به گزارش خبرنگار فرهنگ عمومی خبرگزاری فارس، فعالیت‌های فرهنگی در خارج از کشور علاوه بر حساسیت‌ها، مخاطراتی نیز دارد و شاید بسیاری از افراد هنوز هم از چگونگی برنامه‌های فرهنگی در سایر کشورها مطلع نباشند و ندانند که اصلا متولی امور فرهنگی در خارج از کشور چه کسانی هستند و چگونه فرهنگ ایرانی اسلامی به مردم کشورهای دیگر معرفی می‌شود.
بر همین اساس، در میزگردی با عنوان «مخاطرات و تأثیرات برنامه‌های فرهنگی در خارج از کشور» با حضور «محسن پورمحسنی» رایزن سابق ایران در ازبکستان و «محمد جعفری ملک» رایزن سابق ایران در فیلیپین و «تندیس تقوی» هنرمند و همسر وی که در فیلیپین اقدامات فرهنگی بسیاری داشت، به بررسی فعالیت‌ها و نحوه معرفی فرهنگ کشورمان به مردم کشورهای دیگر پرداخته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:
چه طرح و برنامه‌هایی برای معرفی فرهنگ ایرانی اسلامی داشتید و چقدر در این زمینه موفق بودید؟
جعفری ملک: در زمان ماموریت خارج از سازمان فرهنگ و ارتباطات، به کشورهای مختلفی سفر داشتم و فیلیپین تنها کشوری بود که در حوزه آسیای جنوب شرقی به آن سفر نکرده بودم. با این وجود، تاسوعای سال ۹۵ به عنوان رایزن فرهنگی ایران در فیلیپین وارد فرودگاه مانیل شدم و این همزمانی حضور در فیلیپین با ایام شهادت امام حسین (ع) مسیر راهم را روشن کرد. فیلیپین مهد کلیسای کاتولیک آسیای جنوب شرقی است که در آنجا دین ارزش دارد و بیشتر مردم در کلیسای کاتولیک تمام مراسم را انجام می‌دهند. البته مسلمانان هم در این کشور حضور دارند و مسلمان و مسیحی در کنار یکدیگر، خوب و مسالمت‌آمیز زندگی می‌کنند و از ویژگی‌های آنها صبر و خونگرمی است.
معرفی ایران و اسلام از زبان هنر در مهد کلیسای کاتولیک آسیای جنوب شرقی
بهترین شیوه معرفی فرهنگ کشورمان به مردم فیلیپین، از طریق هنر بود و گفتوگوی ادیان از زبان هنر و مطرح شدن موضوع حضرت مریم (س) و حضرت مسیح (ع) در قرآن برای خیلی از کاتولیکها موضوعی جذاب بود و برای این منظور با برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارها و نشست‌ها، با زبان هنر در بین مردم این کشور حضور یافتیم. یعنی تابلوهای خوشنویسی قرآنی را که مضامین مشترک ادیان الهی بود در معرض نمایش قرار دادیم؛ تا جایی که از نظر کمّی ۶۰ نمایشگاه و ۴۰ سخنرانی در دانشگاه‌های مختلف در سه سال با موضوع گفتوگوی ادیان از زبان هنر برگزار کردیم.
ادبیات بسیاری از کشورهای جهان از ادبیات فارسی تأثیر پذیرفته است
پورمحسنی: جایگاه قوی، فراگیر و تاثیرگذار فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی در جهان، امری آشکار و غیر قابل انکار است و عموم مستشرقین بر آن صحه گذاشته‌اند. همین امر منشا ایجاد نوعی مسؤولیت برای همه ایرانیان و دوستداران فرهنگ و تمدن ایران اسلامی شده است. تأثیرپذیری ادبیات بسیاری از کشورهای جهان از زبان و ادبیات فارسی موجب ایجاد پیوندی معنوی بین ایران با جهان شده است.
مدتی سرپرست نمایندگی فرهنگی ایران در کشور آلبانی بودم و جالب است بدانید که ادبیات نوین آلبانی که یک کشور اروپایی است، کاملاً با تاثیرپذیری از ادبیات و زبان فارسی شکل گرفته است. برادران فراشری از طریق حضور در دستگاه امپراتوری عثمانی با زبان و ادبیات فارسی آشنا می‌شوند و در دوره جنبش بیداری آلبانی در اواخر قرن نوزدهم با تأثیر و اقتباس از زبان و ادبیات فارسی، ادبیات آلبانی را پایه‌گذاری می‌کنند و نعیم فراشری دیوان شعر خود را به نام «تخیلات» به فارسی می‌سراید و تأسیس نمایندگی فرهنگی در آلبانی در دهه ۷۰ با هدف همکاری و مشارکت در تبیین و شناساندن این اشتراکات شکل گرفت.
