آیین‌های عید باستانی نوروز در شیروان/از «خلته گلدی» تا «او پشتک» و بازی های محلی

به گزارش خبرگزاری فارس از شیروان، ایرانیان از قدیم نو شدن سال و عید نوروز را جشن می‌گیرند، اما هر منطقه آداب‌ورسوم خاص خودش را دارد، در شیروان نیز همچون سایر نقاط دیگر کشور، بجا آوردن نماز عید، نظافت و خانه‌تکانی، لباس پاکیزه و عطر و بوی خوش، سبز کردن گندم، خرید لباس نو برای عید و تهیه سفره هفت‌سین رایج است.

اما جدا از رسوماتی که به‌صورت مشترک بین هم‌وطنان در سراسر کشور اجرا می‌شود هر استان یا شهر یک رسم خاصی را که مربوط به منطقه‌شان است را دارا هستند که سنت «خلته گلدی» که به معنای «کیسه آمد» یکی از این سنت‌ها در شهرستان شیروان است.

این سنت که بیشتر در روستاها رایج است، شب قبل از سال‌تحویل اجرا می‌شده است، به‌این‌ترتیب که شخصی که قصد خلته گردی را دارد، بدون اینکه کسی متوجه شود به پشت‌بام خانه‌های اقوامش رفته و کیسه‌ای را در محل پنجره یا جایی که صاحب‌خانه متوجه آن شود می‌اندازد و با تغییر صدا داد می‌زند خلته گلدی ..خلته گلدی.

صاحب‌خانه هم‌مقداری آجیل، گردو کشمش، فطیر،  نبات، به‌عنوان انعام در داخل کیسه می‌اندازد و اگر این شخص تازه‌داماد فامیل باشد و صاحب‌خانه هم متوجه این موضوع شود انعامی مثل پول و طلا انعام می‌دهد.

البته امروزه باوجود ساختمان‌های بلند این رسم در شهرها انجام نمی‌شود.

یکی دیگر از رسومات مردم شیروان خوش‌قدم بودن اولین میهمان به خانه آن‌ها است، که پس از تحویل سال، معمولاً یکی از فرزندان خانواده که به خوش‌قدمی معروف است، با قرآن و سبزه به بیرون خانه رفته و به‌عنوان اولین نفر وارد منزل می‌شود تا آن سال جدید براز خوش‌یمنی، برکت و ایمان باشد.

علاوه بر این از تفریحات مردم این منطقه در روزگاران قدیم‌تر رفتن به عید گاه‌ها که شامل باغات و مناطق سرسبز بودند می‌رفتند و معمولاً تا ۱۳ فروردین را آنجا می‌گذراندند.

یکی از بازی‌هایی که مردان در ایام عید در روستاها بازی می‌کردند، بازی «او پشتک» بوده که تپه خاکی با شیب ملایم می‌ساختند و از  فاصله دور به سمت آن می‌دویدند و خودشان را از روی آن پرش انجام می‌دادند. (شبیه پرش طول در دومیدانی) و دختران و پسران هم به بازی‌هایی چون هفت‌سنگ، تیله‌بازی و الک‌دولک سرگرم می‌شدند.

بعد از پایان یافتن تعطیلات نوروزی و رسیدن به ۱۳ فروردین مردم به طبیعت می‌روند و مراسماتی همچون رقص چوب، تاب‌بازی، گره زدن سبزه توسط دختران دم بخت، ازجمله تفریحات این روز است.

محمد اسمعیل مقیمی، یکی از محققان و نویسندگان اهل شیروان است در ادامه از بازی‌های معروف این شهرستان می‌گوید: رهارها، پشته‌پشته، زنجیره، الچمبه، چلّی، کبدی، تسمه تسمه، قارا گوردم، استا زنجیرباف، گز باغلنده، گول گول، قلاق چکمه، پارا، کلاس کلاس ، دوز، مزلاق، لپپر، ملا ملا، دستمال دستمال، کچه کچه بخشی از این بازی‌های بومی هستند.

رسم جالبی که در شیروان اجرایی می‌شود این است که در روز ۱۳ بدر دختران به بالای یکی از صخره‌های تشکیل‌دهنده سرشیر سنگی رفته و نیت می‌کنند اگر تا سال آینده به خانه بخت بروند به نیت حضرت رقیه تعدادی از مستمندان را اطعام کنند، پس منتظر می‌مانند تا مردی  از فامیل به‌اصطلاح او را از دهان شیر نجات دهد، مردی از فامیل که از موضوع باخبر است به دختر کمک کرده و دختر با خوشحالی اطمینان پیدا می‌کند که تا سال آینده شوهر خوبی نصیبش می‌شود‌!

وی ادامه داد: همچنین کشتی چوخه که با رگ و خون مردم خراسان شمالی به‌ویژه شیروان عجین شده است، این ورزش پهلوانی یکی ازسنتهای دیرین مردم منطقه است که قدمت آن به درازای تاریخ است.

کَستی که زرتشتیان آن را بندِ دین نیز می‌نامند، کمربندی است که با ۷۲ نخ از پشم گوسفند که به دست زن معبد بافته می‌شود، به‌مرور کستی به لفظ کشتی تغییر پیداکرده است، پهلوانان نیز در هنگام زورآزمایی به آن می‌آویختند.

همچنین کستی به کمربند پهلوانان نیز اطلاق می‌شود که پهلوانان در هنگام زورآزمایی به آن می‌آویختند.

مقیمی اضافه کرد: ازآنجایی‌که شغل بیشتر مردم شیروان دامداری و کشاورزی بوده و بیشتر عشایر و ایلات را دامداران تشکیل می‌داده است برای چرای دام ییلاق و قشلاق داشتند و وقتی به مراتع می‌رسیدند اوقات فراغت خود را به کشتی می‌پرداختند.

با توجه به اینکه دنیای مجازی بخش زیادی از روزمرگی ما را فراگرفته بد نیست که با رجوع به آداب وسنن اصیل ایرانی خود به حال و هوای ان موقع بازگردیم و فراموش نکنیم که چه فرهنگ سالم و بانشاطی داشتیم. 

انتهای پیام/و