به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از طرح‌های بیژن زنگنه وزیر نفت که در دولت یازدهم مطرح شد، طرحی با عنوان بومی‌سازی 10 قلم کالای استراتژیک در صنعت نفت بود که این طرح در سال 93 با هدف حمایت از ساخت داخل و پوشش خلاءهای تکنولوژیک در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت مطرح شد.
این 10 قلم کالای اساسی شامل تجهیزات سرچاهی و درون چاهی، پمپ‌های مربوط به چاه، مته‌های حفاری، شیرهای کنترلی، انواع لوله‌ها، الکتروموتورها، ماشین‌های دوار، فولادهای آلیاژی، ابزارهای اندازه‌گیری و ساخت پیگ هوشمند بودند.
در این بین هر چند تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی نفت تصمیم درستی بوده است، اما عملا در فضای اجرایی کمتر اقدام تاثیرگذاری برای همراه کردن دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت انجام شده است.
یکی از 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت کمپرسورها است. به طور کلی کمپرسورها به سه نوع تقسیم می‌شوند. نوع اول Axial compressor یا کمپرسورهای محوری هستند که کاربرد زیادی در صنعت نفت ندارند. نوع دوم Centrifugal compressor یا کمپرسورهای گریز از مرکز هستند که شرکت OTC و چند شرکت دیگر در این زمینه فعالیت دارند.
نوع سوم هم کمپرسورهای جابجایی مثبت هستند که این نوع از کمپرسورها به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول کمپرسورهای رفت و برگشتی است که شرکت هوایار و بارون در این حوزه پیشتاز هستند. دسته دوم کمپرسورهای پیچشی یا screw-type compressor هستند که تا امروز این کمپرسورها در ایران پکیج می‌شدند.
نکته دیگر درباره کمپرسورها این است که برخلاف سایر تجهیزات نفتی، هزینه سرویس و نگهداری تجهیزات دوار از جمله کمپرسورها در یک دوره 20 ساله، حدود 93 درصد کل هزینه‌های انجام شده برای این تجهیز است. به بیان دیگر قیمت خرید کمپرسور (CAPEX) به نسبت هزینه‌های تعمیر و نگهداری (OPEX) بسیار پایین است و قیمت خرید معادل ۷ درصد کل هزینه می‌باشد. به عبارتی فارغ از اهمیت مباحث وابستگی و ... میزان ارزبری برای کمپرسورها را باید در دامنه زمانی ۲۰ ساله محاسبه کرد و در این صورت حجم بالای ارزبری آن آشکار می‌شود.
بر اساس آمار تهیه شده در وزارت نفت، هزینه خرید تجهیزات دوار برای توسعه صنعت نفت وگاز در 10 سال آینده معادل ۴۶۱۵۱ میلیون دلار برآورد شده است که اگر در تناسب ۷ به ۹۳ درصد، هزینه بیست سال بهره‌برداری را محاسبه کنیم می‌توان به اهمیت و ضرورت جلوگیری در ارزبری در این حوزه پی برد.
با توجه به اهمیت بومی‌سازی کمپرسور در جلوگیری از ارزبری از کشور مصاحبه‌ای با نیما سجده مدیرعامل شرکت صنعتی هوایار به عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده این محصول انجام شد که به بررسی چالش‌های موجود در مسیر ساخت داخل کمپرسور و میزان موفقیت این شرکت در بومی‌سازی این محصول پرداخته شود.
در گزارش شماره 8 پرونده 10 قلم کالای اساسی نفت نیز مصاحبه‌ای با بهرام بارانی مدیرعامل شرکت بارون با موضوع بومی سازی کمپرسورها انجام شد که با عنوان «فرآیند ساخت کمپرسور از سنگ آهن تا محصول نهایی در داخل انجام می‌شود/ فاصله اندکی با نسل چهارم فناوری داریم» منتشر شده است.
