خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیست‌وسومین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۳ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.
آیات ۱۰۰ تا ۱۰۲ سوره مبارکه صافات
«رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ * فَبَشَّرْناهُ بِغُلامٍ حَلِیمٍ * فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْی قالَ یا بُنَی إِنِّی أَرى فِی الْمَنامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى قالَ یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ» پروردگارا! (فرزندى) از گروه صالحان به من ببخش. پس ما او را به نوجوانى بردبار مژده دادیم. پس چون نوجوان در کار و کوشش به پاى او رسید، پدر گفت: اى فرزندم! همانا در خواب (چنین) مىبینم که تو را ذبح مىکنم پس بنگر که چه مىبینى و نظرت چیست؟ فرزند گفت: اى پدر! آن چه را مأمور شدهاى انجام ده که به زودى اگر خدا بخواهد مرا از صبرکنندگان خواهى یافت.
شرح آیات ۱۰۰ تا ۱۰۲ سوره مبارکه صافات توسط حجت‌الاسلام قرائتی
ابراهیم و اسماعیل انبیایی که به حلم توصیف شدند
حضرت على علیه‌السلام مىفرماید: مراد حضرت ابراهیم از رفتن به سوى خدا، توجّه به خداوند از طریق عبادت و تلاش است.[۱] آرى، ارزش هر حرکت به مقصدى است که به سوى آن انجام مىشود. «ذاهِبٌ إِلى رَبِّی»
در سوره شعراء آیه ۸۳، حضرت ابراهیم از خداوند مىخواهد که خودش به صالحان ملحق شود و در این آیه فرزند صالح مىخواهد. در میان تمام انبیا، تنها ابراهیم و اسماعیل به حلم توصیف شدهاند. «إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ»[۲]، «بِغُلامٍ حَلِیمٍ»
خواب‌هایی که امداد غیبی بودند
در قرآن خوابهاى متعدّدى نقل شده که تعبیر شدن آنها در بیدارى، نشانه استقلال روح و رابطه آن با امور غیبى است، از جمله:
الف) خواب حضرت یوسف که یازده ستاره با ماه و خورشید بر او سجده مىکنند.
ب) خواب حاکم مصر که هفت گاو لاغر، هفت گاو فربه را مىخورند.
ج) خواب زندانیان مصر که یوسف آن را برایشان تعبیر کرد.
د) خواب پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله که مسلمانان وارد مسجد‌الحرام مىشوند.
ه) خواب حضرت ابراهیم که فرزندش را ذبح مىکند.
پیامهایی از آیات ۱۰۰ تا ۱۰۲ سوره مبارکه صافات
۱- مردان الهى به بن بست نمىرسند و با توکّل و توجّه به خداوند راه را پیدا مىکنند. «ذاهِبٌ إِلى رَبِّی سَیهْدِینِ»
۲- ربوبیت خداوند سبب راه گشایى اوست. «رَبِّی سَیهْدِینِ»
۳- در راه خدا گام برداریم و به الطاف او مطمئن باشیم. «سَیهْدِینِ» (از تو حرکت از خدا برکت)
۴- اولاد صالح، هبه الهى و یکى از دعاهاى انبیاست. «هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ»
۵- آن چه باید در فرزند محور باشد، صالح بودن است نه امور دیکر. «هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ»
۶- فرزند صالح، بهترین یاور در مسیر حرکت خانواده به سوى خداست. «ذاهِبٌ إِلى رَبِّی ... رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ»
۷- از نشانههاى فرزند خوب، کمک به پدر در کار و تلاش است. «مَعَهُ السَّعْی»
۸- حساب خواب انبیا از خوابهاى دیگران جداست، به خصوص آن جا که رؤیا تکرار شود. «أَرى فِی الْمَنامِ» (رؤیاى انبیا، سیمایى از وحى است. در روایت نیز آمده است: «رؤیا الانبیاء وحى»[3]
۹- در خانواده گفت‌وگوى پدر با فرزندان، عاطفى و محترمانه باشد. «یا بُنَی، یا أَبَتِ»
۱۰- در راه خدا، باید از همه دلبستگى‌ها حتى دلبستگى به فرزند دست کشید. (فرزندى که حدود یک قرن در انتظارش بوده و با دعا و تضّرع او را از خداوند گرفته است، اکنون که رشد کرده و بازویى براى پدر پیرش شده است باید با دست خودش او را ذبح کند) «أَنِّی أَذْبَحُکَ ...»
