موسیقی زیرزمینی افول کرده است؟| الهیاری:تسهیل راه های صدور مجوز به کمکمان آمد/ همایون: خیلی از خوانندگان ندانسته زیرزمینی شدند!

خبرگزاری فارس ـ گروه موسیقی ـ علیرضا سپهوند: موسیقی زیرزمینی مجموعه‌ای از سبک‌های موسیقی است که در زمان تولید خود مورد توجه ناشران و تهیه‌کنندگان قرار نمی‌گیرد و معمولاً با سبک زندگی و ارزش‌های طبقه متوسط دنیای سرمایه‌داری در تضاد است. این نوع موسیقی از سوی نظام حاکم به رسمیت شناخته نمی شود و در اماکن غیر رسمی در استودیوهای خانگی به صورت مخفیانه و با مضامینی که تلقی خالق آن بر این استوار است که اثری تولید می کند که امکان تولید آن به صورت قانونی نیست. از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع موسیقی قابلیت جذب مخاطبان حداکثری کنجکاو از بین توده مردم است.

تقریبا تمام جوامع بشری و مرزهای سیاسی جغرافیایی این نوع فعالیت موسیقایی زیرزمینی را تجربه کرده اند و وجه مشترک همه آنها این است که بجز در پاره ای موارد، پس از مدتی همان توده به واسطه نبود پشتوانه مستحکم فکری عقیدتی خالقان این گونه فعالیت، از آن روی گردان می شوند. این روی گردانی در ابتدا مورد به مورد رخ می دهد لیکن در دراز مدت این پدیده به صورت کلی رنگ می بازد و بازار گرمش به سردی می گراید.

در کشور ما نیز موسیقی زیرزمینی در دوره ای به صورت جدی از سوی تعداد قابل توجهی از خوانندگانی که عموما در ژانر موسیقی پاپ فعالیت می کردند دنبال می شد. از اوایل دهه هفتاد شمسی به بعد که فضای موسیقی پاپ قانونی به تدریج در حال بهبود و گسترش بود، تعداد قابل توجهی از جوانان راه خود را جدا کرده و به موسیقی زیرزمینی روی آوردند که کنجکاوی مردم را برانگیخته بودند و تنها با چند آهنگ که از منظر ساختار، شعر، آهنگ و خوانش در سطحی کاملا معمولی بودند به شدت بین مردم محبوبیت یافتند و با راه یافتن به سیستم پخش اتومبیل ها، شاخص اوج شهرت و محبوبیت این دسته از خوانندگان تعیین می شد.

**«آن ور آبی ها» دیگر خریدار ندارند!

اما این روند به فاصله چند سال نزد مردم کم رنگ شد و اصطلاح «اون ورِ آبی» یا لس آنجلسی نیز به شدت ریزش کرد. امروز دیگر خوانندگان مجوزدار نگران دیده نشدن نیستند و می دانند که مردم آثاری را که از مبادی رسمی تولید می شوند، بیشتر پیگیری می کنند.

دلایل افول موسیقی زیرزمینی را با «محمد الهیاری» مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و «حامد همایون» خواننده جوان پاپ درمیان گذاشتیم که نظرات آنها را در ادامه می خوانید: 

**زمینه برای ظهور استعدادها فراهم شده است

در این رابطه «محمد الهیاری» مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مرجع صدور مجوز تمام آثار موسیقایی در انواع فرم های آن است معتقد است: در سالهای اخیر سیاست عمومی کشور در حوزه های مختلف فرهنگی، هنری، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به این سمت رفته که زمینه را برای ظهور و بروز استعدادهای مختلف فراهم کند و  شرایط به گونه ای پیش برود که در این کشور پهناور افراد بتوانند کار خود را انجام بدهند و در چارچوب ها و ضوابط قانونی ادامه فعالیت بدهند. طبیعی است که هرچه این سیاست بهتر و جدی تر پی گرفته شود و زمینه ها و شرایط فراهم و تسهیل بشود و مجموعه قانون گذار و مخاطبین به درک و مفاهمه بهتری برسند به تعامل بهتر و بیشتر کمک می کند که کارهای بهتر و بیشتری صورت بگیرد.