مشروح مصاحبه با مدیرعامل شرکت هوایار به شرح زیر است:
* در سال جاری دانش طراحی و ساخت انواع کمپرسورهای سانتریفیوژ را بومی‌سازی کردیم
فارس: به عنوان سوال نخست آیا شرکت برای تولید کمپرسور تیم تحقیق و توسعه ایجاد یا تکمیل کرده است؟
سجده: بله شرکت هوایار برای طراحی و توسعه کیفی محصولات خود یک تیم مجزای تحقیق و توسعه دارد که در این تیم متخصصان و کارشناسان برای بومی‌سازی کمپرسورها رفت و برگشتی و بهبود تکنولوژی آنها تلاش می‌کنند و طبق برنامه کارها در دست انجام است.
فارس: دانش فنی لازم برای تولید چگونه به دست آمد؟ آیا آن را داشتید یا خریدید یا توسعه دادید یا مهندسی معکوس کردید؟
سجده: دانش فنی طراحی و ساخت انواع کمپرسورهای روتین و تجهیزات جانبی در ابتدا با طراحی معکوس شروع شده و سپس برای کمپرسورهای خاص با مشارکت شرکت‌های بزرگ خارجی در قالب طراحی مشترک برای پروژه‌های خاص ادامه پیدا کرد و در آخر با تکیه بر تجربه چند ساله در تعمیر و نگهداری و ساخت قطعات یدکی این کمپرسورها، همچنین توسعه نیروی انسانی فرهیخته از کلیه رشته‌های تخصصی، طراحی این کمپرسورها از 2 سال پیش در دستور کار قرار گرفت و در سال گذشته ما موفق به بومی‌سازی کمپرسورهای رفت و برگشتی گاز شدیم. در سال جاری هم برای اولین بار در کشور دانش طراحی و ساخت انواع کمپرسورهای سانتریفیوژ را بومی کردیم.
فارس: با کدام شرکت خارجی از کدام کشور برای انتقال تکنولوژی وارد تعامل شدید؟ چه تکنولوژی‌هایی اخذ شد؟
سجده: در سال‌های گذشته و قبل از تحریم‌های بین‌المللی ما با شرکت اطلس کوپکو بلژیک قرارداد همکاری مشترک در تولید کمپرسورهای اسکرو داشتیم و تکنولوژی ساخت این کمپرسورها را خریداری کرده بودیم. همچنین با شرکت سامسونگ تکوین (SAMSUNG TECHWIN) کره جنوبی قرارداد نمایندگی رسمی فروش و خدمات پس از فروش کمپرسورهای سانتریفیوژ را عقد کردیم.
در برخی پروژه‌های خاص مثل پارس جنوبی، در خصوص کمپرسورهای سانتریفیوژ طراحی مشترک را اجرا کردیم به شکلی که طراحی و ساخت برخی از تجهیزات جانبی کمپرسور را ما انجام دادیم. ولی در خصوص طراحی و ساخت اجرای اصلی کمپرسور سانتریفیوژ همکاری نکردند، زیرا این دستگاه‌ها جزو دستگاه‌های با تکنولوژی سطح بالا است که آن را حتی با پرداخت هزینه‌های گزاف، در اختیار شرکت‌های دیگر قرار نمی‌دهند.
فارس: مکانیزم انتخاب شرکت‌ها به چه صورت بوده است؟
سجده: ما شرکت‌های همکار بین المللی را از بین برندهای معروف و خوشنام انتخاب می‌کنیم و برای انتخاب پیمانکاران داخلی رویه مدونی داریم که تیم ارزیاب شرکت با حضور در سایت پیمانکاران از نقطه نظر، فنی و مالی همچنین سوابق عملکردی ایشان را ارزیابی و گرید بندی می‌کنند.
*برخی از تجهیزات ساخت کمپرسور با اعمال تحریم‌ها در لیست اقلام ممنوعه قرار گرفته‌اند
فارس: نمونه اولیه این محصول چگونه تهیه شد؟ از طریق شرکت نفت به شما داده شد یا اینکه خودتان برای خرید اقدام کردید؟ نمونه اولیه دسته دوم بود؟
سجده: به خاطر اینکه ما نمایندگی تامین و خدمات پس از فروش این کمپرسورها را داشتیم، همیشه نمونه‌هایی از انواع کمپرسورها را در اختیار داشته‌ایم. همچنین برای تعمیرات اساسی کمپرسورها تقریبا همه اقلام کمپرسور دمونتاژ و در دسترس است. از طرفی با سابقه طراحی معکوس و ساخت داخل کردن برخی قطعات این دستگاه‌ها مثل بیرینگ‌ها، ایمپلر، شفت و... دانش و اطلاعات کافی برای ساخت داخل کردن آن در دسترس بود.