در آخرین مأموریت اداری به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به ازبکستان، اعزام شدم. با قاطعیت می‌توان گفت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان در میان کشورهای منطقه آسیای مرکزی بیشترین مشترکات تمدنی، تاریخی، ادبی، هنری و علمی را با هم دارند و حضور دو دهه رایزنی فرهنگی در ازبکستان کمک شایانی به نشر و انتشار این تحقیقات ارزشمند کرده است. انتشار مجله علمی و فرهنگی «سینا» به زبان ترکیِ ازبکی از سوی رایزنی فرهنگی ایران در ازبکستان، سال‌های متمادی بستر مناسبی برای نشر این پژوهش‌ها بود و از سویی تاثیرپذیری ادبیات ترکی از ادبیات فارسی آنقدر عمیق و گسترده است که برای درک و شناخت ادبیات ترکیِ ازبکی، دانستن زبان فارسی امری اجتناب‌ناپذیر است و تا چند دهه پیش شاعران ترک‌زبان ازبکستان به دو زبان فارسی و ترکی شعر می‌سرودند. پدر شعر ترکی، امیر علی‌شیر نوایی وزیر دانشمند حسین بایقرا، دیوان شعر فارسی دارد و دیگر آثارش هم با تأثیرپذیری از ادبیات فارسی خلق شده است.
حضور فعال بانوان فیلیپینی در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی
خانم تقوی! شما به عنوان همسر رایزن فرهنگی و یک هنرمند مستقل، چگونه با مردم فیلیپین ارتباط برقرار کردید؟
قبل از شروع ماموریت با توجه به اینکه شناخت کافی از فیلیپین نداشتم، دو کتاب میراث فرهنگی مردم فیلیپین و فرهنگ و مذهب در اندونزی را برای آشنایی با مردم جنوب شرق آسیا و به خصوص فیلیپین، مطالعه کردم. از این دو کتاب، چنین استنباط کردم که مردم فیلیپین به خصوص زنان به مد و زیبایی اهمیت می‌دهند و مردمی مصرف‌گرا هستند. اما با تحقیق و پس از ورود به این کشور، مردم فیلیپین را متفاوت یافتم. بانوان فیلیپینی بسیار نجیب هستند و تا حدودی شبیه بانوان ایرانی‌اند. آنچه در روابط، بسیار نمود داشت، حضور شایسته زنان، دوشادوش مردان در اجتماع بود. بانوان فیلیپینی از شأن بالایی چه سیاسی و چه حرفه‌ای در جامعه برخوردارند. در فیلیپین زنان حقوق مساوی با مردان دارند و شاید یکی از دلایل استقبال مردم فیلیپین از فعالیت‌های من نیز همین تفکرات و دیدگاه‌های آنها نسبت به بانوان مسلمان بود که شاید محدودیت‌هایی مانع از فعالیت‌های اجتماعی زنان بود. من برای برقراری ارتباط با مردم فیلیپین از زبان هنر خوشنویسی که هنر ملی ما است، وارد شدم.
کارهای فرهنگی در خارج از کشور، محدودیت‌هایی هم دارد. آیا برنامه‌هایی نیز به صورت فرمایشی و دستوری بوده است که شاید از نظر شما انجام آن لزومی نداشته باشد؟ به عبارتی، چقدر آزادی عمل داشتید؟
جعفری ملک: رایزن‌های فرهنگی وقتی به کشوری اعزام می‌شوند، یک برنامه مدون سالانه دارند و اینگونه نیست که بر اساس ظن خود کاری انجام دهند. برنامه‌ها هم با نظر رایزن، حوزه کارشناسی و حوزه ادارات تخصصی نوشته می‌شود.
