گروه خانواده: همانطور که کم‌کم به سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در کشور نزدیک می‌شویم، بحث‌ها و مناظرات سیاسی در زمینه انتخاب کاندیدای اصلح از نظر هر کس، در بین گروه‌های دوستان، خانواده، همکاران و... رونق می‌گیرد.
بدیهی است که هرکس انتخاب خود برای رای دادن را بهترین انتخاب می‌داند. اما آنچه مهم است نحوه انتقال این تفکر به دیگران است. تعصب سیاسی، توهین و تمسخر عقاید طرف مقابل، دروغگویی و افترا بستن به کاندیداهای دیگر، استفاده از الفاظ نامناسب در رابطه با دیگران و... از کارهایی است که به راحتی می‌تواند حتی تا قطع ارتباط با دوستان و آشنایان هم پیش برود و رابطه‌های صمیمی را به دشمنی و کینه تبدیل کند.
ارائه نظر در زمینه سیاسی، مناظره با مخالفان و آگاه کردن بقیه از نظر وعقیده خود، آدابی دارد که بهترین آن راباید در کلام معصومین جستجو کرد. اصولی که در این روزها بیشتر از همیشه به کارمان می‌آید تا در عین فعالیت سیاسی در زمینه انتخابات ریاست‌جمهوری، سعه صدر و احترام به عقاید دیگران را تمرین کنیم.
این مطلب با استفاده از پایان‌نامه معین قربانی‌علمداری، دانشجوی علوم قرآن و حدیث؛ که در پایان‌نامه خود با عنوان « آداب و قواعد مناظره در روایات» کوشش کرده است قواعد و آداب مناظره اهل بیت(ع) را استخراج کند، نوشته شده است. در مطلب پیش رو، 8اصل از میان اصول ذکر شده در منبع انتخاب شده است. این 8 اصل با ذکر مثال‌هایی از رفتار معصومین(ع) ما را با مهمترین اصول یک مناظره و ابراز عقیده اثربخش و موفق آشنا خواهد کرد.
عدم پاسخ به توهین‌ها
رسول خدا(ص)، در مناظرات خود، نهایت سعه صدر و تحمل مخالف را به کار می‌بستند. گاهی ایشان در برابر توهین‌ها و تهمت‌های مشرکان، به جای جواب دادن آنی، اجازه می‌دادند تا سب‌ها( توهین و فحاشی) تمام شود و زمانی که طرف مقابل، خلع سلاح روانی شد و دیگر مطلبی برای گفتن نداشت، حضرت(ص) یک به یک گفته‌های وی را نقد می‌کردند.
خطاب طرف مقابل با نیکوترین عبارات و رعایت ادب
در هنگام گفت‌وگو نباید مخاطب را گمراه محض و خود را هدایت یافته سعادتمند در نظر گرفت و از موضع بالا و با چشم حقارت به او نگاه کرد. کاملاً بدیهی است که در این صورت به هیچ وجه، سخنان ما کارساز نخواهد افتاد.
ابن‌درید در «المجتنی»، مناظره امیرالمؤمنین(ع) و فردی یهودی را نقل می‌کند که در آن علی(ع)، وی را با عبارت «أخا الیهود» به معنی برادر یهودی، مورد خطاب قرار می‌دهند. این برخورد توأم با مهر و عطوفت امام(ع)، در مخاطب اثر کرده و وی در پاسخ امام(ع)، عبارت «مولای» به کار می‌برد.
ابن‌کثیر دمشقی در «البدایة و النهایة» نامه‌ای از حضرت سیدالشهدا(ع)، نقل می‌کند که ایشان مخاطبان نامه را با لفظ «برادر» خطاب می‌کنند.
آرامش
حفظ آرامش و طمأنینه از آن جهت در مناظره دارای اهمیت است که در صورت غضب و دگرگونی حالت روانی، این حالت شخص را مرتبط با عجز و ناتوانی‌اش در پاسخ دادن به سوال می‌دانند.
شخص مسیحی نزد خلیفه دوم آمد و از او پرسید: « به من بگو خدا کجاست؟» عمربن خطاب در برابر پاسخ وی غضبناک شد و از جواب دادن خودداری کرد. در این هنگام حضرت علی(ع)، خلیفه دوم را به آرامش فراخواندند و فرمودند: « ای اباحفص؛ خشمگین نباش تا نگویند که به خاطر ناتوانی از پاسخ، غضبناک گشته‌ای»
تواضع
زمانی که امام باقر(ع) در شام اقامت داشتند، متوجه عده‌ای شدند که برای دیدار با عالم مسیحی رهسپار صومعه می‌شوند. امام(ع) نیز با ایشان همراه شدند. زمانی که به صومعه رسیدند، بین امام(ع) و کشیش مسیحی گفتگویی رد و بدل شد. عالم مسیحی به امام(ع) گفت: «آیا شما از مسیحیان هستید یا از امت اسلامی؟» امام باقر(ع) فرمود: «از امت اسلام» عابد مسیحی دوباره پرسید: «از علمای این امت یا از بی‌سوادان؟» امام باقر(ع) فرمودند: «از جاهلان نیستم.»