فارس: تجهیزات لازم برای تولید را دارید؟ در صورت ناقص بودن آیا آن را تکمیل کرده‌اید؟ آیا تجهیزات ساخت داخل هستند یا باید آنها را وارد کنید؟ امکان واردات آنها وجود دارد؟
سجده: ما در حال حاضر برخی از تجهیزات لازم برای تولید قطعات کمپرسور را داریم ولی شبکه‌ای از پیمانکاران در داخل را از سال‌های گذشته تدارک دیده‌ایم که برخی از قطعات و مجموعه‌ها را به این شرکت‌ها سفارش ساخت می دهیم. از آنجایی که با ساخت داخل کردن چند مدل از این کمپرسورها تیراژ تولید و امکان کنترل بیشتر بر کیفیت ساخت بسیار اهمیت دارد، تصمیم گرفته‌ایم تجهیزات کافی برای ساخت در داخل شرکت را خودمان خریداری کنیم. تجهیزات مورد نیاز برای ساخت عمدتا وارداتی هستند و به دلیل تحریم‌ها برخی از تجهیزات جزو اقلام ممنوعه هستند که ما با روش‌هایی در حال تامین این تجهیزات هستیم. طبق برنامه‌ای که ریخته شده تا 6 ماه آینده تجهیزات وارد خواهند شد.
فارس: تست کمپرسورها در خود کارخانه انجام می‌شود یا خارج از کشور و یا سایت عملیاتی؟ آیا تست انجام شده اطمینان لازم را داراست یا نه؟ چقدر ریسک وجود دارد؟
سجده: تست عمده محصولات در داخل کارخانه هوایار انجام می شود. البته برای برخی از تجهیزات خاص که لازم است در شرایط فرآیندی سایت تست انجام شود. ابتدا تست‌هایی که نشان از درستی کار و سلامت دستگاه دارد در کارخانه انجام می‌شود و سپس تست عملکرد دستگاه در سایت انجام می‌شود.
ما با انجام آزمون‌های اندازه‌گیری و عملکردی مختلف مطابق با استانداردهای بین‌المللی ریسک کار را به حداقل ممکن می‌رسانیم به طوری که تاکنون 100 درصد تجهیزات نصب و راه اندازی شده و رضایت کارفرما کسب شده است. البته بخاطر پیچیدگی کار و وجود ابهامات و محدودیت‌های فرآیندی در سایت، بعضی مواقع مشکلاتی هنگام نصب و راه‌اندازی ممکن است رخ داده باشد که با پشتیبانی همه جانبه تیم‌های فنی و تخصصی مشکل مرتفع شده است.
*خرید تضمینی برای تجهیزات نفتی ساخت داخل هنوز اجرایی نشده است
فارس: شیوه قرارداد شما به وزارت نفت چگونه بوده است؟ به صورت پیش پرداخت بوده یا زمانی؟ آیا آیتم ریسک پروژه در قرارداد دیده شده است؟ مبلغ قرارداد در مقایسه با نمونه مشابه خارجی به چه صورت بوده است؟
سجده: در پروژه‌ها به صورت مستقیم با وزارت نفت قراداد بسته نمی‌شود و معمولاً شرکت‌های تابعه در خصوص پروژه‌ها ورود می‌کنند بخشی از نیازها مربوط به بخش خصوصی که آنها نیز مستقل عمل می‌کنند. عمدتا قرادادها به صورت دریافت پیش پرداخت در ابتدای قرارداد و به صورت زمان دار می‌باشد. درباره مبلغ قراردادها انتظار وزارتخانه و مشتریان این است که نسبت به مشابه خارجی قیمت‌ها پایین‌تر پیشنهاد شود که ما نیز در تلاش هستیم کیفیت مناسبی با قیمت پایین‌تر نسبت به رقبا داشته باشیم.