رایزن و سازمان فرهنگ با هم تصمیم می‌گیرند که چه کاری با چه موضوعی انجام شود. البته وابسته به موقعیت کشورها تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. من اولین باری بود که فیلیپین می‌رفتم. برنامه‌ها را ابتدای سال با حضور مسؤولان وزارت فرهنگ مطرح می‌کردیم و در اجرای برنامه‌های فرهنگی از وزارت فرهنگ و حتی وزیر فرهنگ فیلیپین نیز در مراسم افتتاحیه دعوت می‌کردیم. روابط خوبی با دولت فیلیپین داریم؛ تا جایی که همسرم در فیلیپین انجمن زنان فرهیخته فیلیپین را تأسیس کرد که مشاور رئیس جمهور رئیس این انجمن و نائب رئیس آن، همسرم بود و ۱۵ نفر از اساتید و روسای دانشکده‌های دولتی و مسؤولان نهادهای فیلیپینی عضو این انجمن بودند. آزادی عمل با توجه به شرایط کشور و رعایت قوانین آن کشور ممکن خواهد بود و ما در فیلیپین با دولت و به ویژه وزارت فرهنگ و هنر این کشور و دیگر مسؤولان مربوطه، رابطه بسیار خوبی داشتیم؛ تا جایی که من و همسرم تنها دیپلمات عضو ستاد گفتوگوی ادیان فیلیپین بودیم و با موافقت مسؤولان کلیسای کاتولیک فیلیپین در حوزه علمیه کلیسا یک کلاس شیعه‌شناسی و مشترکات اسلام و مسیحیت را برگزار کردیم.
پورمحسنی: یکی از مشکلات ما این است که باید اثبات کنیم برای کار فرهنگی آمده‌ایم. عمدتا هم رایزن‌های فرهنگی ایران حساسیت‌های کشور میزبان را درک می‌کنند، اما از طرفی این حساسیت‌ها فعالیت ما را محدود می‌کند و گاهی هم تصور می‌شود ما با هر اقدام حتی هنری در پی تبلیغ باورهای دینی هستیم.
مشاور رئیس جمهور فیلیپین در جشن روز زن با حجاب اسلامی حضور یافت
خانم تقوی! چه شد که به فکر تأسیس انجمن زنان فرهیخته فیلیپین افتادید؟
با توجه به حضور و نفوذ زنان در جامعه فیلیپین، تصمیم گرفتیم برای ادامه فعالیت‌های زنان فرهیخته، مردم دو کشور را با فرهنگ و هنر یکدیگر آشنا کنیم. بنابراین، با دعوت از حدود ۲۰ بانوی فرهیخته فیلیپین (مسیحی و مسلمان) از جمله خانم پنلوپه بلمونته، مشاور رئیس جمهور و مدیر اجرایی پارک‌های ملی فیلیپین و روسای گروه‌ها و اساتید دانشگاه‌ها انجمن زنان فرهیخته ایران و فیلیپین را تاسیس کردیم که چند نمایشگاه و نشست علمی از جمله برگزاری روز زن به مناسبت تولد حضرت فاطمه (س) که مصادف با روز جهانی زن در محل رایزنی فرهنگی ایران از آن جمله است. اما نکته ارزشمند این بود که بعد از چند سال رابطه خوب و دوستی با خانم بلمونته، وی برای احترام به ارزش‌های ما و چون روز زن، روز تولد حضرت فاطمه (س) در ایران بود، با حجاب اسلامی وارد نشست روز زن شد و سخنرانی کرد.
اهدای چند تابلو برای فروش و کمک به مردم مسلمان استان مراوی توسط مرکز اسلامی زنان برای صلح در میندانو یکی دیگر از فعالیت‌های بنده بود که پس از بازگشت و طی تماسی از سوی مرکز اسلامی زنان گفتند، تابلوها به قیمت ۴۵ هزار پزو فروخته شده و برای مسلمانان جنوب فیلیپین هزینه می‌شود. این تابلوهای خوشنویسی ۴۰ آیه از قرآن بودند که با رب و ربنا شروع می‌شود و بسیاری از آنها با دعای مسیحیان مشابه است.
تبادل فرهنگی ایران و ازبکستان و شناسایی فرهنگ از طریق مراکز علمی
مهم‌ترین اقدام فرهنگی شما برای شناساندن ایران به مردم ازبکستان و فیلیپین چه بود؟
پورمحسنی: رایزنی فرهنگی با انتشار بسیاری از آثار محققان ازبکستان در حوزه ایرانشناسی و شناساندن آن به مراکز علمی و دانشگاهی ایران گام‌های مثبتی را در تبادل فرهنگی برداشته است و این اقدام یکی از فعالیت‌های فرهنگی ما بوده است. همکاری‌های دو کشور ایران و ازبکستان در تبادلات فرهنگی محدود به این یک اقدام نمی‌شود. برگزاری دوره‌های مختلف دانش‌افزایی زبان فارسی و آموزش کارشناسان نسخ خطی، شرکت متقابل در همایش‌های علمی و جشنواره‌های هنری فرهنگی دو کشور در سه سال گذشته بسیار افزایش یافته و در این مدت بالغ بر ۱۰۰ نفر از اساتید، پژوهشگران، هنرمندان و دانشجویان زبان فارسی به ایران و ازبکستان سفر کرده‌اند و در برنامه‌های علمی هنری فرهنگی دو کشور شرکت کرده‌اند.
