خبرگزاری فارس ـ گروه حماسه و مقاومت ـ زهرا بختیاری: با روی کار آمدن دولت جدید، نهادهای دولتی مختلف با تغییر مدیریت مواجه خواهند شد. در پرونده «دولت فرهنگ» و با هدف کمک به دولت آیت‌الله رئیسی بنا داریم با بررسی عملکرد نهادهای فرهنگی دولتی مختلف، ضمن ارائه پیشنهادهایی برای بهتر شدن عملکرد این نهادها، افرادی را نیز برای تصدی این پست‌ها معرفی کنیم. این گزارش‌ها با راهنمایی و مشورت کارشناسان خبره این حوزه‌ها تهیه شده است.
دوراندیشی امام خمینی در تأسیس بنیاد شهید
۲۲ اسفند سال ۱۳۵۸ یعنی چند ماه مانده به آغاز جنگ تحمیلی امام خمینی (ره) تصمیم گرفت به همت برخی از مسئولان بنیاد شهید و سازمان امور ایثارگران را تأسیس کنند. هدف از ایجاد چنین نهادی، رسیدگی به مشکلات، امور زندگی، تأمین نیازهای اساسی و ... خانواده‌هایی بود که به نوعی عزیزانشان را در جهت اهداف و آرمان‌های نظام اسلامی از دست داده و به طرق مختلف اعم از شکنجه در زندان‌های ساواک، شرکت در مبارزات انقلابی و ... به شهادت رسیده بودند.
شاید در بدو تاسیس چنین نهادی کمتر کسی پی به اهمیت این تصمیم از جانب بنیانگذار جمهوری اسلامی برده بود، اما با شروع جنگ تحمیلی و پیش از آن اقدامات خرابکارانه منافقین در ترور افراد مختلف نشان داد تاسیس چنین نهادی چقدر می‌تواند مفید باشد و خانواده شهدا و جانبازان و آزادگان را با یک پشتوانه جدی مواجه کند.
این کار شاید قدردانی از آنچه این خانواده‌ها با از دست دادن عزیزانشان انجام داده بودند هم به حساب می‌آمد.
بنیادی با ۶ رئیس
طی این سال‌ها برای اداره بنیاد شهید ۶ رییس انتخاب شده که هر کدام فرصت این را داشته‌اند در دوران خدمت به جامعه هدف که از ارزشمندترین شهروندان به حساب می‌آیند، خدمت رسانی کنند. اما در دوره‌های مختلف اداره این نهاد با فراز و فرودهایی مواجه بوده است که در این گزارش سعی می‌کنیم به آنچه در این سال‌ها در بنیاد شهید گذشته است، بپردازیم.
*سال‌های ابتدایی بنیاد شهید چگونه گذشت؟
امام خمینی (ره) در حکمی که به اولین رییس بنیاد شهید دادند، ۱۰ فرمان در آن قرار دادند که مسئولان این بنیاد موظف به انجام آن بودند. مهدی کروبی در سال‌هایی که بر کرسی ریاست این نهاد تکیه زده بود، طبق فرمان امام برای رسیدگی به خانواده شهدا در زمینه فرهنگی و آموزشی، مدارس شاهد را راه اندازی کرد. اقدام مثبتی که بستری فراهم می‌کرد تا فرزندان شاهد و ایثارگر بتوانند بدون دغدغه مسائل مالی در محیطی همسو با ارزش‌های نظام به تحصیل بپردازند. اما در همین سال‌ها خانواده شهدا و حتی برخی از همکاران کروبی دل خوشی از نحوه مدیریت او نداشتند.
مرتضی محمودی قائم‌مقام مهدی کروبی در بنیاد شهید در مصاحبه‌ای که سال ۹۸ انجام داد اینگونه از مافوق خود در بنیاد شهید یاد می‌کند: «او بین خانواده‌های شهدا تبعیض قائل می‌شد. به برخی از خانواده‌های شهدا رسیدگی ویژه می‌کرد و به آنها پول، جواهر و خانه می‌داد. در مقابل به برخی از خانواده‌های شهدا هم اصلاً وقت ملاقات نمی‌داد.... آقای کروبی انسان مغروری بود و چون نماینده امام در بنیاد شهید بود، فکر می‌کرد هر کار غیراخلاقی و غیرانسانی می‌تواند انجام بدهد. او برخی از افراد که نسبت به اموال شهدا شکایت داشتند، به جای اینکه به دادگاه خانواده بفرستد، خود فردی را به عنوان قاضی در بنیاد شهید منصوب کرده بود و هرکس که پررویی می‌کرد به زندان می‌انداخت.»
