به گزارش خبرگزاری فارس از بجنورد، اشتغال روستایی ازجمله مواردی است که می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد مقاومتی داشته باشد؛ از ماندن جوانان در روستا و عدم مهاجرت آنان به حاشیه شهر‌های بزرگ گرفته، تا افزایش تولیدات دامی، کشاورزی و صنایع‌دستی، از هر نظر که بنگریم، کمک به رشد اشتغال روستایی می‌تواند برای کشور مفید واقع شود.
خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که از چنین ظرفیت‌هایی به‌وفور بهره می‌برد. این استان در حوزه کشاورزی دارای آب‌وهوا و خاک مطلوب بوده و درزمینهٔ صنایع‌دستی نیز دارای هنرهای خاص و نمونه در سطح کشور و جهان است.
یکی از این موارد را می‌توان در روستا‌های شهرستان رازوجرگلان خراسان شمالی یافت. روستا‌هایی که مردمش به نوغانداری مشغول هستند. مردم این شهرستان مرزی دل‌خوشی خود را تولید ابریشم می‌دانند و در این مسیر موفق نیز بوده‌اند؛ به حدی که با کسب رتبه اول کشوری در کیفیت و میزان بهره‌وری پیله ابریشم، توانمندی خود را در این صنعت آبا و اجدادی به اثبات رسانده‌اند.
تاریخ قدیمی شهرستان رازوجرگلان در استان خراسان شمالی با نوغانداری، بافت پارچه‌های ابریشمی، تولید البسه محلی ابریشمی و بافت فرش‌های دوروی ابریشمی دویدوخ گره‌خورده است. این فعالیت و اشتغال در این شهرستان که نسل به نسل و سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعد از خود انتقال‌یافته و به‌صورت سنتی تخم‌های نوغان پرورش‌یافته به پیله‌های تَر و تاروپود پارچه‌ها و فرش‌های ابریشمین تبدیل‌شده‌اند، حال در ادامه مسیر خود به صنعتی شدن و تکمیل زنجیره تولید تا مصرف احساس نیاز کرده است.
هرچند مسئولان خراسان شمالی بارها و بارها به حمایت از این صنعت تأکید کرده‌اند اما در عمل نوغانداران خراسان شمالی با مشکلات ریزودرشت مواجه بوده به حدی که گاهی به‌کل از حرفه خود ناامید می‌شوند.
واردات بی‌رویه، علت ارزانی ابریشم داخلی
یکی از نوغانداران فعال در منطقه ترکمن نشین جرگلان بابیان اینکه نوغانداری شغلی فصلی و سخت است، می‌گوید: این شغل سختی‌ها و مرارت‌های فراوانی دارد و متأسفانه امسال قیمت پیله بسیار پایین آمده بود که در چنین شرایطی درآمد فعالان این بخش به جیب دلالان رفت.
این تولیدکننده ابریشم با اشاره به اینکه ابریشم تولیدی خود را ارزان‌تر از سال گذشته به فروش رساند، بیان می‌کند: امسال هزینه‌های نگهداری و پرورش کرم ابریشم خیلی بالا رفته بود، حال‌آنکه متأسفانه پیله را حتی باقیمت پارسال هم نتوانستیم به فروش برسانیم.
هرچند طی سال اخیر بسیاری از اجناس افزایش شدید قیمت داشتند، اما ابریشم ارزان‌تر از پارسال معامله می‌شد.
الله‌وردی خادمی، رئیس جهاد کشاورزی رازوجرگلان در این خصوص گفت: نوغانداران این شهرستان خراسان شمالی امسال پیله ابریشم خود را به قیمت ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار ریال فروختند درحالی‌که قیمت این محصول در سال گذشته ۸۵۰ هزار ریال بود.
وی بابیان اینکه امسال ۶۱ کیلوگرم پیله ابریشم در این شهرستان برداشت شد، افزود: برای تولید این میزان محصول هزار و ۶۸۰ جعبه تخم نوغان بین هزار و ۲۰۰ بهره‌بردار رازوجرگلان توزیع شد.
نکته جالب‌توجه آن است که نرخ خرید تضمینی ابریشم که از سوی دولت اعلام‌شده فقط ۳۶ هزار تومان است که باقیمت بازار اختلاف بسیار بالایی دارد.
به‌این‌ترتیب بیش از ۴ هزار خانواری که در خراسان شمالی مشغول کار تولید ابریشم هستند با ضرر سنگینی مواجه شدند.
یکی از نوغانداران خراسانی علت را در واردات ابریشم به کشور می‌داند و تصریح می‌کند: مشخص نیست وقتی ابریشم باکیفیت در داخل کشور تولید می‌شود به چه علت این واردات صورت می‌گیرد که باعث کاهش قیمت و ضرر ما شده است.
