گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، احمد حاجی صادقیان*: همزمان با پیشروی های انصارالله به سمت مأرب و افزایش احتمال سقوط این شهر که منجر به سیطره تقریبا کامل انصارالله بر جغرافیای یمن شمالی می شود تغییرات مهمی نیز در الگوی رفتار سیاسی بازیگران بحران یمن در جریان است که میتواند تاثیر جدی بر معادلات سیاسی – میدانی این کشور داشته باشد. در روزهای اخیر خبرهایی در مورد خروج عبدالمجید الزندانی رهبر معنوی و محمد الیدومی رئیس حزب اصلاح (اخوان المسلمین یمن) از عربستان و استقرار آنها در ترکیه منتشر شده است. اتفاقی که نشان دهنده تغییرات جدی در همپیمانی های سیاسی در داخل ائتلاف عربی است و همزمان میتواند تغییر مهمی در ادامه تحولات سیاسی و میدانی یمن به وجود بیاورد.
حزب شمالیِ جنوب
حزب اصلاح که با میدانداری در جریان انقلاب سال ۲۰۱۱ یمن بر ضد صالح موفق شد به قدرتمندترین حزب سیاسی در دوران پس از انقلاب بهار عربی در یمن تبدیل شود، در جریان انقلاب سال 2014 و پس از کنترل صنعا به دست انصارالله در ظاهر با انصارالله همراهی کرد ولی به محض حمله عربستان به یمن با اعلام حمایت از این حمله به خیال خود وارد اردوگاه برنده جنگ شد. از همان ابتدا مشخص بود در اردوگاهی که یک جناح آن تحت کنترل امارات به عنوان پرچم دار مقابله با اسلام سیاسی سنی در جهان اسلام و جنوبی های تجزیه طلب قرار دارد جایی برای حزب شمالیِ اخوانیِ مخالف تجزیه وجود ندارد.
در حال حاضر حزب اصلاح را باید در کنار انصارالله و مجلس انتقالی جنوبی که خود را نماینده درخواست مردم جنوب برای تشکیل دولت مستقل میداند یکی از سه ضلع اصلی قدرت میدانی در تحولات یمن بدانیم. هرچند دو جریان دیگر با استفاده از توان نظامی خود و پشتیبانی متحدان موفق شده اند قدرت خود را تبدیل به سیطره میدانی بر مناطقی از یمن کنند حزب اصلاح که از ابتدای جنگ عربستان را به عنوان متحد خود برگزیده است نتوانست هم وزن توان نظامی و پشتوانه اجتماعی خود سیطره میدانی داشته باشد و تمامی دارایی های میدانی این حزب در واقع در گرو اراده دولت هادی و ریاض است. تحولات پس از شورش مجلس انتقالی در آگوست ۲۰۱۹ نشان داد هیچ تضمینی برای حراست از دارایی های میدانی حزب اصلاح توسط سعودی ها وجود ندارد. پس از سقوط عدن به عنوان مهمترین دارایی میدانی جناح سعودی گرای حزب اصلاح به دست مجلس انتقالی در تابستان 2019 و قطعی شدن سقوط مأرب به عنوان دومین دارایی مهم میدانی این حزب به دست انصارالله سران اخوان المسلمین یمن به این نتیجه رسیده اند که مقامات ریاض نشین ائتلاف عربی اعم از سعودی و یمنی توانایی حمایت از آنها در برابر دوست و دشمن را ندارند. این دو تغییر میدانی بسیار مهم موجب شده است سران حزب اصلاح برای حفاظت از موجودیت خود در ادامه بحران یمن تغییر سیاست های کلان را در دستور کار خود قرار دهند.
به دنبال قطب جدید
شکاف بین جریان اخوانی یمن و سعودی ها در سال ۲۰۱۷ در جریان محاصره قطر توسط عربستان و امارات نمایان شد و بخش قابل توجهی از اخوانی های یمن ترجیح دادند با حمله به ائتلاف سعودی در اردوگاه قطر و ترکیه قرار بگیرند ولی سران حزب به خصوص محمد الیدومی رئیس و عبدالوهاب الآنسی دبیرکل حزب و علی محسن الاحمر قائم مقام هادی و موثرترین مهره سیاسی اخوانی ها در سالهای اخیر که در سعودی مستقر بودند به دلایل مختلف از جمله ارتباطات وسیع سیاسی و اقتصادی با عربستان و عدم امکان دریافت حمایت سیاسی و لجستیکی کافی از قطر و ترکیه ترجیح دادند در کنار سعودی ها بمانند.