اما دوره اول بنیاد شهید با استعفای اولین مدیر خود در سال ۶۶ به پایان رسید و امام در پاسخ به درخواست استعفا چنین نوشتند: «بسمه تعالی موافقت می‌شود. ان شاءالله تعالی موفق باشید. روح الله الموسوی الخمینی»
*هدف از ادغام بنیاد شهید و سازمان امور ایثارگران و جانبازان
سپس حجت الاسلام رحیمیان بر صندلی مدیریت بنیاد شهید تکیه زد و تا سال ۸۳ اداره این نهاد را بر عهده داشت. او طی سال‌های خدمت سعی کرد نارضایتی خانواده شهدا را در کوتاهی‌ها تا حدودی التیام بخشد و اقداماتی هم در همین خصوص انجام داد، اما اینکه بتوان گفت روند تغییر محسوسی شکل گرفت، اینطور نبود.
حجت الاسلام رحیمیان
پس از او با موافقت مقام معظم رهبری برای ادغام بنیاد شهید و سازمان امور ایثارگران و آزادگان در ۱۹ اردیبهشت سال ۸۳ با نهادی مواجه شدیم به نام بنیاد شهید و امور ایثارگران. حالا دیگر یک فرمانده، مسئولیت رسیدگی به کل جامعه هدف اعم از خانواده شهدا، جانبازان و آزادگان را بر عهده می‌گرفت. هدف از این ادغام، جلوگیری از افزایش هزینه‌ها، پیشگیری از انجام اقدامات موازی و همچنین به منظور یکپارچه‌سازی خدمات، هماهنگی و هم‌افزایی بود که سردار حسین دهقان عهده‌دار آن شد.
یکی از اقدامات مثبت او طی دوران خدمتش در این نهاد ایجاد طرح «دیدار یاران» بود که طی آن مسئولان بنیاد شهید به خانواده‌های شهدا و جانبازان سر می‌زدند و از نزدیک در جریان زندگی و مشکلات آنان قرار می‌گرفتند. همچنین سایت «ایثار» با هدف اطلاع رسانی به جامعه هدف در خصوص اقدامات خود تاسیس کرد که منجر به ساماندهی الکترونیکی پرونده آنها نیز شد. اما روند کلی طی شده بنیاد در سال‌های ریاست او، روندی نبود که نارضایتی جامعه هدف را از کم‌کاری‌ها بهبود چشمگیری ببخشد. در واقع نمی‌توان گفت با یک سیر صعودی در این سال‌ها مواجه بودیم.
سردار حسین دهقان
*گزارش پرهزینه‌ای که هیچ‌گاه پیگیری نشد
مسعود زریبافان، چهارمین فردی بود که قرار بود به خانواده شهدا و ایثارگران خدمت کند. او از سال ۸۸ تا ۹۲ بر کرسی ریاست بنیاد تکیه زد. در دوران خدمت او در بنیاد شهید آنچه بیش از هر موضوعی نظرها را به خود جلب می‌کند، بررسی اختلاس‌هایی بود که تحت مدیریت وی در بنیاد شهید رخ داد و پرونده‌های تخلف مالی زیادی تحت مدیریت او به جریان افتاد. به همین سبب بنا شد تا طرح تحقیق و تفحص از آنچه در بنیاد گذشته کلید بخورد.
این طرح ۲۰ خرداد ۹۲ در صحن علنی مجلس تصویب شد که گویی قرار نبود پس از آغاز، اراده‌ای برای پایانش باشد. این طرح از میان ۲۰۱ نماینده مجلس توانست موافقت ۱۲۹ نفر را به خود اختصاص دهد. مسئول جمع آوری اطلاعات این تحقیق سال ۹۸ در گفت‌وگویی اعلام کرد: «حدود سه سال ۴۵ نفر با هزینه حدود ۴۰۰ میلیونی برای انجام این کار تحقیقی فعالیت کردند که نتیجه آن در قالب یک گزارش توسط خجسته یکی از نمایندگان مجلس، به علی لاریجانی رییس مجلس وقت داده شد. این گزارش به موضوعاتی با محور تخلفات بانک، بیمه و صرافی دی، تخلفات سازمان اقتصادی کوثر، تخلفاتی در حوزه اعطای درصد جانبازی، تخلفاتی در استخدام نیروها و اعطای تسهیلات به جانبازان و ایثارگران و البته تخلفاتی در زمینه برخی واگذاری‌ها و مناقصه‌های مشکوک تنظیم شده بود. اما همچنان خبری از قرائت آن نیست که نیست.»