بخشدار جرگلان نیز در این زمینه بابیان اینکه واردات به تولید پیله تر و درنهایت تولید ابریشم در این شهرستان مرزی آسیب‌های زیادی وارد می‌کند، می‌گوید: اگرچه سال گذشته قیمت هر کیلوگرم پیله تر ۳۰۰ هزار ریال بود، ولی با ایجاد فضای رقابتی بین برخی از تاجران تا ۸۵۰ هزار ریال نیز فروش رفت، ولی امسال به دلیل اشباع شدن بازار ابریشم، پیله‌های تر به قیمت پارسال هم به فروش نخواهد رسید.
پولاد نجاهی می‌افزاید: باوجوداینکه هزینه‌های تولید و نگهداری از کرم ابریشم بالا رفته است، ولی برخی از تجار ابریشم از مناطق کاشان و رشت، که هرساله پیله‌های این منطقه را باقیمت خوبی خریداری می‌کردند، دلیل این کاهش قیمت‌ها را اشباع شدن بازار این محصول با واردات بی‌رویه نخ‌های ابریشمی از چین و دیگر کشور‌ها عنوان می‌کنند.
همچنین مرکز نوغانداری کشور معتقد است برای تقویت صنعت نوغانداری می‌بایست تعرفه واردات ابریشم به کشور بالا رود تا برای تجار واردات ابریشم صرفه اقتصادی نداشته باشد اما اکنون تعرفه واردات ابریشم فقط ۲۶ درصد است.
رئیس مرکز نوغانداری کشور در این خصوص، بالا بودن نرخ سود تسهیلات بانکی، پایین بودن تعرفه واردات نخ ابریشم، محاسبه واردات نخ ابریشم با ارز رسمی را از مشکلات مهم صنعت نوغانداری کشور برشمرد و گفت: در سال ۱۳۸۰ تعرفه واردات نخ ابریشم نزدیک ۲۰۰ درصد بود که درگذر زمان این نرخ به ۱۰ درصد کاهش یافت.
رئیس مرکز ملی فرش ایران، اما نظر دیگری داشت. او در بهمن‌ماه سال گذشته گفت: افزایش تعرفه ابریشم خام از ۲۶ به ۴۰ درصد از سوی وزارت جهاد کشاورزی مطرح شد، اما با ارائه استدلال مرکز ملی فرش ایران درزمینهٔ تأثیر مستقیم و غیرمستقیم افزایش تعرفه در قیمت تمام‌شده فرش دستباف به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده ابریشم در کشور و تأثیر آن در میزان اشتغال صنعت فرش افزایش تعرفه ابریشم رأی نیاورد.
نبود زنجیره تولید، دلیل اصلی خام فروشی پیله‌های ابریشم
عدم وجود زنجیره تولید در خراسان شمالی دیگر مشکلی است که نوغانداران رازوجرگلان با آن مواجه هستند. درواقع به دلیل نبود صنایع پایین‌دستی، فراوری و صنایع تبدیلی، نوغانداران مجبور می‌شوند پیله‌های خود را به‌صورت خام به استان‌های دیگر بفروشند.
فروش خام باعث می‌شود سود اصلی تولید ابریشم به جیب دلالان برود درحالی‌که با اندکی حمایت می‌توان جلوی خام فروشی را گرفت و سود مناسبی را برای استان به ارمغان آورد.
از سوی دیگر فرش‌بافان مجبورند ابریشم را از دیگر استانها به قیمت‌های بالاتر خریداری کنند. درواقع در یک شهرستان خراسان شمالی پیله ابریشم تولید می‌شود؛ برای تبدیل به نخ ابریشم به خارج استان صادرشده و باقیمت‌های بسیار بالاتر برای تولید فرش دوباره به این شهرستان بازمی‌گردد. به‌این‌ترتیب یک حلقه مفقوده بسیار واضح وجود دارد که رفع آن باعث می‌شود چرخه تولید تنها فرش دورو ابریشم جهان در خراسان شمالی به وجود بیاید.
محمد محمد زاده، معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی سال گذشته در این خصوص گفت: درصورتی‌که این صنعت در استان حمایت شود، خراسان شمالی می‌تواند این نیاز کشور را تأمین و وابستگی وارداتی به این محصول را به‌طور کامل مرتفع کند.
محمد زاده با اشاره به اینکه برای بهبود وضعیت این صنعت در استان برنامه‌هایی برای سال جاری و دو سال آینده تعریف‌شده‌اند، عنوان کرد: در این برنامه رشد تعداد بهره‌برداران از هزار و ۴۳۳ نفر به شش هزار و ۶۲۱ نفر، رشد تولید پیله کرم ابریشم از ۲۰۸ تن به ۳۶۶ تن، رشد در توزیع تخم نوغان از چهار هزار و ۹۶۰ جعبه به هشت هزار و ۷۱۰ جعبه میان بهره‌برداران و ایجاد هزار و ۲۵۰ باب تلنبار برای ابریشم‌کشی همچنین توسعه مساحت توتستان‌ها به سطح ۴۰۰ هکتار و ایجاد توتستان‌های جدید در سطح ۲۰۰ هکتار برای این صنعت در استان تعریف‌شده‌اند.