فارس: آیا برای تولید کمپرسور تسهیلاتی از بانک‌ها، صندوق نوآوری، معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق پژوهش و فناوری دریافت کردید؟
سجده: بعد از اخذ مجوز دانش بنیان در سال‌های گذشته و به پیشنهاد تسهیلاتی که از طرف صندوق نوآوری و شکوفایی اراده شده است. مذاکراتی با بانک‌های عامل انجام گرفته و توانسته‌ایم با ارائه ضمانت‌نامه‌های لازم تسهیلات مالی برای توسعه سرمایه‌گذاری و گسترش توانمندی‌های فنی و مهندسی در مورد محصولات جدید اخذ شده است.
فارس: آیا تضمین خرید محصول توسط وزارت نفت به شما داده شده است؟
سجده: با توجه به تصویب قانون حمایت ساخت داخل و قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی که مجلس دهم انجام شد، هم‌اکنون تلاش مراجع ذیربط بر این موضوع متمرکز شده است که تا حد امکان پروژه‌هایی که شرکت‌های داخلی توانمندی ساخت دارند به شرکت‌های ایرانی واگذار شود. این یعنی قدم‌های خوبی برداشته شده است ولی هنوز جا برای کار هست و می‌توان اقدامات موثرتری در این حوزه انجام داد.
درباره بحث تضمین خرید تجهیزات بومی‌سازی شده توسط تولیدکنندگان ایرانی نیز نمی‌توان گفت که سیاست خرید تضمینی محصول انجام شده است. البته چه بسا در حال حاضر برخی از شرکت‌ها و صنایع به دلیل ملاحظات فنی و تکنولوژی صنایعشان و بعضاً مدت زمان تحویل محصول، خرید از شرکت‌های خارجی را در اولویت قرار دهند و بتوانند مجوزهای لازم را برای واردات بدست آورند ولی قاعده و اصل کلی همانطور که اشاره شد باید بر حمایت از تولیدکننده داخلی متمرکز باشد.
*با ساخت داخل کمپرسورهای سانتریفیوژ تحریم‌ها را خنثی کردیم
فارس: بازار محصول تولیدی شما چگونه است؟ سالانه چه تعداد تقاضا وجود دارد؟
سجده: در خصوص کمپرسورهای توربینی سالانه به صورت متوسط حدود 30-40 دستگاه مورد درخواست مشتریان می‌باشد که در صورتی که پروژه‌ها بر اساس زمان بندی خود پیش بروند، نیازمند تامین این مدل از کمپرسورها هستند.
فارس: آیا اهمیت تولید این محصول از جنبه اقتصادی است یا جنبه استراتژیک؟
سجده: تولید انواع کمپرسور از جمله کمپرسور سانتریفیوژ برای کشور از نظر استراتژیک بسیار مهم است. چون این دستگاه‌ها جزو دستگاه‌های High Tech بودند و همیشه جزو اقلام تحریمی بوده است که با بومی‌سازی و تولید داخل آنها ما یک گام رو به جلو برای خنثی‌سازی تحریم‌ها برداشتیم. از نظر اقتصادی هم ساخت داخل کردن این دستگاه‌ها بسیار اهمیت دارد چرا که جزو گران قیمت ترین تجهیزات مورد استفاده در صنعت نفت محسوب می‌شوند و سالانه مبلغ هنگفتی ارز از کشور برای واردات آن خارج می‌شود.
فارس: آیا این کمپرسور به تولید رسید؟ اگر نه پروژه تا چه اندازه‌ای پیشرفت داشته است؟
سجده: بله در حال حاضر کمپرسور سانتریفیوژ در حال تولید انبوه در کشور است و طبق برنامه تا انتهای امسال ما 10 دستگاه را تولید خواهیم کرد.
فارس: دلایل موفقیت یا عدم موفقیت پروژه از نظر شما چیست؟
سجده: به اعتقاد بنده دلایل موفقیت شرکت صنعتی هوایار در تولید کمپرسورها عبارت‌اند از : 1- بهره گیری از نیروی جوان فرهیخته و توانمند 2- پشتکار فراوان و تجربه موفق چند ساله در ارائه خدمات فنی و مهندسی و سرویس و نگهداری تجهیزات مشابه برای پروژه‌های استراتژیک کشور 3- وجود دانش تخصصی و مدیریتی مطلوب در همه در همه سطوح شرکت مخصوصا واحدهای فنی و اجرایی 4- وجود شبکه توانمند از پیمانکاران داخلی.
مصاحبه از سیداحسان حسینی
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
