علی ضیائی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس اظهار داشت: توافقنامه صلح قره‌باغ که پس از یک ماه و نیم درگیری بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ، با وساطت روسیه به امضای ارمنستان و جمهوری آذربایجان رسید، در ظاهر به پایان این درگیری و بازگشت بخش وسیعی از منطقه مورد اختلاف به آذربایجان منجر شد، اما در عمل زمینه ساز منافع برخی دولت های دیگر منطقه است که در بسیاری از موارد در تضاد با منافع ملی ایران تعریف می شود.
*توافق قره‌باغ بستر گشایش کریدورهای ترانزیتی رقیب در منطقه
وی اظهار کرد: از مهمترین اتفاقات اخیر منطقه که تاثیر زیادی بر منافع و افق‌های ایران در حوزه ترانزیت کالاهای بین‌المللی خواهد گذاشت توافق صلح قره‌باغ است که اخیرا در جهت پایان درگیری های جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ به امضا رسید.
این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی گفت: این توافق نامه اما شامل مفادی است که تبعات آن به طور غیر مستقیم متوجه ایران و منافع ملی کشور خواهد بود، از جمله موارد توافق شده در این توافق نامه، ایجاد یک کریدور ترانزیتی میان نخجوان و آذربایجان است، این کریدور که قرار است به منظور ترانزیت بین المللی کالا ساخته شود، ترکیه را به دریای خزر متصل خواهد کرد.
ضیائی بیان کرد: کمترین تاثیر این توافق نامه، کاهش و حتی قطع درآمدهای ترانزیتی ناشی از اتصال نخجوان و جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران خواهد بود؛ تا پیش از این، آذربایجان و منطقه نخجوان به دلیل عدم اتصال جغرافیایی به وسیله خاک ایران به یکدیگر متصل می شدند و تبادل کالا و مسافر بین این دو سرزمین از طریق ایران انجام می شد، این موضوع علاوه بر درآمدهای ترانزیتی، بستر نفوذ ایران در منطقه قفقاز جنوبی نیز محسوب می شد.
*تلاش ترکیه برای برقراری کریدورهای بین‌المللی بدون حضور ایران
وی اظهار داشت: اثرات عمیق و دراز مدت این توافقنامه اما حذف ایران از کریدورهای ترانزیتی جهانی و محصور کردن تجارت ایران خواهد بود؛ این هدف که از دیرباز از طرف ترکیه دنبال می شد، در حال حاضر از نظر این رژیم در دسترس تر از گذشته است.
این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی افزود: با برقراری کریدور نخجوان به آذربایجان که در توافق قره‌باغ به آن تصریح شده است، ترکیه به آذربایجان و از آنجا به دریای خزر متصل شده و پس از آن از طریق قزاقستان به چین مرتبط می‌شود، این کشور قصد دارد کریدور چین به اروپا را از مسیری وابسته به خود و بدون حضور ایران عبور دهد، ترکیه اما برای حذف ایران از کریدور های ترانزیتی و انتقال آن ها به خاک خود صرفا در انتظار کریدور مقری آذربایجان-نخجوان (که از دستاوردهای توافق قره‌باغ است) نمانده است.
ضیائی بیان کرد: مسیر دیگری که ترکیه در تلاش برای برقراری آن است، مسیر چین-قزاقستان-خزر-گرجستان-ترکیه و سپس اروپا است؛ در این مسیر گرجستان تا زمان احداث کریدور عریض مقری، ترکیه را به آذربایجان متصل خواهد کرد این در حالی است که مسیر ترانزیتی گذرنده از ایران به مراتب سهل الوصول تر از این مسیر بوده و نیازی به حمل ترکیبی یا استفاده از کشتی های حمل واگن و کامیون در دریای خزر ندارد، با این حال این کریدور در چند روز گذشته افتتاح شد و اولین قطار سفر خود از این طریق را آغاز کرد. [جزئیات بیشتر را از اینجا بخوانید]
وی بیان کرد: اما تلاش های ترکیه برای تبدیل خود به عنوان یک محور ترانزیتی در جهان و در مقابل تبدیل ایران به یک سیاهچاله ترانزیتی به موارد گفته شده محدود نمی‌شود؛ کشور ترکیه در ماه های اول امسال اقدام به امضای توافقنامه ای با افغانستان تحت عنوان «راه لاجورد» کرد.
این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی گفت: راه لاجورد کریدور دیگری است که ترکیه جهت متصل کردن کشورهای آسیایی به اروپا بدون حضور ایران از خاک خود طراحی کرده است، این مسیر افغانستان را از طریق ترکمنستان به بندر ترکمن‌باشی این کشور و پس از عبور از دریای خزر به بندر باکو و از آنجا به گرجستان و ترکیه وصل می کند، بسیاری از کارشناسان این مسیر را رقیبی برای راه آهن خواف-هرات می دانند که چند روز پیش توسط ایران افتتاح شد.