وی با یادآوری این مطلب که برای تکمیل زنجیره پرورش کرم ابریشم در استان تا به کنون توزیع رایگان نهال توت، توزیع رایگان تخم نوغان، تشکیل پنج شرکت تعاونی نوغانداری، تأمین زمین و برگزاری کلاس‌های آموزشی برای بهره‌برداران انجام‌شده است، افزود: بااین‌وجود، هنوز سنتی بودن تلنبارها، سنتی بودن توتستان‌ها، عدم اختصاص به‌موقع اعتبارات، عدم اختصاص تسهیلات ارزان‌قیمت، پایین بودن قیمت خرید تضمینی پیله‌ها، پایین بودن تعرفه واردات نخ ابریشم و پیله خشک ابریشم از دغدغه‌های مهم این صنعت در استان است.
این مسئول بیان داشت: این صنعت در استان برای رشد و توسعه خود تا سال ۱۴۰۰ به دریافت ۳۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
اله وردی خادمی، رئیس جهاد کشاورزی شهرستان رازوجرگلان نیز دراین‌باره گفت: طی سال‌های گذشته از محل اعتبارات مصوب سفر مقام معظم رهبری به استان ۲۴۶ تلنبار کرم ابریشم و توزیع ۲۳۴ بستر پرورش کرم ابریشم به‌منظور تکمیل زیرساخت پرورش کرم ابریشم و رونق نوغانداری در این شهرستان انجام و همچنین دو دستگاه نخ‌کش ابریشم نیز به‌صورت الگویی به نوغانداران این شهرستان تحویل شد.
وی خاطرنشان کرد: در سال جاری نیز هزار و ۶۸۰ جعبه تخم نوغان میان نوغانداران این شهرستان توزیع شد که از پرورش آن‌ها ۷۰ تن پیله تر ابریشم تولید شد.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان رازوجرگلان درباره عدم تمایل نوغانداران استان نسبت به انجام پرورش تخم نوغان برای تولید پیله تر در فصل پاییز امسال نیز اظهار کرد: سرمازدگی درختان توت در بهار، بالا بودن فیبر و قسمت خاکستری در برگ توت در فصل پاییز، ضعیف بودن توت برای دو بار برداشت در سال همچنین پایین بودن قیمت خرید پیله تر ازجمله عللی هستند که نوغانداران این شهرستان در فصل پاییزه امسال نسبت به پرورش پاییزه تخم نوغان اقدام نکردند.
برنامه‌های پیش‌بینی‌شده از یک‌سو و مشکلات فراوان نوغانداران از سوی دیگر مشخص می‌کند که در این حوزه برنامه‌ها با به اجرا درنیامده و یا تأثیری به حال مردم نداشته است.
خراسان شمالی، تولیدکننده یکی از منحصربه‌فردترین فرش‌های جهان
بااین‌وجود یکی از منحصربه‌فردترین فرش‌های جهان در خراسان شمالی تولید می‌شود. روستای ۶۲۰ خانواری دویدوخ ۲ هزار و ۶۰۰ نفر جمعیت دارد که هر خانواده دارای یک دار قالی است و اکثر قالی‌های بافته‌شده این روستا به‌صورت دورو و تمام ابریشمی است که بافت هر قالیچه سه متری حدود هفت ماه به طول می‌انجامد.
اما کمبود زیرساخت‌های نخ‌ریسی و خشک‌کردن ابریشم مشکلات دیگری را برای این قشر به وجود آورده است. برای حل این مسئله از حدود مهرماه عملیات اجرایی ساخت نخستین مجتمع تولیدی فرش دوروی ابریشمی روستای «دویدوخ» آغاز شد.
پولاد نجاهی، بخشدار جرگلان در این خصوص گفت: کل اعتبار موردنیاز برای ساخت این مجتمع ۱۲ میلیارد ریال است، که قرار است از محل تسهیلات کمیته ملی دهیاری‌های کشور تأمین شود.
وی خاطرنشان کرد: مجتمع فرش دوروی ابریشمی دویدوخ در سه‌طبقه ایجاد می‌شود که طبقه اول آن به سالن چندمنظوره و سالن نمایشگاه دائمی فرش اختصاص می‌یابد و در دیگر طبقات نیز ۸۰ دار قالی برپا می‌شود که هم‌زمان ۱۶۰ بافنده در آن به کار مشغول خواهند شد.
نجاهی با اشاره به اینکه هم‌اکنون در این روستا ۶۰۰ دار قالی برپاست، تصریح کرد: بدون شک ایجاد این مجتمع با توجه به ظرفیت این منطقه در تولید فرش‌هایی باشهرت جهانی، نقش ویژه‌ای در ایجاد فرصت‌های شغلی در منطقه مرزی جرگلان خواهد داشت.
به‌این‌ترتیب ظرفیتی عظیم اما با مشکلاتی در حوزه ابریشم در خراسان شمالی نهفته است و باید منتظر بود و دید که برای دور جدید تولید ابریشم این مشکلات بهبود خواهد یافت و یا نوغانداران استان با سختی‌ها دست‌به‌گریبان می‌مانند.
انتهای پیام/ک
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
