بسته مهارتی| موارد ممنوعه رابطه با نوجوانان: لجبازی ممنوع!

گروه خانواده: نوجوانان و والدین‌شان این روزها زندگی جدیدی را تجربه می‌کنند. درس خواندن در خانه در بستر فضای مجازی آن هم به صورت بیست و چهار ساعته کنار خانواده بودن، اتفاق جدیدی‌ست که قطعا به مهارت‌آموزی جدید هم نیاز دارد. به مناسبت هفته نوجوان تصمیم داریم بسته مهارتی ویژه نوجوانان و والدین‌شان در ایام کرونایی ارائه دهیم تا کمکی برای مهارت افزایی نوجوانان و خانواده آنها در این ایام باشیم.

سنین نوجوانی دارای ویژگی های خاصی به لحاظ هورمونی ـ فیزیکی و روانی است به طوریکه ممکن است بچه ها را به دلائل مختلف دارای تنش های روحی و سردرگمی های زیاد کند. نوجوانان در این دوره ارتباطاتشان با همسالان و دوستانش بیش از قبل می شود به طوریکه شاید آن اندازه زمانی که با دوستانشان می گذرانند با خانواده هم نگذارنند اما این شرایط ویژه کرونایی و در خانه مانی بیشتر فرصتی شده تا خانواده ها در کنار هم باشند  و از سوی دیگر هم چالشی مثبت و منفی برای والدین تا این ارتباطات را مدیریت کنند.

از رسول خدا (ع) روایت است: «اَکرِمُوا أوْلادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدابَهُم یُغْفَرْلَکُم؛ فرزندان خود را احترام کنید و آدابشان را نیکو بگزارید که از رحمت الهی برخوردار شوید.» گفته اند روزی مردی در حضور پیامبر به خاطر کاری که فرزندش انجام داده بود، از او عیب جویی کرد. پیامبر به او فرمود: «فرزندت، تیری از تیر‌های تیردان توست.» مفهوم این سخن آن است که فرزند، ت پاره تن تو و ذخیره آینده توست. تو با اهانت به شخصیت او، هم به خودت ضربه می‌زنی و هم کسی را حقیر می‌کنی که مددکار و پشتیبان تو در آینده خواهد بود و هر کار نیکی که انجام دهد، تو نیز در پاداش آن، شریک خواهی بود.

تنهایی و انزوا در خانه، پناه بردن به تلویزیون و فضای مجازی نوجوانان را از قبل پرتنش تر می کند به طوریکه ممکن است باعث دعوا و اعتراض والدین برای درس نخواندن هایشان یا کنترل رفت و آمدهایشان به بیرون شود. در مقایسه با افراد عادی و نوجوانان طبیعی برخی از نوجوانان در این دوره هستند که بیشتر گستاخی و لجبازی می کنند و به قول خود پدر و مادرها : هر کاری که می کنند باز هم بچه ها ناراضی و بی ادبی می کنند و مدام جو خانواده را دچار چالش می کنند.

در این شماره سعی داریم چند تکنیک و راهکار ارتباطی برای برخورد با این نوجوانان را به والدین آموزش دهیم تا در این دوره به کارشان بیاید.

1-حفظ آموزش در برخورد با نوجوان سرکش

نخستن نکته برای ارتباط صحیح با نوجوان لجباز و بدقلق در این شرایط این است که ابتدا ظرفیت روحی خود را بتوانیم با برقراری آرامش بالا ببریم به طوریکه اگر تنش و مشکلی هم در خانه پیش می آید با حفظ آرامش خود بتوانیم آن را رفع کنیم . به طور مثال اگر نوجوانی با تنش و گستاخی زیاد از پدر یا مادرش اینترنت یا شارژ گوشی یا لباس خود را طلب می کند، بهتر این است که مادر یا پدر او را به آرامش دعوت کنند و بدون اینکه جواب گستاخی بچه را با تنش بیشتر بدهند و او را دعوا کنند که مثلا : «تو چرا همیشه دنبال لباس هایت می گردی» یا «چرا لباس هایت را از ما می خواهی» یا اینکه «چرا نظم و ترتیب  نداری» و در زمینه مالی مثل اینکه : «من تازه به تو پول تو جیبی دادم چرا تمامش کردی» یا «مدام سرت در گوشی ات است دیگر لازم نیست اینترنت داشته باشی»!

