جایزه مرتضی آوینی «سینماحقیقت» چقدر اثرگذار است؟

خبرگزاری فارس- گروه سینما: نوع مستندسازی شهید آوینی در ایام دفاع مقدس و سال‌های پس از آن، تاثیری روی مستندسازان پس از او گذاشت. امروز و با شیوع ویروس کرونا احیای آن سبک و نگاه ضروری به نظر می‌رسد.

مرتضی آوینی از مهمترین فیلمسازان مستند ما در حوزه جنگ است. برخی او را روایتگر صادق جنگ، خاکریز، حماسه ، ایثار ، خون و جهاد می دانند و عده ای دیگر او را مصلحی مشفق می بینند که همه دغدغه اش تنهایی انسان ،  بازگشت به خویشتن و رهایی از تعلقات بود. بین این روایت و آن روایت،  چیزی که کاملا به چشم می آید حضور حیرت انگیز مردی است که دستاوردش همچنان برتارک رسانه های ما می درخشد. هرچه بود او در قامتی ظاهر شد که دهه ها بعد از شهادتش با بزرگی و دریغ از فقدانش یاد می کنند. فقدان مردی که سالها جلوتر از خودش زیست و افق دیدش گسترده تر و فراتر از بسیاری از هم نسلانش بود.

با آن چشمهای نافذ و صباحت منظر ، با آن کلام مخملین، شیوایی و شاعرانگی سخن ، به تمامی دیگرگونه مردی بود که چند وچون جنگ را با وا گویه غریبش روایت می کرد.

آوینی متولد شهرری و دانش آموخته معماری بود. علاقه اش شعر و نقاشی و داستان بود و به فلسفه هم دلبستگی نشان می داد. با وقوع انقلاب اسلامی، تحول عمیق روحی در او روی می دهد. مردی که زمانی شیفته دنیا و فلسفه غرب است به یکباره آنچه را که حدیث نفس می نامد، وا می نهد و راه دیگری در پیش می گیرد. خودش درباره این تحول می گوید: «حقیر تمام نوشته‌های خویش را اعم از تراوشات فلسفی، داستان های کوتاه، اشعار و... در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم که دیگر چیزی که حدیث نفس باشد، ننویسم و دیگر از خودم سخنی به میان نیاورم... سعی کردم که خودم را از میان بردارم تا هرچه هست خدا باشد و خدا را شکر بر این تصمیم وفادار مانده ام...»

این سلوک روحی نشان داد که او به چه درک عمیقی از دنیای پیرامونش رسیده است. این خود ویرانگری ، از او آدمی تازه و کاملا ساخت. شمایلی که تا آخر عمر با او بود و همه ما او را با این شمایل می شناسیم.

بعدها فیلم های مستند و تکان دهنده ای چون شش روز در ترکمن صحرا، سیل خوزستان و خان گزیده ها را می‌سازد. با شروع جنگ دوربینش به سمت دیگری می چرخاند به خرمشهر می رود و قبل از سقوط این شهر مجموعه سه قسمتی فتح خون را باموضوع مقاومت مردم و نظامیان در هنگامه جنگ شهری می سازد.

اما آنچه از او به طور پیوسته در نظرگاه مخاطب نشست مجموعه «روایت فتح» است که آوازه ای یافت و به چشم آمد. آوینی در این مجموعه تنها به روایت اتفاقات جنگی و امور روزمره رزمندگان در میادین جنگ بسنده نمی کند. او دراین مجموعه به نوعی  واکاوی و  کالبد شکافی درونیات آدمها دست می زند و نتیجه را همچون دری گرانبها در منظر مخاطب قرار می دهد.  نریشن‌ هایی که او برای مجموعه «روایت فتح» نوشت، خلاقانه، ظریف، و پر از احساسات شاعرانگی بود که همخوانی عجیبی با محتوای تصاویر داشت. اتفاقی که هیچگاه در آثار بعدی که با موضوع جبهه وجنگ ساخته شدند، تکرار نشد و دیگر کمتر کسی با آن قدرت قلم و آن اندازه از شوریدگی و شیدایی درباره چیزی که به شدت به آن باور داشت، فیلم ساخت یعنی گفتن درباره آدمهای وارسته وآرمانی که پا در میدان جنگ گذاشته اند و در جهادی بزرگتر هوای نفس را از میدان به در برده اند...