**پیوند با مخاطب خواننده را ترغیب به دریافت مجوز می کند

او همچنین گفت: همانطور که شما اشاره کردید عموم هنرمندان جوان ما در حوزه  موسیقی مایلند پیوندهای مستقیمی با مخاطبان خود داشته باشند و زمینه برگزاری اجراهای صحنه ای در سالهای اخیر فراهم آمده، خب این هنرمند را راغب می کند تا بتوانند در مسیر قانونی عمل کنند و مجوزهای لازم برای انتشار آثارشان را بگیرند و با انتشار تک آهنگ ها و آلبوم ها و بعد از آن هم با برگزاری کنسرتها و اجراهای صحنه ای، آن ارتباط مستقیم و بی واسطه را با مخاطبین خود داشته باشند و آن انرژی لازم را به صورت مستقیم از مخاطبین و هوادارانشان دریافت کنند. و این فضا کمک کرده به جذب تعداد بیشتری از خواننده ها و موزیسین هایی که شاید در گذشته و یا در شروع فعالیت هنری شان تراکها و آهنگها و کارهایی را بدون اخذ مجوزهای لازم منتشر می کردند، کم کم به این سمت و سو بیایند که برای کارهایشان مجوز بگیرند و آن ها را از مسیرهای قانونی خود منتشر کنند.

**از آثار تولید شده صیانت می کنیم

طبیعی است که وقتی مجموعه ای در دستگاه های دولتی برای کاری مجوز می دهد مسئولیت  دارد از آن هنرمند و اثری که تولید کرده، صیانت هم بکند. پس این مجوز به نوعی صیانت از آن هنرمند هم هست و کسی عارض آن هنرمند برای کاری که انجام داده، نشود. چون هنرمندی که مجوز گرفته، حداقل های لازم را دارا بوده و مجوزهای لازم را دریافت کرده تا بتواند در آن بستر قانونی خود منتشر شود.

الهیاری درباره اینکه پیش تر، مخاطبان فکر می کردند خوانندگان زیرزمینی از یک تفکر خاص پیروی می کنند که فعالیتشان غیرقانونی است، توضیح داد: آگاهی عنصر بسیار مهمی محسوب می شود. ممکن است کسی که کارش را در فضای موسیقی شروع می کند این تصور وجود داشته باشد که مبادی قانونی خیلی پیچیده است، خیلی طولانی و خیلی سختگیرانه است و ممکن است به راحتی صدور مجوز صورت نگیرد و ترجیح دهد کارش را به صورت به اصطلاح زیرزمینی و بدون اخذ مجوزهای لازم منتشر کند و افرادی هم که ممکن است نزدیک به یک خواننده یا یک هنرمند باشند این آگاهی را نداشته باشند یا سود یک عده ای در این باشد که خواننده در بستر قانونی اش فعالیت نکند.

من خیلی از این هنرمندان را در طول این مدت دیده ام و همچنین دوستانی که پیش از من در این تصدی بوده اند بسیاری از این هنرمندان را دیده اند و با آن ها برخورد داشته اند و بعد از اینکه آن فرد متوجه شده که انتشار قانونی یک اثر فرآیند پیچیده ای ندارد و او که زیرزمینی کار میکرده هم قصد بدی از این کار نداشته و صرفا می خواسته کارش را منتشر کند، حالا که متوجه می شود اگر بیاید در بستر قانونی کارش را منتشر کند چه بسا سهولت هم برایش ایجاد می شود، بلافاصله تغییر مسیر داده و به کانال اخذ مجوز رسمی وارد شده و آثارشان را منتشر کرده اند.