بهتر این است که بدانیم اغلب بچه هایی که وارد سنین نوجوانی می شوند طرز رفتارشان اینطور است یادمان باشد با حفظ آرامش در موقعیت های دشوار به آنها کمک کنیم تا به رفتار عادی باز گردند. مثلا از فرزندمان بخواهیم که در کنارمان بنشیند و سپس دوستانه با او صحبت کنیم که به طور مثال : «برای شارژ اینترنت یا هر کار شخصی دیگری خودت باید مدیریت صحیح در ماه داشته باشیم تا براساس پول توجیبی آن را هزینه کنی وگرنه نمی شود هر زمانی این کار را انجام داد». 

زمانی که کنار بچه ها قرار می گیریم دیگر مقابلشان نیستم و نوجوان هرچقدر هم که بدقلق باشد باز هم نحوه صحبت و رفتارش را تغییر می دهد مگر اینکه ما هم با او مقابله کنیم  و به رفتارش دامن بزنیم.

بنابراین خیلی مهم است که در برابر گرایشات و حالات نوجوان چطور رفتار و واکنش نشان دهیم، حتی اگر فرزندمان بیش از حد هم بی ادبی می کند می بایست آرامشان را حفظ کنیم و سعی کنیم محیطی که قرار است مدتها با هم بیش از قبل باشیم را پر تنش نسازیم تا به بقیه اعضای خانواده هم تنش و اضطراب وارد شود.

والدین می بایست بدانند که در صورت داشتن رفتارهای اضطراب و وسواس گونه یا انتشار اخبار منفی و فاجعه بار در محیط منزل این فرزندانشان هم هستند که تحت تأثیر این اخبار و روایت های منفی قرار می گیرند بنابراین اولین ترکش ها به خود خانواده می خورد و نتیجه مثبتی به بار نمی آورد به ویژه در این شرایط که اخبار مرگ و میر و بیماری همه جا پخش است. بنابراین بهترین حالت این است که بخشی از زمان روزانه را صرف کارهایی با آرامش بکنیم.

مثلا اگر یک روز خانه همگی تعطیل و با هم هستیم ، براساس علایقمان موسیقی گوش دهیم یا بازی های دسته جمعی فکری بکنیم تا همه درگیر آن شوند و روحیه شادی داشته باشند یا اینکه همه با هم تنقلات بیاوریم و یک فیلم خانوادگی ببینیم که اتفاقات روحیه مان را هم شاد کند.

2-با نوجوان لجبازی نکنید

یکی از خصوصیات دوره نوجوانی به ویژه برای نوجوانان بدقلق و سرکش لج و لجبازی است اینکه هر چیزی که والدین می گویند برعکس آن عمل کنند یا مدام با آنها کل کل دیالوگی داشته باشند. خواسته یا ناخواسته دختر و پسر نوجوان برای کنار زدن محدودیت ها و مرزهایی که تعیین شده ، تلاش می کند مثلا اگر از آنها بخواهیم در خانه بمانند و درس بخوانند حتما راهی برای فرار و قرار گرفتن در گعده های دوستانه پیدا می کنند. نکته اصلی ایناست که یادمان باشد ما الگوی آنها هستیم و آنها از ما یاد می گیرند که در موقعیت های مختلف چطور رفتار کنند. اگر ما لجبازی کنیم، دست به داد و فریاد و جنگ بزنیم یا اینکه از دیالوگ های نامناسب در برخورد با آنها استفاده کنیم، آنها هم از ما می آموزند.

بهتر است با آرامشی که مطرح شد جواب لجبازی هایشان را بدهیم یعنی به طور مثال اگر از آنها می خواهیم درس بخوانند اما در برابر می بینیم که بازی های کامپیوتری می کنند، با داد و فریاد و فحاشی به آنها نگوییم که بچه بنشین و درست را بخوان وگرنه تو را از این امکانات محروم میکنم، با نوجوان دوستانه صحبت کنیم که مثلا : بعد از اینکه بازی تمام شد وقتی هم برای درس هایت بخوان تا شب درباره مباحث امروز صحبت کنیم و به جمع بندی برسیم. 

یکی از روش ها برای یافتن از بین بردن رفتار لجبازی یافتن علت آن است بهتر است دور و برمان ببینیم خودمان چقدر لجبازی کرده ایم یا اینکه از چه کسانی ممکن است بچه الگو گرفته باشد بنابراین رفتار لجبازی را با لجبازی مقابله نکنیم از بحث کردن زیاد بپرهیزیم مثلا به بهانه ای از اتاق خارج شویم یا موضوع بحث را تغییر دهیم.

