خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیست‌وپنجمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۵ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.
آیه ۲۳ سوره مبارکه شوری
«ذلِکَ الَّذِی یبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى وَ مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ» این (فضل بزرگ) چیزى است که خداوند به بندگانش، آنان که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند بشارت مىدهد. (اى پیامبر! به مردم) بگو: من از شما بر این (رسالت خود) هیچ مزدى جز مودّت نزدیکانم را نمىخواهم و هرکس کار نیکى انجام دهد، براى او در نیکویى آن مىافزاییم. همانا خداوند بسیار آمرزنده و قدردان است.
شرح آیه ۲۳ سوره مبارکه شوری توسط حجت‌الاسلام قرائتی
وقتی پاداش مؤمنان بهشت است، پاداش پیامبر (ص) که بشر را به بهشت رساند چیست؟
در آیه قبل خواندیم که پاداش مؤمنان نیکوکار، باغهاى بهشتى و رسیدن به تمام خواستهها و فضل بزرگ پروردگار است. در این آیه سخن از پاداش کسى است که با هدایت خود صدها میلیون نفر را به این باغها و خواستهها رسانده است، یعنى پیامبر اسلام.
اگر هدیه یک شاخه گل تشکّر و پاداش لازم دارد، نجات بشریت چه پاداشى خواهد داشت.
دیدگاه قرآن درباره پاداش انبیاء و اولیای الهی
با نگاهى به قرآن مىبینیم که شعار تمام انبیا این بود که ما جز از پروردگارمان پاداشى نمىخواهیم. در سوره شعراء از آیه ۱۰۹ تا آیه ۱۲۷، سخن حضرت نوح، هود، صالح، لوط و شعیب علیهم السلام و در سوره سبأ آیه ۴۷، سخن پیامبر اسلام چنین است: مزد و پاداش من تنها بر خداوند است. «إِنْ أَجْرِی إِلَّا عَلَى اللَّهِ»
البتّه شکى نیست که مراد انبیا این بود که ما پاداش مادى نمىخواهیم، ولى اطاعت کردن و هدایت شدن شما را مىخواهیم، زیرا همه آنان پس از آنکه در سوره شعراء درخواست مزد را منتفى دانستند، به مردم سفارش تقوا و اطاعت از خداوند مىکردند. «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ» پس انبیا پاداش مادى نمىخواهند، ولى مزد معنوى و هدایت مردم را خواهانند که این مزد در واقع به نفع خود مردم است، نظیر اینکه استادى به شاگردش بگوید: من از تو مزدى نمىخواهم و پاداش من تنها یک چیز است و آن اینکه تو درس بخوانى که در واقع این پاداش براى شاگرد است.
پیامبر (ص) از امتش مزد معنوی خواست
مزد رسالت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله چیست؟ پیامبر اسلام نیز از مردم درخواست مزد مادى نداشت، ولى چندین مرتبه از طرف خداوند با کلمه «قُلْ» مأمور شد تا مزد معنوى را که به نفع خود مردم است، از مردم تقاضا کند. «قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ»[۱]
این مزد معنوى نیز در دو تعبیر آمده است. یک بار مىفرماید: من هیچ مزدى نمىخواهم جز آنکه هر که خواست راه خدا را انتخاب کند، «إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یتَّخِذَ إِلى رَبِّهِ سَبِیلًا»[۲] و یک بار در آیه مورد بحث که مىفرماید: «لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى» بنابراین مزد رسالت دو چیز است: یکى انتخاب راه خدا و دیگرى مودّت قربى. جالب آنکه در هر دو تعبیر کلمه «إِلَّا» مطرح شده است، یعنى مزد من تنها همین مورد است.
گام نهادن در راه خدا و مودت اهل بیت (ع) پاداشی است که پیامبر (ص) از ما می‌خواهد
با کمى تأمل مىفهمیم که باید راه خدا و مودّت اهل بیت یکى باشد، زیرا اگر دو تا باشد، تناقض است، یعنى نمىتوان گفت: من فقط تابستانها مطالعه مىکنم و بار دیگر گفت: من فقط زمستانها مطالعه مىکنم. زیرا محصور باید یک چیز باشد.
پیامبر اسلام از طرف خداوند یک بار مأمور مىشود که به مردم بگوید: مزد من تنها انتخاب راه خداست و بار دیگر مأمور مىشود که بگوید: مزد من فقط مودّت قربى است. در واقع باید این دو درخواست یکى باشد. یعنى راه خدا همان مودّت قربى باشد.
