خبرگزاری فارس- مرتضی مزینانی: گزارش‌های اعلامی منابع رسمی در ایران، از شناسایی ویروس کرونا از روزهای ابتدایی اسفندماه سال گذشته در کشورمان حکایت دارد؛ گرچه برخی کارشناسان، زمان ورود این ویروس به ایران را قبل از این تاریخ می‌دانند.
تلاش‌های زیادی از همان روزهای نخست برای مقابله با ویروس کرونا و کنترل و مدیریت بیماری کووید-۱۹ در کشور انجام شد و تا امروز هم بی‌وقفه ادامه داشته است.
عمده فعالان حوزه بهداشت و درمان به‌سرعت وارد عمل شدند و جهاد مدافعان سلامت از همان ابتدا در عین ناملایماتی که در طول سال‌های پیش از آن در حوزه تأمین مالی شاهد بودند، اسباب تحسین عموم مردم را فراهم ساخت و این قدردانی‌ها با جان‌فشانی شهدای مدافع سلامت به اوج رسید.
بر اساس آخرین آمار رسمی همه‌گیری کرونا در ایران (جمعه، ۲۳ آبان‌ماه)، شمار کل مبتلایان به این ویروس در کشور به عدد ۷۳۸ هزار و ۳۲۲ نفر رسیده است.
در این میان، پنج میلیون و ۴۲۴ هزار و ۴۷۹ آزمایش تشخیصی انجام شده و خوشبختانه ۵۴۶ هزار و ۶۴۲ نفر نیز به مرحله بهبودی و ترخیص از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی رسیده‌اند.
اما بخش غمبار ماجرا، افزایش شمار فوتی‌های ناشی از ابتلا به ویروس کرونا در ایران تا عدد ۴۰ هزار و ۵۸۲ نفر است که البته گفته می‌شود عدد واقعی بیش از این‌هاست.
در روزهای اخیر، شاهد موج جدیدی از همه‌گیری ویروس کرونا در اکثر استان‌های کشور هستیم و این امر می‌طلبد تا در مواجهه با بیماری کووید-۱۹ سیاست‌های جدیدی اتخاذ شود؛ اما پرسش مهم امروز، این است که چرا شرایط در موج جدید اپیدمی این بیماری تا این حد بغرنج و همراه با ریسک شده است؟
اگر بخواهیم موضوع را از منظر علوم اجتماعی و رفتارشناسی مردمی بررسی کرده و تحلیلی کوتاه ارائه دهیم، بی‌تردید باید به نقش محوری رسانه‌ها و نوع پوشش خبری ویروس کرونا بیش از همه امور توجه کرد.
در این بخش، پیشینه بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که بیماری خطرناک‌تر از کرونا، «سیاست‌زدگی» و «قطبش» در پوشش‌های رسانه‌ای، تولید محتوا و توزیع آن در اکثر قریب به‌اتفاق رسانه‌هاست؛ مسأله‌ای که البته محرک‌های متفاوتی دارد و با انگیزه‌های مختلفی نیز همراه است.
بررسی رفتار سیاستمداران و مدیران در کشورهای مختلف در مواجهه با بیماری کووید-۱۹ تقریباً نتایج مشابهی به دست می‌دهد که تأمل در آنها خالی از لطف نخواهد بود.
بر اساس مقاله تازه‌ای که با عنوان «Politicization and Polarization in COVID-19 News Coverage» در شهریورماه امسال منتشر شده است، ۸۳ درصد جمهوری‌خواهان آمریکایی در مواجهه با کووید-۱۹، پاسخ‌ها و واکنش‌های دور از انتظار و گهگاه غیرعاقلانه «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور این کشور را «خوب یا عالی» توصیف کرده‌اند؛ این آمار در دموکرات‌ها، ۱۸ درصد اعلام شده است.
این نوع رفتار مردمی، تقریباً در پیروی و عدم پیروی از سیاستمداران سایر کشورها نیز بنا به اقتضای فرهنگ سیاسی آنها، قابل تحلیل و بررسی است؛ اما نکته جالب توجه در این میانه، روند دوقطبی‌سازی و سیاست‌زدگی در مواجهه با یک بیماری نوپدیدِ عالم‌گیر است که عمده آن را رسانه‌ها هدایت می‌کنند و این مدعا در بررسی پوشش رسانه‌ای ۹ شبکه تلویزیونی و روزنامه منطقه‌ای و ملی آمریکا به اثبات رسیده است.
این سیاست‌زدگی و قطبش، سبب می‌شود تا در کشوری مدعی فناوری و علوم روز جهان چون آمریکا، اکثریت دموکرات‌ها به فاصله‌گذاری اجتماعی در رویارویی با ویروس کرونا اعتقاد داشته باشند و از آن به پیروی از رهبر سیاسی خود، تبعیت کنند و در نقطه مقابل، جمهوری‌خواهان به عقیده مغایر این رفتار برسند؛ اقدامی که ترامپ نیز بارها در نمایش‌های تلویزیونی و کمپین‌های انتخاباتی خود آن را به‌وضوح نشان داد.
نتیجه اولیه این بحث، این است که اختلافات حزبی در آمریکا روی مواجهه صحیح با ویروس کرونا به‌شدت تأثیر می‌گذارد؛ این امر به‌سرعت این کشور را در فهرست یکی از کشورهای دارای بیشترین مرگ‌ومیر به‌واسطه بیماری کووید-۱۹ قرار می‌دهد.