این دوره از بنیاد شهید هم تقریبا با هیچ دستاورد چشمگیری در خصوص خدمت‌رسانی به خانواده شهدا طی شد و تنها امور جاری طبق روال قبل می‌گذشت.
مسعود زریبافان
*سال‌هایی که مشکلات بنیاد شهید به اوج رسید
سال ۹۲ با روی کار آمدن دولت جدید، رییس بنیاد شهید هم تغییر کرد و حجت الاسلام محمد علی شهیدی محلاتی، پنجمین رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران شد. دوران او هم با اقدامات مختلفی همراه بود. کارهای مثبتی مانند تسهیل در پرونده شهدای غیر ایرانی که تا پیش از او با مشکلات زیادی مواجه بود، شکل گرفت. همچنین در این دوره طرح اجرای قانون جامع ایثارگری از مهجوریت درآمد و با کمک مجلس شورای اسلامی کارآمدتر شد. در این دوره به وضعیت جانبازان زیر ۲۵ درصد که فاقد دریافت هرگونه مستمری بودند، رسیدگی شد و حقوقی برایشان در نظر گرفتند. مبلغ این مستمری حداقل دستمزد کارکنان دولت اعلام شد که ۲۳۰۰ نفر در تهران به سیستم مراجعه کردند و ۱۳۰ نفر برایشان مستمری لحاظ شد.
اما در کنار این اقدامات مثبت، نکات منفی هم در عملکرد مسئولان این دوره بنیاد شهید به چشم می‌خورد که از نظر جامعه هدف بر نکات مثبت می‌چربید. یکی از این مشکلات، خلل جدی در بیمه و خدمات درمانی ایثارگران بود. موضوعی که جزو نیازهای اساسی این قشر محسوب می‌شد. پس از بدهی سنگین بنیاد شهید به بیمه ایران که مبلغی بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد تومان بود، باعث شد این شرکت بیمه‌ای از ارایه خدمت به جامعه ایثارگری خودداری کند. بنیاد شهید به همین منظور تصمیم گرفت با بیمه دی برای ارایه خدمات بیمه‌ای و درمانی به جامعه هدف همکاری کند، اما بدهی بنیاد به این شرکت و البته ضعف‌های مدیریتی که وجود داشت، باعث شد بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، داروخانه‌ها و ... یکی پس از دیگری از ارایه خدمات به ایثارگران شانه خالی کرده و لغو قرارداد کنند. تهیه دارو خصوصا برای بیماران شیمیایی به قدری مشکل شده بود که بعضا ترجیح می‌دادند با درد خود بسازند و سرگردان داروخانه‌ها نشوند.
*تنها جواب مدیران بنیاد شهید در مقابل مشکلات: بودجه نداریم!
از طرف دیگر سال‌ها از پرداخت معوقات ایثارگران می‌گذشت، اما علی رغم پیگیری‌های فراوان به آنها گفته می‌شد بودجه نداریم!
متاسفانه بیماری رییس بنیاد شهید در سال‌های آخر تصدی‌اش منجر شده بود که اغلب کارها در بنیاد بخوابد و انگیزه‌ای برای رفع آنها به چشم نمی‌خورد. علی رغم این موضوع نه رییس جمهور فرد منتخب خود را برای این نهاد جابه‌جا می‌کرد و نه خود آقای رییس حاضر به ترک این صندلی می‌شد! مشکلاتی پیش روی بنیاد شهید قرار داشت که اراده‌ای بر رفع آنها دیده نمی‌شد تا اینکه بالاخره یک سال پیش بنا شد ششمین رییس بنیاد شهید سکان مدیریتی را در دست بگیرد.
