به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، ترانس خزر یا ترانس-کاسپین، کریدوری جهت ترانزیت کالا و انرژی است که به موازات کریدور شرق-غرب ایران از کشورهای شمالی ایران گذشته و رقیبی جدی برای کریدور ایرانی به شمار می‌رود.
این کریدور اما با وجود نقاط ضعف متعدد از جمله گذر از حداقل سه کشور واسط و همچنین عبور قسمتی از مسیر از دریا، مورد توجه آمریکا و رژیم‌های رقیب ایران در منطقه است.
اواخر هفته گذشته پنجمین اجلاس سالانه کریدور «ترانس-خزر» برگزار شد، این اجلاس دو روزه اما نه در کشورهای حوزه این کریدور، بلکه در واشنگتن، پایتخت آمریکا، برگزار شد.
بسیاری از کارشناسان تمرکز آمریکا و ترکیه بر روی این کریدور کالا و انرژی را کاهش نفوذ ایران در حوزه اوراسیا و آسیای میانه و همچنین حذف ایران از کریدورهای ترانزیتی بین المللی می‌دانند.
اردیبهشت سال گذشته نیز سران کشورهای ترکیه و افغانستان با تفاهم بر سر کریدور «راه لاجورد»، گام جدیدی در جهت تقویت ترانس-خزر و حذف ایران از کریدور شرق-غرب برداشتند.
راه لاجورد که به منظور اتصال افغانستان و ترکیه مطرح شده است، به جای گذر از ایران به عنوان تنها واسطه بین این دو کشور، از ترکمنستان، دریای خزر، آذربایجان و گرجستان (در آینده ارمنستان) عبور می‌کند.
تقویت ترانس خزر و زیر مجموعه‌های آن مانند راه لاجورد به قدری برای ترکیه اهمیت دارد که جنگ اخیر قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان نیز در همین راستا ارزیابی شده و یکی از مهم ترین انگیزه‌های دمیدن در آتش این جنگ، بازگشایی راه مواصلاتی میان نخجوان و جمهوری آذربایجان از خاک ارمنستان، در جهت تسهیل عبور محموله‌ها از کریدور مذکور بوده که از جانب ترکیه دنبال می‌شده است.
* مشارکت سازمان‌های امنیتی آمریکا در برگزاری کنفرانس ترانس-کاسپین
علی ضیائی کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل در این‌باره به خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس می‌گوید: متولی کنفرانس ترانس-کاسپین «مرکز سیاستگذاری خزر» در آمریکا بوده است، این اندیشکده که در سال 2016 در واشنگتن تاسیس شده است ، مطالعات خود را بر کریدور ترانزیت و انرژی حوزه خزر و کشورهای این حوزه متمرکز کرده است.
به گفته وی، در کنار این مرکز، «مرکز همکاری‌های بین المللی آمریکا (USAID)» و «شورای امنیت ملی آمریکا» و همچنین وزارت امور خارجه این کشور، در برگزاری این رویداد مشارکت داشتند، USAID بازوی اقتصادی-فرهنگی نهادهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا در کشورهای جهان، جهت پیشبرد اهداف این نهادها با استفاده از قدرت نرم است.
ضیائی اظهار داشت: شرکت کنندگان کنفرانس کریدور «ترانس-خزر»، سفرا و مقامات کنسولی کشورهای حوزه ترانس-خزر شامل سفیران قزاقستان، قرقیزستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و معاون سفیر ترکیه در آمریکا بودند.
کریدورهای رقیب ایران، از جمله مباحث مطرح شده در کنفرانس ترانس-کاسپین
وی بیان کرد: در این جلسه بر راه آهن باکو-تفلیس-قارص و همچنین کریدور راه لاجورد تاکید شد، «کِرت دانلی» معاون اصلی معاون وزیر امور خارجه آمریکا نیز بر ایجاد زنجیره‌های لجستیکی جهت عدم وابستگی کشورهای حوزه خزر به یک کشور خاص سخن گفت، منظور وی از این کشور خاص را می توان ایران یا روسیه ارزیابی کرد.
این کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل اظهار کرد: در حال حاضر اغلب کشورهای حوزه ترانس-خزر را کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه تشکیل می دهند که برای توسعه اقتصاد خود نیازمند اتصال به آب های آزاد هستند، بهترین گزینه برای اتصال این کشورها به آب های آزاد، ایران و سواحل جنوبی کشورمان است، این اتصال می تواند ایران را به یکی از مهم ترین کریدورهای ترانزیتی منطقه و حتی جهان تبدیل کند.
* ایران با وجود داشتن بهترین موقعیت برای میزبانی راه ابریشم تکاپوی زیادی از خود نشان نمی‌دهد
ضیائی بیان کرد: کریدور مهم دیگر گذرنده از ایران، کریدور شرق به غرب است که آسیا و اروپا را از طریق خشکی به یکدیگر مرتبط می سازد، این راه مواصلاتی در قرن‌ها و هزاره‌های گذشته تحت عنوان «راه ابریشم» برقرار و میزبان اصلی آن نیز ایران بوده است، با توجه به اینکه در حال حاضر نیز کریدور شرق-غرب مولد قدرت اقتصادی و سیاسی سرشاری برای کشورهای میزبان است، دولت های منطقه رقابتی را جهت عبور دادن آن از خاک خود شروع کرده اند.
وی افزود: این در حالی است که ایران با داشتن یکی از بهترین موقعیت ها برای میزبانی این کریدور تکاپوی زیادی در این زمینه از خود نشان نمی دهد؛ این تعلل در برابر تلاش کشورهای رقیب، زنگ خطر دور خوردن کریدورهای ترانزیتی ایران را به صدا درآورده است.