یک تحقیق علمی نشان داده است در مناطقی که جمهوری‌خواهان بیشتری استقرار داشته‌اند، دستورالعمل‌های فاصله‌گذاری اجتماعی به نسبت مناطق دارای اکثریت دموکرات‌ها، «کمتر» رعایت شده است.
از آن‌سو، شخص رئیس‌جمهور و اکثر محافظه‌کاران آمریکایی از ویروس کرونا به‌عنوان «حقه جهانی» یا «بازی سیاسی» یاد می‌کنند و تلاش دارند تا دائماً با اتهام‌زنی به کشورهای دیگر، مسؤولیت را گردن سایران بیندازند و خطرات مشخص این ویروس را نادیده می‌گیرند.
در همین گیرودار، نقش برخی رسانه‌های آمریکایی در انتشار اطلاعات نادرست در روزهای نخست شناسایی و همه‌گیری این ویروس و متعاقب آن، تغییر نگرش در مخاطبان و بینندگان شبکه‌های تلویزیونی، غیرقابل انکار است؛ چنانچه تحقیق پیش‌گفته، به‌وضوح به این نقش و اثرگذاری آن اشاره می‌کند.
روند پیام‌رسانی حزبی درباره ویروس کرونا در آمریکا در همان ماه‌های نخست اثر خود را روی آمار نهایی مبتلایان و متوفیان می‌گذارد؛ گرچه بعدتر، با حادشدن شرایط همه‌گیری، روند سیاست‌زدگی و قطبی شدن پوشش‌های رسانه‌ای در اخبار تلویزیونی و روزنامه‌های آمریکایی تا حد قابل‌توجهی مدیریت یا حتی ترمیم می‌شود.
اندیشمندان عقیده دارند پوشش سیاسی موضوعات علمی می‌تواند دیدگاه‌های عمومی را تحت تأثیر شدیدتری قرار دهد؛ به طوری که ممکن است افراد هنگام برداشت محتوایی از یک مسأله بیش از دانشمندان آن علم، به سیاستمداران خود اکتفا یا اعتماد کنند؛ این تلقی در حوزه مسائل علمی و پزشکی نظیر کووید-۱۹ نیز قابل بررسی و تدبر است.
در کشور خودمان نیز بررسی اجمالی روی اخبار شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های مکتوب و سایبری در هفته‌های نخست اعلام شناسایی ویروس کرونا، به‌وضوح نشان می‌دهد که در دوران ابتدایی درگیری کشور با این ویروس، میزان نمایش رسانه‌ای سیاستمداران یا مدیران در رسانه‌ها بیش از دانشمندان، پزشکان و اهالی بهداشت و درمان بوده است؛ این امر در تعیین میزان تأثیرپذیری مردمی، جهت‌گیری فکری و رفتارهای ثانویه آنها بسیار حائز اهمیت است.
امروز نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی افکار عمومی بر کسی پوشیده نیست؛ حال اگر این نقش را در پدیده‌های نوظهور و موضوعات مخاطره‌آمیزی چون شیوع ویروس کرونا مدنظر قرار دهیم، به این نتیجه بدیهی خواهیم رسید که سیاست‌زدگی و قطبش در انتشار اخبار این حوزه، بی‌تردید به نفع عموم مردم جامعه نخواهد بود.
موضوعی که این روزها دغدغه جدی مسؤولان حوزه بهداشت و درمان و ستاد ملی کروناست، عدم رعایت برخی اصول خودمراقبتی و پروتکل‌های بهداشتی از سوی شماری از شهروندان است.
بررسی سیر رفتاری مردم از روزهای ابتدایی اسفندماه تا امروز به‌خوبی نشان می‌دهد که سطح عمل جامعه و اهتمام عمومی به دستورات ابلاغی حوزه کرونا و نیز توصیه‌های بهداشتی تا چه میزان کاهش یافته است.
به عبارتی دیگر، نوع مواجهه رسانه‌ای با موضوع کرونا و نیز سخنان و جهت‌گیری‌های سیاسی در این حوزه به‌خصوص در سطوح دولتی و مدیریتی، تأثیر قابل‌توجهی در بدنه اجتماعی گذاشته است که نتیجه ضمنی و ساده آن، «بی‌تفاوتی به دستورات ابلاغی» است.
این بی‌تفاوتی در بخشی از مردم، روزانه به افزایش شمار مبتلایان و در ادامه آن، مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ ختم می‌شود؛ نتیجه‌ای تلخ و البته همراه با نگرانی!
امروز خطرناک‌تر از کرونا، سیاست‌زدگی در رسانه‌ها در مواجهه با این ویروس، تحلیل و بررسی روند مدیریت آن، منابع و نیازمندی‌ها، عملکردها و حتی تلاش‌هاست.
در این مجال، پیشنهاد مشخص برای رهایی از نابه‌سامانی‌های فعلی، نظام‌مندسازی و تشکیل قرارگاه هماهنگی فعالیت‌های رسانه‌ای در ستاد کرونا با هدف بهره‌گیری از حداکثر توان و ظرفیت رسانه‌های داخلی و ارائه محور کار برای ادامه این مسیر است؛ امری که تا امروز نه‌تنها به موفقیت نرسیده، بلکه در سطوح استانی به‌شدت با نقص عملکردی و سیاست‌گذاری راهبردی همراه بوده است و حتماً باید با لحاظ اولویت و قید فوریت در روزهای آتی اصلاح شود.
* منابع:
Politicization and Polarization in COVID-19 News Coverage
انتهای پیام/۲۲۴۹/م/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
