تزریق اصالت و هویت به کودکان با معرفی عروسک های محلی/ لذت بازی با عروسک‌های دست‌ساز در قرنطینه

گروه تفریح و نشاط: داستان «عروسک‌های محلی» داستانی جدا از عروسک‌های مصنوعی و بی روحِ بازار است، عروسک‌های پارچه‌ای دست دوز یکی از نمادهای کودکی ما هستند که امروزه پرنسس‌ها و باربی‌های پلاستیکی با موهای بلوند و کمرهای باریک جای آن‌ها را گرفته‌اند. عروسک‌هایی که در ویترین مغازه‌های اسباب بازی فروشی پیدا نمی‌شوند و هر تکه از آنها با احساس و هنر به هم وصل شده و پشت خود داستان‌های زیادی دارند.

عروسک‌هایی که روزگاری سرگرمی جذاب و کم‌هزینه مادرها و مادربزرگ‌های ما بودند و دهه شصتی‌ها هم لذت هم‌بازی شدن با آن‌ها را چشیده‌اند اما رفته رفته و با پیشرفت تکنولوژی، این عروسک‌ها فراموش شدند و در صندوقچه‌های قدیمی جای گرفتند.

حالا این روزها و در ایام قرنطینه فرصت مناسبی است تا بچه ها را با عروسک های قدیمی و محلی آشنا کنیم و با تکه های پارچه، وسایل دور ریختنی، کمی چسب و نخ و سوزن که در همه خانه ها پیدا می شود، به بچه ها کمک کنیم تا لذت بازی با عروسک های دست ساز را تجربه کنند.

پشت هر کدام از این عروسک ها داستانی وجود دارد که با روایت آنها، بچه ها به شکل بهتری می توانند با این عروسک ها ارتباط بگیرند.

لعبتک

این عروسک بومی از دیار سیستان و بلوچستان آمده که بیشتر از چوب، مخصوصاً چوب درخت گز که ویژه مناطق کویری و نمادی از سیستان است، ساخته می‌شود و به  سه شکل لعبتک زن، لعبتک مرد و عروسک نوزاد (پوچانک) وجود دارد.

بدن این عروسک را یک اسکلت چوبی تشکیل می دهد که با نخ و یک سری پارچه دورریختنی می توانید آن را بپوشانید، برای صورت لعبتک هم می توانید با استفاده از نخ‌های مشکی و قرمز چشم و بینی و دهان بگذارید. کاموا یا نخ قرقره هم می تواند به شما کمک کند تا برای این عروسک محلی موهای چتری یا گیس بافت درست کنید.

لباس لعبتک‌ها معمولاً از الگوبرداری شده از لباش سنتی زنان و مردان سیستانی است، شما می توانید با یک جستجو در اینترنت و تماشای تصاویر لباس های بلوچی، جلوه بهتری به لعبتک دست ساز خودتان بدهید.

بیگ پا پنبه ای

 در گویش بوشهری ها بیگ یعنی عروس، به خاطر همین همین برای ساخت صورت این عروسک حتماً از پارچه سفید استفاده می کنند.

سر و بدن این عروسک دو دایره کوچک و بزرگ پر از پنبه است که با پارچه سفید پوشانده شده و بچه ها می توانند با سلیقه خودشان با ماژیک روی صورت عروسک را نقاشی کنند و هر چهره ای که دوست دارند برای عروسک بسازند.

در نمونه اصلی از کاموای مشکی یا رنگی برای موهای عروسک استفاده می شود و در نهایت با پارچه های زیبا و براق برایش لباس درست می کنند.

یکی از دلایلی که این عروسک از پنبه درست می شود این است که به خاطر نرم و سبک بودنش، بچه ها راحت تر می توانند با آن بازی کنند.

چمچه خاتون

این عروسک آئینی که ریشه در باور و اعتقادات مردم قزوین دارد، در ایام کم آبی و به نیت بارش باران ساخته می‌شده‌ و در هر منطقه زنی پابه سن گذاشته و سالخورده‌ که به ایمان و همت بالایی شهرت داشته با ساخت چمچه خاتون و به دست گرفتن آن همراه بچه ها که سمبل پاکی و خلوص نیت بوده‌اند به در خانه‌ها می‌رفت.

این عروسک روی یک چوب بزرگ سوار می شده و با لباس های محلی و موهای گیس بافت بلندی که داشته در مراسم طلب باران نقش پررنگی داشته است.

صاحب‌خانه ها با رویی گشاده و بنا بر استطاعتی که داشتند ملزومات آش نذری مثل نخود و لوبیا و روغن و ... به همراهان چمچه خاتون می‌دادند و دست‌های عروسک را با مقدار کمی آب خیس می‌کردند.

بعد همه خانواده‌ها در حیاط مسجد یا خانه یکی از اهالی جمع می شدند و در کنار پخت آش نذری، نماز باران می خواندند.

بوکه باران

این عروسک محلی هم از دیار کردستان به یادگار مانده، برای ساخت آن به تکه چوبی بلند و کمی پارچه و نخ نیاز است و کمی خلاقیت و وسایل تزئینی، این عروسک هم مثل چمچه خاتون در ایام خشکسالی بیش از پیش مورد توجه بوده است.

در ایام قدیم بچه های کرد که نماد پاکی و معصومیت هستند با یک تکه چوب بلند به روستا می رفتند و از اهالی لبای و نخ و مهره های رنگی و شیشه ای می گرفتند تا رفته رفته به عروسک خود جان تازه ای بدهند.

 اجزای لباس، شبیه  البس زنان کُردی بود، بعد از ساخت عروسک بچه ها آواز محلی می خواندند و بعضی از مردم هم به شکلی نمادین بر سر عروسک آب می پاشیدند تا بلکه، آسمان بخشندگی اش را به یاد آورد و به عروسک آن‌ها و تمامی زمین‌های بی‌آب، باران عطا کند.

 بهیگ بازنده

این عروسک یادگاری از مادران بختیاری برای دخترانشان است، برای ساخت آن می توانید دو چوب کوتاه و بلند را به صورت به علاوه روی هم قرار دهید و آن را با یک نخ محکم کنید، قسمت بلند چوب قد عروسک است و قسمت کوتاه شانه های عروسک، برای دست عروسک هم می توانید دو چوب کوچک تر را به انتهای شانه آن  و با دو نخ وصل کنید که قابلیت حرکت داشته باشد.

حالا می توانید با تکه پارچه های اضافی برای این عروسک لباس تهیه کنید، برای صورت عروسک از پارچه سفید استفاده کرده و با پنبه داخل آن را پر کنید تا بتوانید چهره مورد نظر را روی آن نقاشی یا گلدوزی کنید.

گاهی لازم است نگاهی تازه به هر چیز داشته باشیم و به هویت اصیل خودمان بازگردیم، با توجه به اینکه معیارهای زیبایی تغییر کرده و این را در اسباب بازی‌ها به خصوص عروسک‌ها هم می‌بینیم، باید تلاش کنیم که فرهنگ‌سازی‌مان آرام و کم شتاب اتفاق بیفتد و اصالت و هویت به آرامی به کودکان، نوجوانان و جوانان تزریق شود.

انتهای پیام/