اهدای تابلوهای قرآنی به رهبر کاتولیک‌های جهان و اسقف اعظم کلیسای کاتولیک‌های مانیل
جعفری ملک: اهدای هشت تابلوی سوره مریم (س) به پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان و اهدای دو تابلو به اسقف اعظم کلیسای کاتولیک‌های مانیل از اقدامات ما برای معرفی فرهنگ ایرانی اسلامی به مردم فیلیپین به شمار می‌رود. نمایشگاهی نیز برای ۱۱۳ اسقف فیلیپین در مقر سی بی سی (سازمان کنفرانس اسقف‌های فیلیپین) که مقر اجلاس سالانه اسقف‌های فیلیپین به شمار می‌رود، برپا کردیم که ۵۰ اسقف به صورت مکتوب از این اقدام تشکر کردند.
برگزاری نمایشگاه در سالن اجلاس اسقف‌های فیلیپین و اهدای تابلو به پاپ فرانسیس دو فعالیتی بود که در مطبوعات فیلیپین نیز بازتاب گسترده‌ای داشت؛ به ویژه اهدا هشت تابلو از آیات سوره مریم (س) که با عنوان «اهدای تابلو توسط یک هنرمند زن مسلمان به پاپ فرانسیس» در رسانه‌ها مطرح شد. این تابلوها که توسط همسرم نوشته شده بود، هشت روز نیز در سالن نمایشگاهی مرکز تجاری اس ام، بزرگ‌ترین مرکز تجاری این کشور به نمایش گذاشته شد.
نگاه متفاوت رایزن‌ها به فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشورها با تغییر دولت‌ها
نقش دولت‌ها و وزیر خارجه در فعالیت رایزن‌های فرهنگی چگونه است و تغییرات آنها چه تأثیراتی دارد؟
جعفری ملک: تغییر وزیر خارجه در سیاست سازمان فرهنگ تاثیر زیادی ندارد، چون سیاست جمهوری اسلامی تغییر نمی‌کند.
پورمحسنی: قطعا تغییر دولت‌ها و وزرای خارجه در روابط بین‌المللی و فرهنگی بی‌تأثیر نیست و تغییر دولت‌ها در کشور ما هم بسیاری اوقات تاثیر خوبی در بسط و گسترش روابط فرهنگی ما با جهان داشته است. در همین دوره حضورم در کشور ازبکستان که مصادف بود با دوره حاکمیت جناب آقای شوکت میرضیایف، تحولات بزرگ و شگرفی در روابط این کشور با جهان پدید آمد و روابط فرهنگی، علمی و اقتصادی ازبکستان با کشورهای جهان به ویژه ایران اصلاح شد و گسترش و فراوانی یافت. در همین چارچوب در آینده نزدیک تفاهمنامه فرهنگی بین ایران و ازبکستان به امضای دو کشور خواهد رسید.
شما به عنوان رایزن فرهنگی، فرهنگ ایرانی را با چه ویژگی‌هایی به مردم کشورها معرفی کردید؟
پورمحسنی: تمدن و فرهنگ ایرانی بعد از اسلام کاملاً تحت تأثیر فرهنگ قرآنی بوده است. شعر و ادب فارسی، تصوف ایرانی، حکمت ایرانی و هنر ایرانی کاملاً از سرچشمه‌های قرآنی سیراب شده است و عمده فعالیت رایزن فرهنگی، برجسته کردن مشترکات فرهنگی بین دو کشور و شناسایی و شناساندن این مشترکات به مردم دو کشور است. عمده ویژگی فرهنگ ایرانی تاثیرپذیری آن از قرآن و احادیث نبوی است. سعدی، حافظ، مولوی، جامی، نظامی و نوایی و همه مشاهیر بزرگ ما در این امر باهم مشترک هستند و تاکید بر مشترکات فرهنگی با کشورهای مختلف، عموما متاثر از این ویژگی است.