مرحوم حجت الاسلام شهیدی محلاتی
*انتصاب رئیسی که با بقیه مدیران بنیاد فرق دارد
۱۸ خرداد سال ۹۹ وقتی اعلام شد سعید اوحدی به ریاست بنیاد شهید منصوب شده است، خبرش کام جامعه ایثارگری را شیرین کرد. حالا بعد از ۳۱ سال آنها کسی را در این صندلی می‌‌دیدند که خود برآمده از این جامعه بود و درد و رنج آنها را حس می‌کرد. اوحدی برادر شهید و خود جانباز و آزاده است. می‌داند وقتی جانبازی از نبود دارو سخن می‌گوید، دارد از چه دردی صحبت می‌کند. وقتی فرزند یک جانباز اعصاب و روان از مشکلات پدرش می‌گوید، او حس می‌کند یعنی چه؟ زیرا شکنجه‌هایی که برخی از همین جانبازان در دوران اسارت چشیده‌اند، او با چشم خود دیده است. از همه اینها مهم‌تر اوحدی نشان داد انگیزه کافی برای حل مشکلات جامعه هدف را دارد.
در این یک سالی که او بنیاد شهید و امور ایثارگران را اداره می‌کند، سفرهای استانی را برای اولین بار در این بنیاد راه انداخت و اکنون دور دوم این سفرها در حال آغاز شدن است. سفرهایی که صرف دیدار و برگزاری جلسات بی‌نتیجه نبوده و مشکلات زیادی طی آن حل شده است. مشکلاتی مثل برگزاری کمیسیون‌های پزشکی در هر استان که تا پیش از این تنها در تهران برگزار می‌شد و طی آن جانباز باید هزینه‌های را تقبل می‌کرد تا در تهران چند روزی ساکن شود و این جلسات را بگذراند. جدای اینکه باید از کار و زندگی مدتی می‌افتاد.
او وقتی با مشکلات درمانی و بیمه‌ای جامعه هدف مواجه شد به تکرار حرف‌های گذشته مسئولان دیگر مبنی بر نبود بودجه و ... اکتفا نکرد. اوحدی بارها جلساتی برگزار کرد و ضمن ریشه یابی ماجرا، پیگیر حل آن در دولت شد. او با همکاری سازمان برنامه و بودجه توانست بدهی بیمه دی را پرداخت کند و همچنین معوقات چند ساله ایثارگران را به آنها بپردازد.
حالا با بهبود وضعیت خدمات درمانی و بیمه‌ای مراکز طرف قرارداد از حدود ۲۰۰۰ مرکز به بیش از ۹۰۰۰ هزار واحد درمانی رسید. داروخانه‌های زیادی به جامعه ایثارگری خدمات ارایه می‌کنند. دستاورد دیگر سفرهای رییس بنیاد شهید در این یک سال، دسترسی آسان ایثارگران به متصدیان بیمه و بنیاد شهید است. تا پیش از آن اگر ایثارگری برای کاری در یک شهرستان می‌خواست به نزدیک‌ترین مرکز بیمه برود، بعضا باید کیلومترها راه طی می‌کرد، اما اکنون با افزایش میز خدمت دسترسی به مسئولان مربوطه و نیز بیمه دی بسیار تسهیل شده است.
اوحدی در این سفرها به یکی دیگر از مشکلات و نیازهای جدی ایثارگران هم پرداخته و آن عقد قراردادهایی در خصوص بهبود وضعیت مسکن جامعه هدف بوده است.
اشتغال، یکی دیگر از موضوعات مهم جامعه ایثارگران است. اوحدی با پیگیری‌های مجلس و شورای نگهبان توانست قانون ۱۰ سال خاک خورده تبدیل وضعیت استخدامی فرزندان ایثارگران را به جریان بیندازد. اگر چه همچنان در اجرای این قانون سنگ‌اندازی‌هایی صورت گرفته و ابتدا سازمان اداری استخدامی اِن‌قُلت‌‌هایی در اجرای آن آورد، اما بنیاد شهید همچنان پیگیر اجرای آن بود. نکته دیگر در اجرای این قانون، این است که هر اداره و شرکتی تفسیر خود را از اجرای آن دارد و بعضا گروهی را غیرقانونی، از استخدام کردن حذف می‌کنند که بنیاد همچنان پیگیر رفع این مشکلات نیز هست. با اجرای این قانون امید خانواده‌ها برای آینده فرزندانشان افزایش پیدا کرده است.