۱۱- براى رشد و شخصیت دادن به فرزندان خود با آنان مشورت کنید و از آنان نظر بخواهید. «فَانْظُرْ ما ذا تَرى»
۱۲- نظرخواهى از مردم، براى دریافت میزان آمادگى آنان، حتّى در کارهاى روشن و مسلّم مفید است. (ابراهیم در مأموریت خود شک نداشت امّا باز هم مسئله را با اسماعیل طرح کرد) «فَانْظُرْ ما ذا تَرى»
۱۳- مؤمن، تسلیم خداست و در برابر دستورات او بهانه نمىگیرد. «یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ» در حالى که اسماعیل مىتوانست به پدر بگوید: الف) این خواب است نه بیدارى. ب) کشتن فرزند حرام است. ج) امر، دلالت بر فوریت نمىکند، صبر کن. د) امر ارشادى است نه مولوى، توصیه است نه واجب.
۱۴- کوچکترها، بزرگترها را به انجام کارهاى الهى تشویق و دلگرم نمایند. «یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ»
۱۵- براى انجام کارها، انگیزهها را بالا ببریم. (اسماعیل نمىگوید: «اذبحنى، اقتلنى» تا براى پدر سخت باشد، بلکه مىگوید: «افْعَلْ ما تُؤْمَرُ» فرمان الهى است که به تو ابلاغ شده انجام بده.)
۱۶- عمل به وظیفه، صبر و پایدارى مىخواهد و صبر را باید از خداوند خواست. «سَتَجِدُنِی إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ»
۱۷- صبر و شکیبایى از ویژگىهاى صالحان است. «الصَّالِحِینَ- مِنَ الصَّابِرِینَ»
۱۸- صبر اسماعیل همان وعده خداوند به حلم اوست. «بِغُلامٍ حَلِیمٍ ... مِنَ الصَّابِرِینَ»
۱۹- کمالات خود را از خدا بدانیم نه از خود. «إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ»
۲۰- در کارها «ان شاءاللّه» بگوییم. «سَتَجِدُنِی إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ»
آیات ۱۰۳ تا ۱۰۶ سوره مبارکه صافات
«فَلَمَّا أَسْلَما وَ تَلَّهُ لِلْجَبِینِ * وَ نادَیناهُ أَنْ یا إِبْراهِیمُ * قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیا إِنَّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ * إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِینُ» پس چون هر دو تسلیم (فرمان ما) شدند و ابراهیم، گونه فرزند را بر خاک نهاد (تا ذبحش کند)، او را ندا دادیم که اى ابراهیم! حقّاً که رؤیایت را تحقق بخشیدى (و امر ما را اطاعت کردى)، همانا ما نیکوکاران را این گونه پاداش مىدهیم (و نیت عمل خیر آنان را به جاى عمل قبول مىکنیم). همانا این همان آزمایش آشکار بود.
شرح آیات ۱۰۳ تا ۱۰۶ سوره مبارکه صافات توسط حجت‌الاسلام قرائتی
وقتی ابراهیم دل بر دنیا بست و فرمان الهی را اجرا کرد
«تَلَّهُ» یعنى او را بر خاک خواباند. «جبین» به معناى یک طرف صورت و پیشانى است.
پس از آنکه پدر و پسر، (ابراهیم و اسماعیل) هر دو آمادگى خود را براى انجام فرمان الهى اعلام کردند و ابراهیم فرزندش را به صورت خواباند، ندا آمد که ما سربریدن اسماعیل را نمىخواستیم، ولى بریدن تو را از فرزند در راه خدا مىخواستیم که نشان دادى.