او توانست بدون شعارزدگی های معمول حرفش را با مخاطب در میان بگذارد. یک پیروزی بزرگ برای فیلمسازی که می کوشید خط شکن باشد او از کسانی بود که کوشید نوع جدیدی از سینما را ارائه کند که متناسب با عرصه های معنوی دفاع مقدس باشد. به این دلیل  بجای پرداختن به شیوه های سنتی روایتگری به روش های جدید که مبتنی بر حکمت و شهود بود، روی آورد و نام سینمای اشراقی را بر آن نهاد. همین نگاه بود که مرتضی آوینی را به عنوان یک فیلمساز  موج ساز که توانایی خلق جریانی در بدنه سینمای ایران را دارد، معرفی کرد. قرائتی که او از  مرگ و زندگی در آثارش به دست داد آنقدر باور پذیر ، بی تکلف و خاص بود که برای بسیاری بستری تازه برای گفتمان سازی فراهم کرد. این ظرفیت فرصتی فراهم آورد تا آرا و نظرات آوینی مورد مداقه قرار گیرند.

مرتضی آوینی فیلمساز مهمی در سینمای مستند ماست. او هم به لحاظ عملی و هم به لحاظ علمی و تئوری نشان داد که تا چه اندازه دانش و هنر این کار را داراست. قدرت او در معماری و تعالی سینمایی که دوست داشت بر کسی پوشیده نیست. آثار مستند و مکتوب به جا مانده از او نشان روشنی از اندازه تواناییهای مردی است که هوشمندی و خلاقیت آدم مدرن امروزی را دارد و همزمان  آداب زیست در حرم و محضر خالق بزرگ را می داند. مجموع این دو خصلت، هنر بزرگ آوینی است.

اما واقعیت این است که او همه چیز را در رضای خداوند یافته بود و در نهایت  هم شیرین ترین و پر بهاترین داشته اش را در راه رضای دوست، به مسلخ برد. این هنر حیرت انگیز آوینی است.کسی که  مدها و رنگ ها و  ایسم های دنیا نتوانستند او را از حقیقت بزرگ عالم غافل کنند. آنچه که در بطن زندگی جریان داشت را به آثار سطحی و فصلی آن ترجیح می داد. بدیهی است که محصول چنین نگاهی متفاوت‌تر، کوبنده‌تر و شاخص تر از ساخته های دیگران باشد.

جایزه مرتضی آوینی چهاردهمین جشنواره «سینماحقیقت» ادای دین به مردی است که  باورهایش را درظرف هنر ریخته است و آن را به آیندگان پیشکش کرده است.

پرورش نیروهایی مانند آوینی که به وقایع پیرامونی خود حساس باشند و به آن واکنش در خور دهند، می تواند بخشی از هنر مسوولان مربوطه باشد. اگر در سالهای گذشته جنگ همه نگاهها را به خود معطوف کرده بود و ماحصل آن مستندهای خیره کننده ای مثل «روایت فتح» بود در حال حاضر نیز همان وقایع در میزانسنی دیگر در حال وقوع است. از هنگام شیوع ویروس کرونا، خیل گروههای مختلف مردم در جبهه های گوناگون به جنگ این ویروس رفته و صحنه های حماسی فوق العاده ای را آفریده اند. جامعه پزشکان، پرستاران، اصناف، خیران و مردم کوچه بازار قهرمانان این جنگ بزرگند. در زمانه فعلی هنرمندانی از جنس شهید مرتضی آوینی باید که این حماسه ها را در قاب تصویر ماندگار کنند. حال باید دید جشنواره سینما حقیقت می تواند در این راه بزرگ پرچمدار باشد یا خیر.

انتهای پیام/