شورای کشورهای ترک و توافق صلح قره‌باغ/ابزارهای ترکیه جهت پیگیری اهداف خود در ترانزیت
ضیائی اظهار داشت: در حال حاضر کشور ترکیه در تلاشی جدی برای احداث کریدور نخجوان به آذربایجان است تا طرح های ترانزیتی بلند پروازانه خود را محقق کند، این تلاش ها پس از توافق صلح قره‌باغ به صورت عیان‌تری از سوی مقامات این کشور مطرح می شود؛ در این راستا «اسماعیل اوغلو»، وزیر حمل و نقل ترکیه، بلافاصله پس از امضای توافق قره‌باغ اعلام کرد که طراحی کریدور بین المللی آذربایجان نخجوان آغاز شده است؛ همچنین در کمتر از یک هفته پس از امضای این موافقتنامه وزرای خارجه ترکیه و قرقیزستان حول محور ترانزیت با یکدیگر دیدار داشتند.
وی افزود: این در حالی است که میان ترکیه و قرقیزستان حداقل 4 ژئوپلتیک آبی-خاکی فاصله وجود دارد، این وقایع نشانگر بلندپروازی های بی وقفه ترکیه جهت اتصال چین به اروپا از طریق خاک خود و حذف ایران است، ترکیه این هدف را با استفاده از اتحاد موسوم به «شورای کشورهای ترک» پیگیری می کند، این شورا متشکل از پنج کشور ترکیه، آذربایجان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان است.
این محقق حمل و نقل بین‌المللی اظهار کرد: مسیر ترانزیتی توافق شده در موافقتنامه صلح قره‌باغ میان آذربایجان و نخجوان گام آخر ترکیه برای اتصال یکپارچه و بدون واسطه کشورهای شورای ترک به یکدیگر است، در این بین همکاری های ترکیه و آذربایجان از بعد از توافق قره‌باغ عمق بیشتری یافته و بخشی از این همکاری ها در راستای محدودسازی کریدورهای ترانزیتی ایران است.
تهدید کریدور تجاری-ترانزیتی شمال-جنوب توسط محور آنکارا-باکو
ضیائی بیان کرد: این محدودسازی‌ها حتی به کریدور بین المللی شرق به غرب محدود نشده است و این دو کشور تحرکات خود برای انسداد مسیر ترانزیتی ایران به سمت شمال را نیز آغاز کرده‌اند، در همین راستا از پس از انعقاد این موافقتنامه، آذربایجان اقدام به اعمال محدودیت‌های شدید ترانزیتی بر محموله‌های صادراتی ایران به روسیه کرده است، تا کنون اغلب کالاهای تجاری ایران به روسیه از طریق پایانه باری آستارا و خاک جمهوری آذربایجان حمل می شد، این پایانه در گذشته نیز با محدودیت هایی از طرف دولت باکو مواجه بوده و با وجود ظرفیت عبور روزانه 300 کامیون، فقط اجازه عبور روزانه محموله های 200 تا 250 کامیون از ایران داده می شده است.
وی گفت: اما پس از امضای توافق قره‌باغ، دولت آذربایجان به بهانه بازرسی محموله ها جهت کشف مواد مخدر این ظرفیت را به حدود 20 کامیون در روز کاهش داده و موجب شکل گیری صف چند کیلومتری از کامیون های صادراتی ایران پشت مرز آستارا و فاسد شدن بسیاری از محصولات کشاورزی صادراتی شده است.
این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی اضافه کرد: برخی کارشناسان این تحرکات دولت باکو را به دلیل اطمینان آذربایجان از رها شدن شریان لجستیکی باکو-نخجوان از خاک ایران، به دلیل مقرر شدن احداث یک کریدور موازی می‌دانند و معتقد هستند از این پس آذربایجان جسور‌تر از گذشته در روابط خود با ایران ظاهر خواهد شد؛ تجار ایرانی نیز این اقدام را در راستای منافع ترکیه، مبنی بر حذف محصولات کشاورزی زمستانی ایران از بازار روسیه، به عنوان رقیبی برای محصولات کشاورزان ترک ارزیابی می کنند.
*رویکرد ایران در مواجهه با تحولات منطقه شمال غرب
ضیائی عنوان کرد: در هر حال درگیری اخیر بر سر منطقه قره‌باغ با حمایت گسترده دولت آنکارا از آذربایجان منجر به کاهش ضریب نفوذ ایران در منطقه قفقاز جنوبی و مطرح شدن رقبای اقتصادی و ژئوپلتیکی بالقوه ای برای ایران شد؛ اتفاقاتی که در غفلت دستگاه های ذیربط ایران، علی‌الخصوص وزارت امور خارجه صورت گرفت و تبعات آن در سال های آینده ملموس تر خواهد شد، این در حالی است که در طول این جنگ ده‌ها خمپاره و راکت به خاک ایران اصابت کرد که دلیل موجهی برای ورود مستقیم ایران به مناطق درگیر، جهت حفظ امنیت کشور بود.
این کارشناس حمل و نقل بین‌المللی اضافه کرد: ایران در صورت ورود اثرگذار و حضور به عنوان طرف چهارم توافق صلح قره‌باغ می‌توانست علاوه بر جلوگیری از مقاصد ترکیه علیه منافع کشور، برخی مطالبات قدیمی خود از ارمنستان و آذربایجان را در قالب مصوبات صلحنامه محقق کند، مطالباتی مانند بازگشایی کریدور ریلی ایران-نخجوان-ارمنستان-گرجستان-روسیه که با وجود برقراری اتصال لجستیکی ایران به اروپا در سال های دور، از پس از فروپاشی شوروی و درگیری مدعیان قره‌باغ مسدود شده است.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
