فارس پلاس؛ سجاد حسین‌زاده: با پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا زمزمه‌ها برای بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا جدی شد و در این سو نیز تلاش دولتی‌ها برای احیای برجام در آخرین ماههای دولت آغاز شد تا تنها دست آورد بربادرفته دولت در هشت سال اخیر احیا شود. برجام که نتوانست حتی در زمان ریاست جمهوری اوباما تحریم‌ها را رفع کند با آمدن ترامپ و خروج آمریکا از آن به کما رفت و حال تلاش‌ها برای احیا ادامه دارد. اما مساله اصلی که مطرح است رفع تحریم ها و چگونگی راستی آزمایی است. این شرط عاقلانه ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی است، زمانی که ایران تمامی تعهدات برجامی را اجرا کرده بود تحریم فقط روی کاغذ رفع شده بود و اجرای تعهدات برجامی هیچ عایدی برای کشور نداشت. علی رغم تمامی تصورات از دولت بایدن، این دولت نیز در ابتدا به دنبال رفع تحریم ها نبوده و سعی دارد با اجبار ایران به بازگشت به تعهدات خود یک مسیر مذاکره جدید را با وعده رفع تحریم و نه رفع عملی آنها کلید بزند.
رفع تحریم ها، عملی نه کاغذی!
رهبر معظم انقلاب با هوشیاری تاریخی در قدم اول رفع تمامی تحریم‌ها و راستی آزمایی از سوی ایران را شرط اصلی بازگشت به تعهدات برجامی عنوان کرده و فرمودند: آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها حق هیچ‌گونه شرط‌گذاری ندارند زیرا تعهدات برجامی خود را نقض کردند و آن طرفی که باید شرط بگذارد جمهوری اسلامی است زیرا به تعهدات خود پایبند بود. بنابراین ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد. این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد.
ضررِ مذاکره فرسایشی
پس از این اظهارات ایشان دستور کار طرفین برای مذاکره متفاوت شد، دولتی‌ها با تاکید بر این موضع به سمت حل مساله در کمیسیون مشترک برجام رفتند تا بتوانند مساله را با صورت مساله جدید حل کنند اما باز آمریکا و کشورهای اروپایی به دنبال ارایه وعده نسیه به جای نقد رفع تحریم‌ها و از سویی طرفهای غربی به دنبال فرسایشی کردن مذاکره بودند. رهبر معظم انقلاب بار دیگر مسیر ادامه را دقیق تر تعیین کردند، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنان خود در محفل مجازی انس با قرآن با اشاره به سیاست کشور در قبال برجام فرمودند: سیاست کشور را در مورد برجام و تحریم‌ها اعلام کرده‌ایم و به مسئولین هم از نزدیک و هم با نوشته و هم در جلسات و هم در صحبت عمومی گفته‌ایم و سیاست کشور معلوم است.
ایشان ادامه دادند: تشخیص مسئولین این است که مذاکره کنیم تا این سیاست را اعمال کنیم. ما بحثی در این زمینه نداریم ولی باید مراقبت شود که مذاکره فرسایشی نباشد و طوری نباشد که طرف‌ها مذاکره را کش دهند چون این برای کشور ضرر دارد.
امید عراقچی برای نگارش متن تفاهم بازگشت
پس از این موضع گیری رهبر معظم انقلاب رفتار و اظهارات طرفین برای به نتیجه رسیدن مذاکرات باردیگر متفاوت شد. سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیأت ایرانی در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین در اظهاراتی بعد از نشست روز شنبه کمیسیون مزبور گفت: به نظر می‌رسد یک تفاهم جدیدی در حال شکل گرفتن است و اشتراک در هدف نهایی الان بین همه وجود دارد. مسیری که باید طی شود، الان یک مقدار شناخته شده است. مذاکرات الان به مرحله‌ای رسیده که طرف‌ها می‌توانند روی یک متن مشترک شروع به کار کنند. نگارش متن، حداقل در حوزه‌هایی که اشتراک نظر وجود دارد می‌تواند شروع شود و به همین منظور هیأت ایرانی متون مورد نظر خودش را در حوزه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها آماده کرده و این را به همه طرف‌ها ارائه کرده است و این متون می‌تواند مبنای مذاکرات و رسیدن به توافق نهایی باشد.
برخورد سیاسی یا یک مساله فنی
از اظهارات عراقچی که بگذریم مساله اصلی در داخل کشور مساله راستی آزمایی لغو تحریم‌هاست که دولت سعی دارد آن را نیز با ایجاد یک دوقطبی کاذب و موج سواری رسانه‌ای پوشش دهد، این مساله که ابتدا باید تحریم‌ها لغو و سپس از سوی ایران راستی آزمایی شود و پس از آن ایران به تعهدات برجامی بازگردد در داخل اتفاق نظر وجود دارد و حتی مخالفان این مساله هم به دلیل منطقی بودن این گزاره هنوز جرات حمله به آن را ندارند. اما رئیس جمهور معتقد است دولت این تجربه را دارد که بتواند راستی آزمایی را در طول چند روز انجام دهد و مخالفان این مساله را مخالفان رفع تحریم جا می زند، رئیس جمهور می گوید: در ۱۰۰ روز اول تحریم‌ها را شکستیم؛ دست ما را باز بگذارید تا در ۱۰۰ روز آخر هم بشکنیم. بعضی‌ها از مذاکره وین می‌ترسند. اینقدر نگران نباشید که مذاکرات زود به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شود و شما در انتخابات به مشکل بخورید.