حضرت باقر(ع)، بدون اینکه سخن کذبی گفته باشند و یا جایگاه خاص برای خود در بین مردم تعریف کرده باشند، خود را معرفی کردند.
نه به تحقیر
معصومین(ع) در برخورد با مردم، نه آنها را تحقیر کرده، و نه اجازه تحقیر شدن از سوی آنها را می‌دادند. به عنوان نمونه، زمانی که امام باقر(ع) وارد کاخ هشام شد، با دست به همگان اشاره کردند و فرمودند: «السلام علیکم» و به این ترتیب همگان را مشمول سلام خود کردند. اما زمانی که هشام برای توهین به ایشان، اجازه نشستن ندادند، امام(ع)، بدون اینکه مانند سایرین اجازه بگیرند، جلوس کردند.
خودداری از توهین و دشنام
در اسلام، توهین و فحاشی به طرف مقابل، حتی با وجود اثبات بطلان و ناحق بودن فرد، جایی ندارد. براساس دستورات اسلام، توهین به بت‌های بی‌جان و سنگ و چوب بت‌پرستان، نهی شده است، چه برسد به انسان‌ها و موحدان و مسلمانان سایر فرق اسلامی. خداوند متعال در این باره در آیه 108 سوره انعام، می‌فرماید: « آنها را که کفار به جای خدا می‌خوانند(مانند بتها) دشنام ندهید که آنها نیز از روی عداوت و نادانی به خدا دشنام دهند»
شیعیان حقیقی به تأسّی از امامان خویش، در برخورد با مسلمانان سایر فرق، همواره احترام و بزرگداشت مقدّسات ایشان را رعایت کرده‌اند و حفظ یکپارچگی امّت اسلامی را بر هر چیزی مقدّم داشته‌اند. در «خطبه ۲۰۶ نهج البلاغه» می‌خوانیم که علی(ع) به جمعی از یارانش که پیروان معاویه را در ایامجنگ صفیندشنام می‌دادند، می‌فرماید:« من خوش ندارم که شما دشنام‌گو باشید.»
«شیخ طبرسی» در جلد دوم کتاب طبرسی و در صفحه 448، درباره مناظره امام جواد(ع) با فقیه دربار مأمون، می نویسند که حضرت جواد(ع) در برابر روایاتی در خصوص فضائل خلفاء، بدون کوچک‌ترین توهین نسبت به ایشان با دلیل و برهان به نقد پرداختند. حضرت جواد(ع) با تکرار عبارت «من منکر فضل آنها نیستم»، نهایت ادب راعایت کردند، ولی با دلایل عقلی و نقلی، روایات را نقد کردند.
توجه به زمان و مکان
حُسن انتخاب زمان و مکان مناظره، می‌تواند در نتیجه مناظره و تأثیرگذاری بر مخاطبان مؤثر واقع شود. با مطالعه در مناظرات امام صادق(ع) و ملحدان، به این نتیجه می‌رسیم که اکثر مناظرات با موضوعات توحیدی، در موسم حج و در مسجدالحرام به وقوع پیوسته است. در جوار خانه توحید و قبله مسلمین، مسلماً اثبات توحید و وحدانیت حضرت باری تعالی آسان‌تر و مطلب منتقل شده، در روح و جان مخاطب نفوذ و رسوخ خواهد کرد.
توجه و استفاده از مبانی طرف مقابل
در مناظره لازم است، فرد مناظره‌کننده، مبانی طرف مقابل را به دست آورده و براساس آن مبانی، وارد بحث شود. در جلسه مناظره امام رضا(ع) با رهبران ادیان، جاثلیق مسیحی عرض کرد: «چطور با کسی بحث کنم که استدلالش بر مبنای کتابی است که منکر آن هستم و به پیامبری استدلال می‌کند که به او ایمان ندارم؟» امام رضا(ع) فرمودند: «اگر به انجیل تو استدلال کنم، آیا بدان اقرار می‌کنی؟» جاثلیق گفت: «آری، به رغم میلم بدان اعتراف می‌کنم»
بنابراین امام رضا(ع) با هر گروه از عالمان ادیان، براساس مبانی ایشان به مناظره پرداختند و اصولاً این‌گونه مناظره، هنر مناظره‌کننده است.
هرکسی که وارد گود مناظره می‌شود، باید خود را به سلاح علم و آگاهی مجهز کند. در مناظره، آگاهی و علم به منابع خودی، لازم است ولی به هیچ وجه کافی نیست. شخص مناظره‌گر باید در خصوص اعتقادات طرف مقابل، منابع دست اول او و... اطلاعات جامع و کافی داشته باشد. امام باقر(ع) در مناظره با نافع بن عبدالله، تسلط خود بر منابع دو طرف را با این پرسش که، پاسخ سوال را بر مبنای کدام اصول و منابع ارائه کنم، به نمایش گذاشتند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