از امر و نهی های مدام  در خانه بپرهیزیم مثلا اینکه اتاقت را مرتب کن، کتاب هایت را جمع کن، چرا پنجره اتاقت را باز گذاشتی ، چرا درس نمی خوانی همه اینها به وقتش خوب است اما در کنار هم که قرار بگیرد باعث سرکشی بچه ها می شود و این بکن نکن ها به لجبازی می انجامد. بهتر است خودمان هم در این مدت حساسیت هایمان را کمتر کنیم و اجازه دهیم بچه ها قدری در خانه راحتتر از قبل باشند تا محیط خانه آنها تبدیل به زندان یا قفس برایشان نشود.

نکته دیگر این است که درباره اهداف و برنامه های آینده شان با آنها صحبت کنیم، تا بیشتر به فکر آینده بیافتند و هدف هایشان مشخص شود به طور مثال از آنها سوال کنیم که برای چند سال آینده ات چه برنامه ای داری؟ مثلا برای بعد از دیپلم گرفتنت چه کاری می خواهی انجام دهی؟ نظرت درباره سربازی یا ادامه تحصیل چیست؟ چه رشته ای می خواهی درس بخوانی و آنها را تشویق کنیم که برای انتخاب هایشان فکر کنند.

حتی شاید گاهی لازم باشدبا بچه ها بازی کنیم ، از بازی های رایانه ای تا فکری که کنارشان قرار بگیریم و ذهنیتشان را بفهمیم.

*3- روی رفتار غیرمحترمانه‌ او تمرکز کنید نه روی خودش

بعضی وقت ها در دعوا و مرافعه ها پیش می آید که ما به جای اینکه به بچه بگوییم فلان رفتارت مشکل دارد، کل شخصیت او را زیر سوال می بریم مثلا می گوییم: تو همیشه همینطور هستی یا اینکه حق نداری با والدینت اینطور صحبت کنی ، باید به ما احترام بگذاری و .. درحالیکه روش درستش این است به جای اینکه انگشت اشاره‌تان را طرفش نشانه بروید یا بگویید که چطور جرات می‌کند چنین رفتاری داشته باشد، به او بگویید که رفتارش چه احساسی در شما ایجاد کرده‌است. احساس‌تان را با جمله‌ای مثل «من واقعا از رفتارت ناراحت شدم» بیان کنید.

زمانی که ما احساسات را به بچه ها آموزش می دهیم، باعث می شویم که او هم در آینده بتواند احساساتش را مطرح  کند و بروز دهد و بتواند آنها را در خودش و دیگران کشف کند. بنابراین به جای جنگ و دعوا و مرافعه ، درباره احساساتمان با نوجوان صحبت کنیم او بیش از هر کسی می تواند احساس را بفهمد چرا که در شکوفایی سنی حسی قرار دارد، اما شاید نتواند آنها را بشناسد و به همین دلیل دست به رفتارهایی بزند که نشان دهد از چیزی ناراحت یا گله مند است بنابراین سعی کنیم در صحبت هایمان مثلا به نوجوان بگوییم که «این رفتارت من را ناراحت یا عصبانی کرد» یا «این فعالیتی که داری کاملا حس شادی در من ایجاد کرد و مطمئنم که خودت هم شاد شده ای، می توانی درباره احساست صحبت کنی؟»

از این طریق نوجوانان متوجه حس های مختلف وجودشان می شوند و حتی اگر نوجوان سرکش و بدقلقی هم باشند کم  کم نحوه دیالوگ کردن براساس احساساتشان را هم می فهمند. بنابراین از این شرایط در خانه مانی با فرزندانمان بیشتر استفاده کنیم  و سعی کنیم به آنها براساس شیوه های صحیح فرزندپروری نزدیک شویم نه اینکه آنها را بش از پیش از خود دور کنیم تا آرزوی نبودن در منزل هم برای خودمان  و هم برای آنها را داشته باشند.

در نهایت بهترین عکس العمل در برابر نوجوانی که بددهنی یا فحاشی می کند، این نیست که ما هم مقابله به مثل کنیم هر چند که احتمالا در محیط خانه این اتفاق افتاده است که بچه هم الگوبرداری کرده است، منتها فرض را بر این میگیریم که در محیط  خانه چنین چیزی وجود ندارد، بهترین حالت حفظ آرامش والدین و نادیده گرفتن این نوع صحبت و در مقابل با حسی غیر از عصبانیت در کنار او قرار بگیریم و به نوجوان مطرح کنیم که مثلا : «این نوع صحبت در شأن و شخصیت تو نیست و باعث می شود ارج و قربت نزد همه پایین بیاید»، یا اینکه «بهتر است درباره این نوع صحبت کردنت بیشتر فکر کنی و این الفاظ را تغییر دهی چون باعث کم شدن شأن خودت و همینطور ناراحتی ما می شود».

انتهای پیام/