته باشد.
البته در آنکارا هم درک این موضوع به خوبی وجود دارد که در حال حاضر ترکیه آماده وارد شدن به مبارزه تمام عیار برای نفوذ در آسیای مرکزی با بازیگران سنتی به ویژه از راه اقدامات قاطعی نظیر ایجاد پیمان نظامی منطقه نیست،
اگر چه کاملاً واضح است که اکنون ترکیه جهت تحقق اهداف سیاست خارجی خود نه تنها به روشهای دیپلماتیک، بلکه به روشهای نظامی - دیپلماتیک نیز روی آورده است، اما این موضوع در مورد آسیای مرکزی صدق نمیکند و آنکارا ترجیح میدهد در این منطقه در چارچوب قدرت نرم خود اقدام کند.
لازم است این واقعیت نیز در نظر گرفته شود که در حال حاضر در کشورهای منطقه نخبگان محلی ترکیه گرا که از توان و ظرفیت جدی برای تأثیرگذاری بر روندهای سیاسی کشورهای خود برخوردار باشند، وجود ندارند.
به عبارت دیگر ترکیه فعلا از پایگاه اجتماعی جهت اعمال فشار بر رهبران کشورهای آسیای مرکزی برای دست یافتن به خواستههای خود برخوردار نیست.
بنابراین اظهار نظرهای بلندپروازانه برخی از نمایندگان نزدیک به مقامات ترکیه باید در چارچوب نگاه کلی نخبگان این کشور نسبت به ایده «جهان مشترک ترک» (به عنوان تصویری از یک آینده نسبتاً دور که هیچ شانسی برای تحقق آن در میان مدت، یعنی از دو تا پنج سال، وجود ندارد) مورد توجه قرار داده شود.
اما این همه مانع اقدامات ترکیه در جهت بررسی امکان شکل گیری زمینه تحقق چنین یک ایده (به ویژه با توجه به خط مشی آنکارا برای افزایش نفوذ خود در جهان) نخواهد شد.
رهبر ترکیه یکی از این زمینهها را تعمیق همکاریهای نظامی و نظامی - فنی با کشورهای آسیای مرکزی و همچنین تعامل در جهت هماهنگی اقدامات نهادهای امنیتی و اطلاعاتی با آنها میداند.
از این نظر آنکارا از یک سو به کشورهای آسیای مرکزی به عنوان بازار بالقوه برای عرضه سلاح و تجهیزات نظامی و از سوی دیگر به عنوان زمینه مناسب برای شکل گیری پروتکلها و استانداردهای مشترک نیروهای مسلح خود و کشورهای این منطقه نگاه میکند که این امر میتواند در آینده در روند ترویج ایده «جهان مشترک ترک» نقش جدی بازی کند.
از این نظر توافقات حاصل شده در جریان سفر وزیر دفاع ملی ترکیه به قزاقستان و ازبکستان قابل توجه است، زیرا بر این اساس تسهیلات اعتباری در اختیار نورسلطان و تاشکند جهت خرید تسلیحات و تجهیزات نظامی ترکیه قرار گرفته و همچنین برنامههایی در زمینه آموزش پرسنل نظامی، برقراری ارتباط بین موسسات آموزش نظامی، تبادل تجربه در زمینه آماده سازی واحدهای نظامی و گسترش دورههای بازآموزی افسران نیروهای مسلح قزاقستان و ازبکستان در ترکیه به اجرا گذاشته خواهد شد.
همانگونه که اشاره شد، ایده «ارتش توران» متشکل از نیروهای مسلح کشورهای ترک زبان به دلیل فقدان پیش زمینههای لازم و وضعیت واقعی آسیای مرکزی، در میان مدت قابل تحقق نخواهد بود.
با این حال آنکارا این احتمال را در نظر دارد که در هر زمانی شرایط میتواند تغییر کند و به این دلیل روی ایجاد زمینههای کار میکند که قادر به تبدیل ایده «جهان مشترک ترک» و «ارتش توران» به یک واقعیت ژئوپلیتیکی باشد.
انتهای پیام/.