جعفری ملک: بیان مشترکات فرهنگی دو کشور بهترین ویژگی برای انجام فعالیت‌های فرهنگی است. پیدا کردن این اشتراکات فرهنگی صرفا در حوزه زبان فارسی نیست. یافتن مشترکات و بیان آن کمی سخت است، ولی مهم‌ترین اشتراک دو کشور ادیان ابراهیمی اسلام و مسیحیت است و حضور مسلمانان در جنوب فیلیپین دیگر ویژگی است که می‌توانستیم بر آن تکیه کنیم. برای بیان این مشترکات به سراغ زبان هنر رفتیم. در بخش دانشگاهی نیز چون در فیلیپین فرهنگ چند هزار ساله ایران جالب بود، آنها به خوبی شیفته فرهنگ ایرانی و هنرهای تئاتر، موسیقی و سینما شدند. هنر، زبان مشترک همه دنیاست و با زبان هنر توانستیم نسبت به معرفی فرهنگ و هنر خود اقدام کنیم.
شناخت مردم فیلیپین از ایران بر اساس خوراک اطلاعاتی غرب است
تقوی: آنها درباره ایران زیاد نمی‌دانند و فقط از اخباری که از سوی رسانه‌های غربی برای آنها مخابره می‌شود، ایران را می‌شناسند. ما سعی کردیم ایران را با تهیه کلیپ‌هایی از جاذبه‌های طبیعی، معماری، تاریخی، موسیقی سنتی ایران و نمایش آن در برنامه‌های متفاوت به مردم این کشور معرفی کنیم. نمایش این کلیپ‌ها را در خلال برنامه‌های رایزنی از جمله سخنرانی‌های علمی، نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های خوشنویسی شروع کردیم.
برگزاری نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های خوشنویسی موجب آشنایی دانشجویان و فرهیختگان فیلیپینی با هنر و فرهنگ ایران اسلامی شد و از طریق زبان هنر، زیبایی دین اسلام و صلح در اسلام را به فرهیختگان این کشور نشان دادیم. مسابقاتی با موضوع ایرانشناسی و اسلام‌شناسی هم برگزار کردیم که مورد استقبال بسیاری قرار گرفت؛ تا جایی که حتی اساتید می‌گفتند ما اطلاعاتی از ایران جز از دوران هخامنشی نداریم و حتی گاهی نیز آنها با توجه به نزدیک بودن تلفظ انگلیسی دو کشور ایران و عراق، فکر می‌کردند ما عراقی هستیم. برای همین در کارگاه‌های آموزشی خوشنویسی بر آشنایی با حروف فارسی بسیار تأکید می‌کردیم تا برایشان جا بیفتد که با توجه به شباهت حروف زبان فارسی و عربی این دو زبان با هم متفاوت هستند و ما ایرانی‌ها برای خواندن قرآن هم باید آموزش ببینیم.
با توجه به تخصص در رشته خوشنویسی، چند نمایشگاه خوشنویسی در مراکز مهم و همینطور دانشگاه‌های فیلیپین برگزار کردیم که آنقدر مورد توجه اساتید و دانشجویان و مسؤولان این کشور قرار گرفت؛ تا جایی که در هر دانشگاهی نمایشگاه برپا می‌کردیم، درخواست‌های زیادی برای برگزاری نمایشگاه در مراکز و سایر دانشگاه‌ها داشتیم که این نشانه جذابیت هنر و فرهنگ ایرانی در بین مردم این کشور به شمار می‌رود.
چند نمایشگاه برگزار کردید و با توجه به اهدای چند تابلو به رهبران ادیان، آنها چه تصوری از یک بانوی مسلمان ایرانی داشتند؟
تقوی: ما در فیلیپین حدود ۶۰ نمایشگاه و کارگاه خوشنویسی برگزار کردیم و توانستیم پیام صلح قرآن را در معرض دید مسؤولان کلیسا و فرهیختگان این کشور قرار دهیم. علاوه بر این، برای ایجاد دوستی بیشتر در قلب مردم فیلیپین، روی اشتراکات تمرکز داشتیم و بیشتر سعی می‌کردم آیاتی از قرآن که مضامین آن با مسیحیت و انجیل همسو است، استخراج کرده و آن را از طریق هنر خوشنویسی نشان دهیم. حتی در سخنرانی هم سعی کردیم مسایل اسلامی را با طرح دیگاه‌های مشترک و یا از منظر اندیشمندان مسیحی مطرح کنیم. همین ارزش‌گذاری سبب شد تا فعالیت ما بر آنها تاثیر بگذارد. به همین دلیل هم مردم فیلیپین با ما به راحتی ارتباط برقرار کردند. این امر در حالی بود که بسیاری از کشورهای دیگر با توجه به امکانات و بودجه بالایی که داشتند، همیشه سعی داشتند که مردم فیلیپین را جذب کنند، اما ما با کمترین بودجه و امکانات موجود نسبت به معرفی فرهنگ و هنر ایران و اسلام بر دل‌های مردم نفوذ کردیم.