۳ تا ۶ ماه حداقل زمان لازم برای راستی آزمایی
رئیس جمهور سعی دارد این مساله فنی را سیاسی کند تا نظر خود به کرسی بنشاند اما بررسی‌های علمی و فنی مساله دیگری را نشان می دهند، گزارش مرکز پژوهش های مجلس می گوید: راستی آزمایی واقعی رفع تحریم ها و تحقق شاخص‌های سنجش پذیر ارائه شده از طرف ایران، در چند ساعت و چند روز ممکن نیست و حداقل ۳ تا ۶ ماه زمان نیاز دارد.
چرا راستی آزمایی زمانبر است؟
حال سوال آن است که پیشنهاد این بازه زمانی چند ماهه، بر اساس چه معیاری صورت گرفته است؟ برای فهم زیربنای پیشنهاد این بازه زمانی، باید به مقوله ای بسیار مهم توجه شود و آن هم، تفاوت جنس اقدامات ایران و طرف های مقابل در برجام است. آنچه ایران ذیل برجام انجام داده مجموعه‌ای از الزامات فنی و فیزیکی بوده و ازاین رو کاملا ملموس و رصدپذیر است، اما تعهدات طرفهای مقابل، از جنس کاهش ریسک و به تبع، دستیابی به عایدی های ملموس اقتصادی است. کاهش ریسک تعامل با ایران، امری زمانبر است و تنها زمانی، کنشگران تجاری در سطح بین المللی تصمیم به تعامل با ایران خواهند گرفت که زنجیره ای از علامت های مثبت (اعم از توالی زمانی و تکثر اقدام های سازنده) را از سوی دستگاه حاکمه آمریکا در موضوع امکان تعامل اقتصادی با ایران دریافت کنند.
برای صدور چنین پالس‌های مثبتی حداقل باید اقدام‌هایی به شرح زیر انجام شود: ۱. رفع واقعی (لغو) زیرساخت های تحریمی اعم از قوانین و دستورهای اجرایی ۲. بازنگری دفعی و حداکثری در کلیه فهرست های تحریمی ۳. تغییر ماهوی در عملکرد شبکه اجرایی جرائم مالی و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا در پرونده ایران ۴. ملغی کردن گزارش‌های هشدارآمیز و دستورالعمل های سخت گیرانه در موضوع تعامل با ایران نظیر توصیه نامه در مورد مخاطرات تجارت دریایی با ایران و دستورالعمل نحوه صادرات کالاهای بشردوستانه به ایران ۵. عدم لفاظی علیه ایران در تریبون‌های رسمی و در مقابل، اذعان به امکان ازسرگیری روابط تجاری با ایران ۶. عدم تهدید رسمی و غیررسمی (از طریق رسانه های همسو و گماشته ها) اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی راغب به تعامل با اقتصاد ایران و...
دیوار تحریمی چندلایه مانع دیگر راستی آزمایی
تحریم‌ها و به تعبیر خود غربی‌ها دیوار تحریم‌ها چندلایه است. صرف لغو تحریم‌ها به صورت کاغذی تبعات خاصی خواهد داشت. من جمله اینکه معلوم نیست پس از ادعای آمریکایی‌ها بر لغو قوانین تحریمی ایران بتواند به شرایط قبل از تحریم برگردد چرا که قوانین و سازوکارهای قانونی تنها عوامل مانع انتفاع ایران نیستند بلکه بسیاری از توصیه‌نامه‌های سازمانی و تجاری ارگان‌های مختلف که تحت نظر آمریکا و غربی‌ها اقدام به تحت فشار گذاشتن ایران گذاشته‌اند لزوما با چنین لغو تحریمی از بین نمی‌روند.
در چنین شرایط اصل ماجرا برای ایران انتفاع کشور است و نه لغو کاغذی تحریم‌ها. ایران باید بتواند از تمام منافع یک کشور مستقل در تجارت جهانی نفع ببرد و در چنین شرایطی است که می‌شود ادعا کرد که تحریم‌ها لغو شده است.
نقش موثر مجلس در راستی آزمایی
بر اساس ماده ۷ قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران»، بازگشت ایران به تعهدات هسته ای ذیل برجام، پس از رفع تحریم‌ها و انتفاع عملی اقتصاد ایران از آن محل، با تایید مجلس شورای اسلامی صورت خواهد گرفت. توصیه سیاستی آن است که مجلس شورای اسلامی در موضوع نظارت بر حسن اجرای مواد (۶) و (۷) قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران»، رویکرد عملیاتی را در دستور کار خود قرار داده و اجازه ندهد کاربست رویکرد حقوقی در مرحله مذاکرات (که ممکن است به دلیل تفوق نگاه سیاسی بر منافع ملی و بلندمدت، در دستور کار قرار گیرد) منجر به پایمال شدن منافع کشور شود.
بازی با برگ تحریم در انتخابات ۱۴۰۰
تبلیغ و موج سواری با مساله رفع سریع تحریم‌ها نشان از آن دارد که دولت سعی دارد با این برگ در انتخابات ۱۴۰۰ تاثیرگذاری مثبت و حتی منفی داشته باشد. در صورتی که آمریکا قصد لغو صادقانه تحریم ها را داشته باشد راستی آزمایی آن ماه‌ها زمان می برد. تاکید بسیار زیاد دولت برای حل و فصل سریع ماجرا و اعلام یک پیروزی در این عرصه را می توان یک بازی سیاسی برای تاثیر بر افکار عمومی دانست. تجربه تلخ اجرای تعهدات هسته ای و لغو کاغذی تحریم‌ها که در سالهای اخیر اثر مستقیم خود را در زندگی روزمره مردم نشان داده و افکار عمومی را نیز به این بازی بدبین کرده است. باید دید این‌بار نیز دولت وعده‌های نسیه غربی‌ها را میپذیرد یا خیر.
انتهای پیام/م
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