از طرفى مودّت با دو چیز ملازم است: یکى شناخت و معرفت، زیرا تا انسان کسى را نشناسد نمىتواند به او عشق بورزد. دوم اطاعت، زیرا مودّت بدون اطاعت نوعى تظاهر و ریاکارى و دروغ و تملّق است. پس کسانى که دستورات خود را از غیر اهل بیت پیامبر علیهم السلام مىگیرند، راه خدا را پیش نگرفتهاند.
نظر عقل درباره پاداش کار پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)
پاداش باید همسنگ و هموزن عمل باشد. رسالت، جز امامت که ادامه آن است هم وزنى ندارد، مزد رسالت ادامه هدایت است، مزد یک معصوم، سپردن کار به معصوم دیگر است. مزد عادل آن است که زحمات او را به عادل دیگر بسپاریم.
عقل مىگوید: تا لطف هست باید تشکّر نیز باشد و اگر امروز لطف پیامبر شامل حال ما شده و ما به اسلام هدایت شدهایم باید مزد رسالتش را بپردازیم و اگر مزد رسالت، مودّت قربى است، امروز هم باید قُربایى باشد تا نسبت به او مودّت و اطاعت داشته باشیم. آرى، امروز هم باید نسبت به حضرت مهدى علیه‌السلام مودّت داشته و نسبت به او مطیع باشیم. مگر مىشود بگوییم مسلمانان صدر اسلام مأمور بودند مزد رسالت را بپردازند و نسبت به قربى مودّت داشته باشند، ولى مسلمانان امروز یا این وظیفه را ندارند و یا قربایى نیست تا به او مودّت بورزند و مزد رسالت را بپردازند. البتّه مودّت حضرت مهدى علیه‌السلام در زمان غیبت، عمل به پیامهاى او و رفتن در راه کسانى است که ما را به آنان سپرده است، یعنى فقهاى عادل و بى هوا و هوس.
مودت فقط ویژه معصوم است
عقل انسان از اینکه مودّت قربى پاداش پیامبرى قرار گرفته که صدها میلیون نفر را به هدایت و سعادت و فضل کبیر الهى رسانده مىفهمد که قربى و کسانى که مورد مودّت هستند، برترین افراد بشر و معصومند. زیرا هرگز مودّت گنه‌کار پاداش پیامبر معصوم قرار نمىگیرد. نمىتوان باور کرد که مودّت افرادى گنه‌کار بر مسلمانان جهان در طول تاریخ واجب باشد و هیچ فرقهاى از مسلمانان (غیر از شیعه) رهبران خود را معصوم نمىداند و هیچ فرد یا گروهى تا کنون نه براى امامان معصوم گناهى نقل کرده و نه براى آن بزرگواران استادى نام برده است.
عقل مىگوید: گذاشتن دست بشر در دست غیر معصوم نه تنها ظلم به انسانیت است، بلکه ظلم به تمام هستى است. زیرا هستى براى انسان آفریده شده (تمام آیات «خَلَقَ لَکُمْ»، «سَخَّرَ لَکُمُ» و «مَتاعاً لَکُمْ» نشانه آن است که هستى براى انسان است) و انسان براى تکامل واقعى و معنوى و خدایى شدن و آیا سپردن این انسان با آن اهداف والا به رهبران غیر معصوم، ظلم به او و ظلم به هستى نیست؟
چرا مودّت؟
اگر در روایات، رهبر معصوم و ولایت او زیر بنا و پایه و اساس دین شناخته شده است، بنى الاسلام على خمس ... الولایة »[۳] و اگر حضرت على علیه‌السلام تقسیم کننده مردم میان بهشت و دوزخ معرّفى شده است، «قسیم الجنة و النار»[۴] و اگر نماز بى ولایت پذیرفته نمىشود،[۵] و اگر مودّت اهل بیت حسنه است، [۶] و اگر زیارت و توسّل به آنان سفارش شده، همه به خاطر همان جوهر کیمیایى مودّت است.
نظر پیامبر (ص) درباره دوست‌داران اهل بیتش
زمخشرى و فخررازى که از بزرگان اهل سنّت هستند، در تفاسیر خود آوردهاند که رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: «من مات على حب آل محمد مات شهیدا» هر که با دوستى آل محمّد از دنیا برود، شهید است. «من مات على حب آل محمد مات تائبا» هر که با دوستى آل محمّد از دنیا برود، توبه کننده است. «من مات على حب آل محمد مات مستکمل الایمان» هر که با دوستى آل محمّد از دنیا برود، با ایمان کامل از دنیا رفته است. «من مات على حب آل محمد مات على السنة و الجماعة» هر که با دوستى آل محمّد از دنیا برود، طبق سنّت و سیره پیامبر از دنیا رفته است.