نصب تابلوی قرآنی بر دیوار کلیسا
من به کاردینال تاگله، اسقف اعظم فیلیپین و مشاور وقت پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان یک تابلو از آیه ۴۵ سوره آل عمران هدیه دادم که بسیار مورد توجه ایشان قرار گرفت. همچنین به دستیار ویژه او پدر (رئیس) مسئول ستاد گفتوگوی ادیان تابلوی اسماءالحسنی هدیه دادم و به او گفتم ۱۰ تا از این اسامی الهی در دین ما با دین شما مشترک است و در شام خداحافظی ما به دعوت کاردینال تاگله تابلوی اسماءالحسنی را که در اتاق کار کلیسا نصب شده بود، دیدم. این یعنی ایجاد ارتباط از طریق هنر در گفتوگوی ادیان.
همچنین هشت تابلوی خوشنویسی‌شده سوره حضرت مریم (س) به عنوان سمبل گفتوگوی اسلام و مسیحیت را به پاپ فرانسیس اهدا کردیم. هر یک از این تابلوها یک ترجمه قاب شده به زبان انگلیسی نیز به همراه داشت که در سالن گفتوگوی ادیان در معرض نمایش قرار گرفت.
اول از ایران می‌ترسیدند، حالا درخواست سفر به ایران می‌دهند!
یکی از توطئه‌های دشمن اسلام‌هراسی است. در این زمینه برای معرفی اسلام واقعی به ویژه پس از حضور داعش در کشوری مثل فیلیپین چه کردید؟
جعفری ملک: برای معرفی اسلام در بین فرهیختگان فیلیپین بنا به درخواست پدر ریچارد بابائو، یکی از مسؤولان کلیسای کاتولیک فیلیپین در حوزه علمیه این کشور، حضور یافته و کلاسی را در اختیار ما گذاشتند تا اسلام را به آنها معرفی کنیم. پدر بابائو به کشیشانی که در پایان دوره‌های آموزشی بودند، گفت اینها همان شیعیانی‌هستند که درباره آنها مطالب متفاوت و شاید متناقضی شنیدید، اما حالا می‌توانید سوالات خود را از این افراد بپرسید. این یعنی مقابله با اسلام‌هراسی و معرفی اسلام شیعی در بین کشیشان کاتولیک.
در بحث هنر هم با همین روش ورود پیدا کردیم. سه ماه قبل از پایان مأموریت ۱۵ نفر از روسای گروه‌ها و معاونان دانشکده‌های دانشگاه دولتی فیلیپین را به ایران اعزام کردیم. اوایل می‌ترسیدند و می‌گفتند ما واقعا آنجا مشکلی نداریم؟ می‌گفتیم امنیت ایران از فیلیپین به طور حتم بیشتر است. اکنون رئیس بزرگ‌ترین دانشگاه علوم انسانی فیلیپین می‌گوید می‌خواهیم گروهی را به تهران اعزام کنیم تا نشان دهیم که ایران چه کشور زیبا و با تمدنی است.
اشغال فیلیپین توسط داعش و نحوه توجیه مسؤولان درباره ماهیت آنها
جنوب فیلیپین در سال ۹۶ توسط داعش اشغال شده بود. استان میندانو ۶ ماه در اشغال داعش بود و دولت موفق شد با برنامه‌ریزی داعش را بیرون کند. پس از حضور داعش مردم می‌گفتند داعشی‌ها مسلمانانی هستند که بین خودشان اختلاف ایجاد شده است. برخی هم معتقد بودند داعشی‌ها مسیحی هستند، اما ما به آنها تأکید کردیم که داعش نه مسلمان است، نه مسیحی و به هیچ دین و آیینی وابسته نیست. چرا که هم مسجد و هم کلیسا را خراب کرده و هم مسلمان و هم مسیحی را کشته است. در سمیناری در خصوص افراط‌گرایی حضور داشتیم خانم دکتر آمنه رسول، رئیس انیستیتو اسلام و دمکراسی دانشگاه دولتی فیلیپین که مادرش تنها سناتور زن مسلمان فیلیپین بود هم تاکید کرد و خواست که همه روی این امر فکر کنند که اصلا داعشی‌ها مسلمان نیستند.