اهمیت انگیزه و نیت
در فرهنگ قرآن و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام به انگیزه و نیت عمل بهاى اصلى داده شده است. تا آنجا که نیت مؤمن براى انجام کار خیر با ارزشتر از عمل او شمرده شده است. «نیة المؤمن خیر من عمله»[۴] از بسیارى کارهاى انجام نشده، به خاطر انگیزههاى مثبت ستایش شده و از بسیارى کارهاى انجام گرفته، به خاطر انگیزههاى منفى انتقاد شده است.
چند نمونه از کارهایى که انجام نگرفته امّا مورد ستایش و پاداش واقع شده است
* از اقدام حضرت ابراهیم براى قربانى کردن فرزند. «قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیا»
* اویس قرنى براى دیدار پیامبر صلى الله علیه و آله به مدینه رفت و با آن که به دیدار حضرت موفق نشد امّا زیارتش قبول شد، در مقابل، افرادى در کنار حضرت بودند و او را آزار مىدادند.
* گروهى از یاران پیامبر وسیله رفتن به جبهه نداشتند لذا ناراحت و گریان بودند.[۵]
* افرادى که خدا بدىهاى آنان را به خوبى تبدیل مىکند. «یبَدِّلُ اللَّهُ سَیئاتِهِمْ حَسَناتٍ»[۶]
* کسانى که چون با محبّت اهل بیت علیهم السلام از دنیا رفتند پاداش شهید دریافت مىکنند. «من مات على حب آل محمد مات شهیدا»[۷]
* گروهى که پاداش چند برابر به آنان عطا مىشود. «أَضْعافاً مُضاعَفَةً»
کارهاى نیکى که مورد انتقاد واقع شده است
* کارهایى که با نیت فاسد و همراه با ریا و عجب باشد. «الَّذِینَ هُمْ یراؤُنَ ... فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ»[۸]
* کارى خیرى که در کنارش یک عمل فاسد انجام گرفته، مانند صدقهاى که در کنارش منّت باشد. «لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى»[۹]
* کارهاى کسانى که قرآن در مورد آنان مىفرماید: آنان خیال مىکنند ارزشى دارند و کارشان خوب است. «یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً»[۱۰]
پیامهایی از آیات ۱۰۳ تا ۱۰۶ سوره مبارکه صافات
۱- کارى مورد ستایش است که همراه با تسلیم و رضایت باشد. «أَسْلَما وَ تَلَّهُ»
۲- در رسیدن به کمالات معنوى، یک نوجوان هم مىتواند خود را به مرز اولیاى پیر برساند. «أَسْلَما»
۳- نشانه تسلیم بودن واقعى عمل فورى است. «فَلَمَّا أَسْلَما وَ تَلَّهُ ...»
۴- صبر بر طاعت، انسان را تسلیم فرمان خدا مىسازد. «مِنَ الصَّابِرِینَ ... أَسْلَما وَ تَلَّهُ»
۵- دستورات الهى گاهى براى آزمایش است. (ما مىخواستیم تو دل بکنى نه آن که خون اسماعیل ریخته شود)
۶- مهمتر از عمل، تصمیم بر عمل و تسلیم بودن است. «قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیا»
۷- الطاف الهى، قانونمند است نه گزافه و بىحساب. «کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ» (هر کس مثل ابراهیم و اسماعیل تسلیم خدا باشد، پاداشها و الطاف الهى را دریافت خواهد کرد)
۸- دست کشیدن از فرزند، از سختترین آزمایشهاى الهى است. (درجه ایمان و اخلاص ابراهیم و اسماعیل در این امتحان، روشن شد.) «الْبَلاءُ الْمُبِینُ»
پی‌نوشت‌ها
[۱] . تفسیر نورالثقلین
[۲] . توبه، ۱۱۴
[۳] . تفسیر برهان
[۴] . کافى، ج ۲، ص ۸۴
[۵] . توبه، ۹۲
[۶] . فرقان، ۷۰
[۷] . بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۲۳۳
[۸] . ماعون، ۴
[۹] . بقره، ۲۶۴
[۱۰] . کهف، ۱۰۴
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