در ماههای اخیر حمایت ترکیه از دولت اخوانی سراج در لیبی که مانع سرنگونی آن توسط نیروهای خلیفه حفتر شد و به نتیجه رسیدن جنگ قره باغ به نفع همپیمان ترکیه یعنی جمهوری آذربایجان علاوه بر بدنه، سران حزب اصلاح را نیز به این نتیجه رسانده است که زمان بازنگری در مهمترین سیاست سالهای اخیر این حزب یعنی همپیمانی با ریاض فرا رسیده است. به تمامی موارد ایجابی گذشته باید فهرست بلند بالایی از اقدامات ضد اخوانی سعودی ها در سالهای اخیر از جمله سرنگونی دولت مرسی در مصر تا بیانیه اخیر هیئت کبارالعلمای سعودی در مورد منع همکاری با اخوان المسلمین را نیز اضافه کرد. البته چراغ سبزهای مقامات آنکارا از جمله مقاله اخیر[1] یاسین اقطای مشاور رئیس جمور ترکیه در مورد ظرفیت های مدل ترکی مدیریت بحران‌ها برای پایان دادن به بحران یمن را نباید در این چرخش مواضع بی اثر بدانیم. خبر ترک عربستان توسط عبدالمجید الزندانی از رهبران معنوی اخوان المسلمین یمن و محمد الیدومی رئیس حزب اصلاح و مستقر شدن آنها در ترکیه[2] به همراه تهدید ضمنی عربستان توسط یدومی در آخرین پست وی در فضای مجازی[3] را باید در ذیل این چرخش سیاستی سران حزب اصلاح ارزیابی کرد. هرچند اصل خروج این افراد از عربستان احتمالا ضمن معامله ای بین آنکارا و ریاض صورت گرفته است و همین مسئله موجب کنترل رفتار کلیت حزب اصلاح در آینده خواهد شد ولی نمی توان نسبت به تاثیرات مهم این تغییر همپیمانی ها بی تفاوت بود.
با توجه به این تغییر هم پیمانی ها در حال حاضر مهمترین همپیمانان عربستان در یمن شخص هادی به عنوان عنصر مشروعیت بخش به حضور نظامی عربستان در یمن و علی محسن الاحمر به عنوان آخرین نقطه وابستگی میدانی اسلامگرایان ارتش هادی به عربستان هستند. شخصیت هایی که هر روز به پایان تاریخ مصرف سیاسی شان نزدیکتر میشوند.
فرصت طلایی
عدم توانایی حزب اصلاح در حفظ مأرب به عنوان آخرین سنگر تحت کنترل اسلام سیاسی سنی در شمال یمن بار دیگر ثابت کرد که جریان سیاسی و اجتماعی زیدیه قوی‌ترین نیروی سیاسی در شمال یمن است که توانایی و اراده ایجاد ائتلاف بزرگ ضد اشغالگری و یکپارچه سازی را در خود دارد. ظرفیتی که اخوان یمن می تواند برای جبران خطاهای گذشته خود دست دوستی به سمت آن دراز کند. در این بین برای انصارالله به عنوان مهمترین بازیگر میدانی یمن این فرصت پیش آمده است که با ورود ترکیه به صحنه تحولات میدانی یمن از سهم سعودی ها در توانایی مدیریت تحولات سیاسی و میدانی بکاهد که مزیت بسیار بزرگی برای تغییر معادلات به نفع صنعا است. با وجود اینکه ترکیه به هیچ عنوان همپیمان قابل اعتمادی در پرونده یمن نخواهد بود ولی ورود میدانی آنکارا به تحولات یمن توانایی تعیین کنندگی سعودی ها در تحولات یمن را کاهش می دهد و به لحاظ میدانی نمی‌تواند تهدیدی برای انصارالله ایجاد کند. به همین دلیل ورود مستقیم آنکارا به صحنه تحولات در یمن در مجموع به نفع انصارالله خواهد بود.
در حال حاضر مهم ترین مشکل ترکیه در پرونده یمن عدم حضور میدانی و امکان تامین مستقیم لجستیکی همپیمانان خود در یمن است که با توجه کنترل بخشی از سواحل استان شبوه توسط حزب اصلاح حل این مسئله انرژی چندانی از آنکارا نخواهد گرفت.علاوه بر آن همپیمانان ترکیه در یمن قدرت فراوانی در تعز که به عنوان پایتخت اخوان المسلمین در یمن شناخته میشود دارند و نزدیکترین مسیر این شهر به آبهای آزاد یعنی بندر مخا در کنترل همپیمانان امارات به فرماندهی طارق صالح برادرزاده رئیس جمهور مخلوع یمن است. دو مشخصه طارق صالح یعنی شمالی بودن و سابقه مثبت ارتباطش با حزب اصلاح در دوره ای که به عنوان فرمانده گارد ریاست جمهوری دولت علی عبدالله صالح فعالیت میکرد زمینه بازنگری وی در ائتلاف با ابوظبی و چرخش به سمت آنکارا را به وجود آورده ست. ناگفته پیداست که هریک از کنشگران مطرح شده اعم از حزب اصلاح، ترکیه، انصارالله و طارق صالح دلایل فراوانی برای ادامه وضع موجود دارند ولی باید این نکته را مد نظر داشت که خروج از بن بست فعلی در بحران یمن که به نفع طرف سعودی در حال ادامه است چاره ای جز ایجاد موازنه‌ای جدید بین قطبهای فعال در این بحران ندارد.
*احمد حاجی صادقیان، اندیشکده مرصاد
انتهای پیام/م
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