* تلاش ازبکستان برای توسعه کریدور ترانس-افغانستان و اتصال به آب‌های آزاد مستقل از ایران
این کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل اظهار داشت: کریدور رقیب دیگری که در کنفرانس ترانس-کاسپین از آن سخن به میان آمد، کریدور «ترانس-افغان» است، سفیر ازبکستان در آمریکا یکی از نقاط توجه کشورش را کریدور ترانس-افغان و به طور ویژه راه‌آهن ازبکستان-مزارشریف-کابل-پیشاور عنوان کرد و آن را برای اتصال کشورش به خلیج فارس مهم دانست، به گفته سفیر ازبکستان در آمریکا، برقراری این راه آهن می تواند زمان رسیدن کالا به آسیای میانه را به یک سوم کاهش دهد.
ضیائی اظهار کرد: لازم به ذکر است که این کریدور با اتصال به پاکستان و شبکه ریلی این کشور، ازبکستان و کشورهای CIS را مستقل از ایران به آب های آزاد متصل خواهد کرد، این کریدور رقیب با کریدور شمال-جنوب ایران است.
* رقابت ترکیه با کریدور کالا و انرژی شرق-غرب ایران از طریق خط لوله باکو-جیحان و راه‌آهن باکو-تفلیس
وی بیان کرد: در این کنفرانس، معاون سفیر ترکیه نیز با عنوان کردن موقعیت کشورش در چهارراه اتصال آسیا، اروپا و خاورمیانه به تلاش‌های کشورش جهت ترانزیت کالا و انرژی اشاره کرده و خط لوله باکو-جیحان و راه‌آهن باکو-تفلیس را از مصادیق آن دانست، این خطوط نیز خطوطی است که در رقابت با کریدور کالا و انرژی شرق-غرب ایران تعریف می‌شود.
مسیر ترانزیتی مد نظر ترکیه برای حذف ایران
* رد پای آمریکا در ترانزیت منطقه
این کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل اظهار کرد: در کنفرانس ترانس-کاسپین «مارگات اِلیس» نماینده UsAid از تلاش‌های کشورش برای تبدیل کشورهای حوزه ترانس-خزر به واسط انتقال انرژی به اروپا یاد کرده و گفته است این سازمان در حال تلاش برای کاهش وابستگی کشورهای این حوزه در زمینه انرژی است؛ احداث خط انتقال برق دریایی گرجستان-رومانی از پروژه هایی بود که «اِلیس» به عنوان تلاش‌های این سازمان جهت مرکزیت ترانس-کاسپین برای انتقال انرژی از آن یاد کرد.
ضیائی افزود: از دیگر اقدامات مرکز همکاری‌های بین المللی آمریکا که مارگات الیس به آن اشاره کرد، همکاری با شورای هماهنگ کننده ترانزیت جمهوری آذربایجان جهت راه اندازی سیستم اطلاعات ترانزیت کالا جهت گردآوری اطلاعات ترانزیت ریلی و دریایی در این کشور است؛ لازم به ذکر است که در حال حاضر کریدور زمینی شمال-جنوب ایران تا روسیه از طریق گذر از آذربایجان تعریف شده و حضور اطلاعاتی این سازمان آمریکایی می‌تواند اشراف این کشور را بر مبادلات ترانزیتی شمال-جنوب و به طور خاص ایران-روسیه افزایش دهد.
به گفته وی، نکته مهم دیگری که نماینده USAID به آن اشاره کرد، تلاش این نهاد جهت راه‌اندازی کریدور راه لاجورد مابین افغانستان و ترکیه است، همان طور ذکر شد، این کریدور در راستای دور زدن مسیر ترانزیتی شرق-غرب ایران بوده و اظهارات «اِلیس» نقش مستقیم آمریکا در احداث این کریدور را فاش کرد.
تلاش آمریکا برای بی‌نصیب‌ماندن ایران از مزایای ترانزیت طرح کمربند-راهِ چین
این کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل می‌گوید: ایجاد کریدورهای ترانزیتی به یکی از اولویت های کشورهای صاحب امتیاز در این حوزه، علی الخصوص کشورهای حوزه اوراسیا تبدیل شده است، با پررنگ تر شدن طرح کمربند-راهِ چین، آمریکا نیز به میدان آمده تا مزایای ترانزیت تا حد امکان نصیب ایران نشود و تکاپوی برخی رژیم‌های منطقه به پشتیبانی آمریکا بر همین نکته تمرکز دارد.
* احیای ترانزیت ایران اولویت اول دولت آینده باشد
ضیائی تأکید کرد: تلاش‌ها برای در اختیار گرفتن کریدورهای ترانزیتی و در کنار آن حذف ایران از این مسیرها اخیرا شدت گرفته و تحولات سال 99، از احداث «راه لاجورد» تا جنگ قره باغ به آن شتاب بخشیده است.
وی افزود: این در حالی است که مسئولان و نهادهای مربوطه در کشور تلاش لازم را برای بازیابی موقعیت ترانزیتی ایران انجام نداده و باید هرچه زودتر جایگاه کشور را در این رقابت منطقه ای و جهانی درک و در راستای ارتقاء آن کام بردارند.
این کارشناس ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل اظهار کرد: در این راستا ضرورت دارد از جمله مهمترین وظایف دولت بعد در زیربخش‌های سیاست خارجی، دیپلماسی، اقتصادی و ارزآوری توجه ویژه به موضوع ترانزیت و تلاش مجدانه جهت بازیابی موقعیت ترانزیتی ایران باشد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