**تعداد اندکی تعمدا در فضای غیرقانونی کار می کنند

غیر از یک عده قلیلی که درصدشان هم بسیار اندک است که اگر بخواهند محتوایی را تولید کنند که کاملا هم میدانند که این محتوا می تواند مخل امنیت و آسایش و روحی و روانی جامعه باشد و مبادی قانونی موافقت نکنند، همان اقلیت تعمدا در فضای غیرقانونی کار کنند، الباقی هنرمندان و خواننده ها اینجوری نیستند. شما خیلی از هنرمندان جوان را که الان دارند کار قانونی انجام می دهند و کنسرتهایشان را هم برگزار می کنند، برخی از این ها در برهه ای از زمان، برای انتشار آثارشان مجوز نمی گرفتند. همان ها شعرهایی که آن زمان به صورت زیرزمینی کار می کردند با شعرهایی که الان به صورت مجوزدار کار می کنند، هردو شعرهای سالمی بوده، دارای محتوا و شرایطی مشابه بوده اند، و شاید بعضا مواردی جزئی از اثر بخواهد به جهت زیبایی شناختی پالایش شود، یعنی اینجور نبوده که آن زمان کلام بدی را منتشر می کردند که الان به واسطه مجوز مجبور باشند کلامی را پالایش کرده و منتشر کنند، بلکه صرفا اینجا بحث آگاهی در میان بوده و اینکه این فرآیند فرآیند درستی است.

اگر بخواهیم آن اقلیت که بسیار هم معدود هستند که میخواستند تعمدا کلامی منتشر کننند که ممکن است با قوانین جاری کشور مغایر باشد،  را کنار بگذاریم، عموم و اکثر هنرمندان اگر کاری را در فضای غیر قانونی منتشر کرده اند عموما دلیلش عدم آگاهی از ضوابط و قوانین  بوده و فکر می کردند این مراحل اخذ مجوز  بسیار پیچیده و زمان بر است لذا از خیر مجوز گذشته اند.

حالا در این بخش، می خواهیم تقریبا مشابه همین سوالات را از این سو یعنی از خواننده و خالق اثر داشته باشیم تا با تقابل این دو ضمن بررسی موضوع موسیقی زیرزمینی، با روشن  شدن نقاط مشترک و افتراق به شناخت بهتری و واقعی تری از افول پدیده موسیقی زیرزمینی برسیم. در همین خصوص سوالاتمان را این بار با «حامد همایون» خواننده شناخته شده موسیقی پاپ ایرانی مرور می کنیم:

**بسیاری از خوانندگان زیرزمینی با قوانین آشنا نیستند

حامد همایون درباره موسیقی های زیرزمینی معتقد است: به نظر من مقوله موسیقی زیرزمینی به موسیقی اتلاق می شود که از طرف وزارت ارشاد مجوزی برایش صادر نشده و خیلی از موسیقی هایی که به اسم موسیقی زیرزمینی و غیرمجاز بیرون می آیند در واقع رنگ و بو و محتوایی مشابه همین هایی دارند که به صورت مجاز فعالیت می کنند. 

یکی از مشکلات تعدد موسیقی زیرزمینی و روی آوردن خواننده های جوان به این نوع فعالیت غیرمجاز در گذشته این بود که خیلی از خواننده ها و آرتیست ها نمی دانستند که باید با تهیه کننده هایی آشنا شوند و با روند اخذ مجوز از وزارت ارشاد آشنا شوند. از این رو بخش اعظمی از همین موسیقی زیرزمینی با اینگونه اتفاقاتی که افتاد و با آگاهی تدریجی آنها از این قضایا به سمت فعالیت مجاز و رسمی روی آوردند.

در واقع تعدادی از هنرمندان شاخص که برای اخذ مجوز اقدام کردند، باقی آرتیست ها و خواننده ها هم این روند را دنبال کرده و دیدند که این نوع فعالیت به برگزاری کنسرت منجر می شود و به همین دلیل آنها نیز از فعالیت زیرزمینی روی گردان شدند چراکه درواقع دنبال هدف خاص یا تفکر سیاسی یا اینچنین مواردی نبودند و بیشتر ناآگاهی و فقدان اطلاعات از تسهیل روند صدور و اخذ مجوز باعث گرایش آنها به موسیقی به اصطلاح زیرزمینی بود.

نباید موسیقی زیرزمینی خیلی از موسیقی مجاز امروز تفکیک بشود چون خیلی از خواننده هایی که قبلا مجاز فعالیت نمی کردند و روش گرفتن مجوز را بلد نبودند الان دارند مجاز کار می کنند.