پور محسنی: خوشبختانه ازبکستان کشوری است با اکثریت مسلمان، مومن و بسیار مقید به احکام اسلام. به ویژه در دوره درخشان شوکت میرضیایف، توجه به امور دینی رونق فراوان یافته است و بیش از ۱۰۰ مسجد در ازبکستان تأسیس شد و قرآن کریم به چاپ سوم رسیده است و آثار علمای دینی به ویژه مفتی بزرگ ازبکستان جناب محمد صادق محمد یوسف جزو پرتیراژترین کتاب‌ها در بازار کتاب ازبکستان است و بسیاری از کتاب‌های دینی توسط اداره دینی ازبکستان به مساجد اهدا می‌شود. همچنین هر ساله چند همایش و نشست‌های بین‌المللی دینی با حضور دانشمندان و علمای جهان اسلام در ازبکستان برگزار می‌شود و فعالیت‌های قرآنی و برگزاری مسابقات قرآنی در کشور ازبکستان رشد فراوان داشته است.
فشارهای خارجی موجب حضور منافقان در آلبانی شد
آقای پورمحسنی با توجه به حضور در اروپا به ویژه آلبانی که پایتخت منافقین ضد جمهوری اسلامی است. چطور در چنین فضایی کار فرهنگی کردید؟
پورمحسنی: کشور آلبانی تنها کشور مسلمان در قاره اروپاست که مشترکات فراوانی با ایران اسلامی دارد. پیروان طریقت بکتاشیه، بیش از ۴۰ درصد مسلمانان آلبانی را تشکیل می‌دهند و این طریقت علوی هستند و عاشق اهل‌بیت (ع) و پیوندهای عاطفی و معنوی فراوان با ایران اسلامی دارند. در کنار طریقت بکتاشیه، مسلمانان اهل سنت آلبانی حضور دارند و آنها هم به واسطه مشترکات دینی که با ما دارند، علاقه‌مند به ایران هستند. البته بنده در سال‌های ۸۱ تا ۸۴ در این کشور حضور داشتم که هنوز این اتفاق نامیمون واقع نشده بود و منافقین به آلبانی منتقل نشده بودند. به نظرم باید حساب مردم آلبانی را از بعضی تصمیمات خارجی در این کشور جدا کرد و تردیدی نیست که این امر ناشی از از فشارهای خارجی بوده است.
ایران در مقایسه با برنامه‌های فرهنگی سفارتخانه‌های اروپایی و آمریکایی، چه تأثیری بر مخاطب هدف دارد؟
پورمحسنی: فعالیت‌های فرهنگی کشورهای اروپایی از طریق آموزش زبان در کشور میزبان انجام می‌گیرد و جاذبه زبان‌های اروپایی موجب شده است که آنها از این طریق به فعالیت‌های فرهنگی بپردازند و جمهوری اسلامی ایران هم می‌تواند از این طریق فعالیت کند. ولی بسیاری از کسانی که زبان فارسی را برای ورود به بازار کار می‌آموزند، کار وجود ندارد. بنابراین، علاقه‌مندان به یادگیری زبان فارسی غیر از دانشجویان رشته‌های ایران شناسی و زبان فارسی را کسانی تشکیل می‌دهند که علاقه‌مند هستند تا بتوانند شاهکارهای ادبی ایران را به طور مستقیم مورد مطالعه قرار دهند.
انگیزه لازم برای یادگیری زبان فارسی در بسیاری از کشورها وجود ندارد
جعفری‌ملک: در مدرسه ایتالیایی سفارت ایتالیا در تهران زبان‌آموزان زیادی حضور دارند که این حضور به خاطر جاذبه اروپا است و اما انگیزه لازم برای یادگیری زبان فارسی در بین افراد در کشوری مانند فیلیپین وجود ندارد و به نوعی مراودات اقتصادی ایران با برخی از کشورها آنقدر نیست که نیازی به یادگیری فارسی احساس شود. افرادی که مثلا زبان ایتالیایی می‌آموزند، بعد ویزا برای تحصیل می‌گیرند و برای این ویزای تحصیلی یا حتی تفریحی هزینه می‌کنند، اما ما این جاذبه‌ها را برای زبان فارسی در نظر نگرفتیم.