حال این سؤال پیش مىآید که آیا مودّت بدون اطاعت، مىتواند هم وزنِ شهادت، مغفرت و ایمان کامل قرار گیرد؟
نظر پیامبر (ص) درباره دشمنان اهل بیتش
در همین تفاسیر ذیل این آیه حدیثى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله آمده است که: «ألا و من مات على بغض آل محمد جاء یوم القیامة مکتوب بین عینیه آیس من رحمة الله»، آگاه باشید، هرکه با کینه و بغض آل محمّد بمیرد، روز قیامت مىآید در حالى که میان دو چشم او نوشته شده: او از رحمت خداوند مأیوس و محروم است.
«ألا و من مات على بغض آل محمد مات کافرا» آگاه باشید، هر که با بغض آل محمّد بمیرد، کافر مرده است.
«ألا و من مات على بغض آل محمد لم یشم رائحة الجنة» هر که با بغض آل محمّد بمیرد، بوى بهشت را استشمام نمىکند.
فخر رازى در تفسیر خود آورده است: همین که آیه مودّت نازل شد از پیامبر اکرم پرسیدند: قربى چه کسانى هستند که مودّت آنها بر ما واجب است؟
حضرت فرمودند: علىّ و فاطمه و فرزندانش، سپس اضافه مىکند که حضرت فرمودند: «فاطمة بضعة منى یؤذینى ما یؤذیها» فاطمه پاره تن من است هر کس او را اذیت کند مرا اذیت کرده و کیفر کسانى که رسول خدا را اذیت کنند، در قرآن چنین آمده است. «إِنَّ الَّذِینَ یؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً»[۷]
در حدیث مىخوانیم که امام حسن علیه السلام در ذیل جمله «وَ مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً» فرمود: «اقتراف الحسنة مودتنا اهل البیت»[۸] کسب نیکى، مودّت ما اهل بیت است.
پیامهایی از آیه ۲۳ سوره مبارکه شوری
۱- بشارت خداوند بس بزرگ و عظیم است. «رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ- ما یشاؤُنَ- الْفَضْلُ الْکَبِیرُ- ذلِکَ الَّذِی یبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ»
۲- نشانه بنده خدا ایمان و عمل صالح است. «عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»
۳- رمز دریافت آن همه نعمت و بشارت، بندگى خدا و ایمان و نیکوکارى است. «عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا ...»
۴- مودت قربى مصداق روشن ایمان و عمل صالح است. «یبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ ... إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»
۵- درخواست مزد از زبان خود سنگین است، لذا پیامبر مأمور مىشود از طرف خداوند مزد خود را به مردم اعلام کند. «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ ...»
۶- مودّت بدون معرفت امکان ندارد. (پس مزد رسالت قبل از هر چیز شناخت اهل بیت پیامبر است سپس مودّت آنان) «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»
۷- مودّت بدون اطاعت، ریا و تملّق است. (پس مودّت قربى یعنى اطاعت از آنان) «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»
۸- قربى معصومند. زیرا مودّت گناهکار نمىتواند مزد رسالت قرار گیرد. «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»
۹- مودّتى که قهراً همراه با معرفت و اطاعت است تنها در اهل بیت مستقر است.
(کلمه «فى» رمز آن است که جایگاه مودّت تنها اهل‌بیت است.) «فِی الْقُرْبى»
۱۰- مودّت فى القربى، راهى براى کسب خوبىهاست. «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى وَ مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً»
۱۱- مودّت اهل بیت علیهم السلام، برجستهترین حسنه است. «الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى وَ مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً»
۱۲- مودّت قربى حسنه است. «مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً»
۱۳- مودّت قربى سبب دریافت پاداش بیشتر است. «نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً»
۱۴- دوستى اهل بیت پیامبر، زمینه دریافت مغفرت است. «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى ... إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ»
۱۵- خداوند قدردان کسانى است که به وظیفه خود در مودت اهل بیت عمل مىکنند. «إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ»
پی‌نوشت
[۱] . سبأ، ۴۷
[۲] . فرقان، ۵۷
[۳] . کافى، ج ۲، ص ۱۸
[۴] . بحارالانوار، ج ۷، ص ۱۸۶
[۵] . بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۱۶۷
[۶]. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۳۶۲
[۷] . احزاب، ۵۷
[۸] . تفاسیر نمونه و صافى
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