**برخی کارها به هیچ عنوان شرایط اخذ مجوز را ندارند

البته با آن بخش از موسیقی کار نداریم که به هیچ عنوان قابلیت و شرایط اخذ مجوز را نخواهد داشت، به هر حال دلیل اصلی فعالیت زیرزمینی خواننده ها همین عدم آشنایی با فرآیند صدور مجوز بوده چراکه خیلی از همانها واقعا فکر می کردند صدور مجوز، امری بسیار زمان بر و دشوار و همچنین سختگیرانه است.

من خودم قبلا با این روند آشنا نبودم که به چه شکل باید فعالیت کرد، چه قوانینی وجود دارد، با ارشاد آشنا شدیم و کار اصولی باید دارای چه مشخصه هایی باشد. و اینکه الان اکثر خواننده ها به صورت مجاز فعالیت می کنند به این دلیل است که شرایطش فراهم است و اخذ مجوزها آنچنان سخت نیست، هنرمند روندش را طی می کند و مجوزش را می گیرد و کارهایش را منتشر می کند تا بعد که نوبت به کنسرت می رسد. 

وی ادامه می دهد: در اینکه اکثر اینها واقعا ندانسته زیرزمینی فعالیت میکرده اند شکی نیست  و نمیشود گفت که همه اینجور بوده اند، این را هم بگویم که مساله اصلی در مجاز و غیرمجاز بودن اینجا تنها بحث کلام و شعر و مفهوم است و بخش موسیقی مشکل یا مانع خاصی ندارد. ولی قطعا بوده و هستند عده ای که هدفمند کار میکنند که بسیار هم معدود بوده اند. بعضی از کارها اصلا امکان ندارد در چارچوب مقررات و اخذ مجوز وزارت ارشاد تایید شوند.

یک مثال بزنم، یک خواننده که با شرکتی منظم و کار بلد کار می کند، باعث می شود که خود خواننده دنبال اخذ مجوز و کارهای اداری نرود با این وجود ما در این زمینه کاملا توجیه هستیم و می دانیم متر و معیار حداقلی برای تایید یک شعر چیست و باید چه مواردی را برای تمکین به مقررات رعایت کنیم و می دانیم حتی در شعر نباید از چه واژگان استفاده کنیم و خط قرمزها کدامها و کجاها هستند و نباید استفاده شوند و رعایت این مسائل بسیار آسان است و هر خواننده ای که این موارد جزئی را رعایت کند به راحتی هرچه تمام تر مجوزش را دریافت خواهد کرد.

یه زمانی در بخش شعر باید حتما قافیه و ردیف داشتیم ولی الان قافیه های آوایی را هم مجوز می دهند. در مجموع خوب یا بد بودن این تسهیل در صدور مجوز در حیطه تشخیص من نیست اما من به شخصه تا کنون برای اخذ مجوز با مشکلی مواجه نشده ام.

**تا به حال از کارهای من ایراد نگرفته اند

این خواننده رکوردار دار همچنین توضیح می دهد: در بخش موسیقی که به هیچ عنوان تا کنون کوچکترین ایرادی برای مجوز از کارهای من نگرفته اند ولی در بخش شعر بعضی جاها آنهم در حد اصلاحیه بسیار جزئی بوده مثلا همین کار اخیر ما که هفته آینده منتشر خواهد شد، چند کلمه از آن اصلاحیه داشت که اعمال و اصلاح کردیم و مجوز صادر شد.

در مجموع در پروسه صدور مجوز چیز خیلی خاص و عجیب غریبی وجود ندارد که مانع تایید شود. اگر قواعد دستور زبانی بیشتر رعایت بشود. ضمن اینکه شعرا و ترانه سراهایی که در این حوزه فعال هستند آنها دقیقا می دانند که چه کلماتی نباید باشند که بیشتر از منظر بیگانه بودن و نادرست بودن واژگان است. برای نمونه نباید از کلماتی چون «مرسی» و کلا واژه های غیر فارسی در متن اشعار و ترانه ها استفاده کرد.

انتهای پیام/