در فیلیپین شناخت متقابل دو کشور وجود دارد. زبان مردم فیلیپین به خاطر سال‌ها حضور استعمار اسپانیا و آمریکا در آن کشور، زبان انگلیسی است و تقریبا در دانشگاه‌های این کشور زبان‌های دیگری به عنوان زبان دوم آموزش داده می‌شود. در دانشگاه دولتی فیلیپین کلاس زبان فارسی در هر ترم بین ۸ تا ۱۵ نفر به عنوان زبان دوم، زبان‌آموز فارسی این زبان را به عنوان زبان دوم انتخاب می‌کردند و این تعداد برای فیلیپینی‌ها که شاید ایران را با عراق اشتباه بگیرند، آمار خوبی است.
حضور دانشجویان ایرانی در این کشور نیز در زمانی بسیار چشمگیر بود. حتی تا ۷ هزار نفر هم رسید، اما به دلیل مشکلات ارزی و ارزیابی مدارک وزارت بهداشت که مدارک دندانپزشکی دانشگاه‌های این کشور را فاقد اعتبار اعلام کرد، در حال حاضر شاید کمتر از ۱۰۰ دانشجوی ایرانی در فیلیپین حضور داشته باشند. علاوه بر این، به طور مثال ما ۲۰ قرن رابطه فرهنگی با ایتالیا داریم، اما با فیلیپین ۵۰ سال رابطه داریم. بنابراین مقایسه فعالیت‌ها شاید چندان مناسب نباشد.
فعالیت فرهنگی در خارج از کشور با چه مخاطرات سیاسی و اجتماعی همراه است و چگونه فعالیت‌های ایرانیان و اقدامات داخلی را به خارج کشور مخابره می‌کنید؟
پورمحسنی: لازم می‌دانم به این پرسش شما در دو بخش پاسخ بدهم. نکته اول اینکه به علت جایگاه و جاذبه ویژه فرهنگ و تمدن ایرانی در جهان، در بسیاری از کشورهای جهان هیچ محدودیت و مخاطره‌ای برای کار فرهنگی ما وجود ندارد؛ چون بسیاری از نخبگان کشورهای میزبان که مخاطبان ما هستند بسیار علاقه‌مندند با فرهنگ و تمدن ایران به ویژه ایران معاصر آشنا شوند و همین امر زمینه حضور فرهنگی ما را در جهان فراهم کرده است. در مورد نکته دوم سوال شما باید عرض کنم، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یک رسانه یا یک خبرگزاری نیست که اخبار ایران را به گوش جهانیان برساند. رایزن فرهنگی با رصد و پایش اخبار ایران در مطبوعات و رسانه‌های کشور میزبان بازخوردهای آن اخبار را به مرکز ارسال می‌کند و در مواردی که لازم باشد به روشنگری می‌پردازد.
جعفری ملک: مخاطرات سیاسی برای ایران ندارد. ما در چارچوب پروتکل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و زیر نظر سفیر کار می‌کنیم؛ به طوری که اگر در جایی سفیر به هر دلیلی بگوید این کار را انجام ندهید، یا جایی که ما یا سفیر فکر کنیم ذره‌ای با منافع ایران یا کشور میزبان در تضاد است، آن اقدام را انجام نخواهیم داد.
توزیع غذا از سوی مسلمانان بین مسیحیان برای مردم فیلیپین تعجب برانگیز بود
تقوی: نگرانی‌هایی درباره اقدامات فرهنگی و به ویژه نمایشگاه‌های خوشنویسی داشتیم؛ به طوری که اوایل فکر می‌کردیم، نکند این نمایشگاه‌ها تکراری شود و برای مردم تازگی نداشته باشد. اما به لطف خدا در هر نمایشگاه و آثاری تنوع و تازگی وجود داشت و نه تنها خودمان بلکه مردم و بازدیدکنندگان نیز به آن اذعان داشتند.
علاوه بر این به عنوان مثال، به مناسبت هفته کرامت علاوه بر برنامه روزهای فرهنگی ایران و برگزاری نمایشگاه و کارگاه خوشنویسی در ریزال پارک و اهدا ۱۲ تابلو خوشنویسی برای فروش به نفع مستمندان فیلیپینی، تصمیم گرفتیم در پارک ملی ریزال در شهر مانیل با هماهنگی مسؤولان بین مردم مستمند غذا توزیع کنیم که این کار برای آنها بسیار تعجب برانگیز بود که چرا مسلمانان می‌خواهند مسیحیان را اطعام کنند. این اقدام موجب صمیمیت و ارتباط بهتر ما با فیلیپینی‌ها شد که در آن روز حدود ۵ هزار پرس غذای فیلیپینی بین مردم توزیع شد و به نوعی فرهنگ ایرانی اسلامی را به نمایش گذاشتیم.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