اما همچنان اجرای قانون جامع خدمات ایثارگری که اگر درست و کامل اجرا شود منجر به حل مشکلات فراوانی می‌شود، نصفه و نیمه در حال اجراست.
یکی دیگر از اقدامات اوحدی در خصوص رفع نیازهای مالی بنیاد شهید پیگیری برای افزایش بودجه این نهاد بود. او در گفت‌وگویی اعلام کرد با کارشناسان زیادی جلسه داشته و طبق آن هزینه‌های بنیاد شهید را شفاف کرده و مورد بررسی قرار دادند. طی همین برنامه ریزی و با هماهنگی‌های لازم او توانست سازمان برنامه و بودجه را متقاعد کرده و بودجه بنیاد شهید برای سال ۱۴۰۰ تا ۵۵ درصد افزایش دهد.
بنیاد شهید با پیگیری‌هایی که انجام داد توانست همکاری خوبی با وزارت بهداشت داشته باشد و اکنون که با شیوع ویروس منحوس کرونا درگیر هستیم، جانبازان در اولویت دریافت واکسن قرار گیرند که البته این اقدام همچنان ادامه دارد و هنوز به صورت کامل واکسیناسیون انجام نگرفته است.
سعید اوحدی
*پرداختن به موضوعات مغفول مانده در بنیاد شهید
در روزهای آینده برای بنیاد شهید امید است به نکات مغفول مانده‌ای هم که کسی به آن توجهی نمی‌کند بیش‌تر پرداخته شود. برای مثال تبیین برخی از اقدامات و خدمت رسانی‌ها به خانواده ایثارگران، برای مردم عادی جامعه که بعضا فکر می‌کنند این تسهیلات موجب می‌شود حق آنها ضایع شود، توسط مسئولان صورت گیرد. در بخش فارس من خبرگزاری فارس امضاهای متعددی جمع شده مبنی بر اینکه سهمیه کنکور که این روزها بسیاری از جوانان درگیر آن هستند، موجب می‌شود ورودشان به دانشگاه علی رغم تلاش فراوان سخت‌تر شود؛ چون فرزندان ایثارگران به خاطر سهمیه‌هایشان راحت‌تر و با تلاش کمتر می‌توانند وارد دانشگاه شوند.
موضوعی که باعث شده حتی برخی از فرزندان ایثارگر که با رتبه‌های تک رقمی در کنکور قبول می‌شوند از آن استفاده نکنند تا نشان دهند قبولی آنها صرف تلاش‌شان بوده است و یا اگر عده‌ای استفاده می‌کنند این موضوع را پنهان کنند. در صورتی که سهمیه ایثارگران هیچ صندلی‌ای از دانشجویان فاقد سهمیه کم نمی‌کند.
موضوع دیگری که باید به آن توجه بیش‌تری شود اهمیت دادن به جانبازان اعصاب و روان است که بعضا مجبور هستند به دلایل مشکلاتی که وجود دارد در آسایشگاه زندگی کنند. بنیاد شهید می‌تواند بستری فراهم کند تا خانواده این عزیزان بیش‌تر در کنار پدرانشان باشند.
تصویری از یک جانباز اعصاب و روان
تفسیرهای مختلف از قانون، که در سطور بالاتر به آن اشاره کردیم نیز یکی از مشکلات موجود در بنیاد شهید با دستگاه‌های مختلف است. می‌توان با طرح حمایتی از قانون‌های وضع شده این مشکل را نیز رفع کرد.
همچنین اگر پرونده تحقیق و تفحص از بنیاد شهید بعد از سال‌ها قرائت شده و با خاطیان برخورد جدی شود می‌تواند از فسادهای احتمالی در آینده این نهاد جلوگیری کند و همه بدانند در صورت خطا آن هم در چنین نهاد با ارزشی چه عواقب جدی و شدیدی برایشان به دنبال خواهد داشت.
یکی دیگر از موضوعاتی که باید بستر و فرهنگسازی‌اش توسط بنیاد شهید شکل گیرد و طی این سال‌ها به آن بی‌توجهی شده، بحث ازدواج مجدد همسران شهداست. موضوعی که بعضا به خاطر کج فهمی برخی افراد جامعه و بی‌منطقی در رفتار اطرافیان این عزیزان، سال‌ها تنهایی را برای کسانی موجب می‌شود که تنها گناه‌شان این است که همسر شهید هستند.
*گزینه‌های سکانداری بنیاد شهید در دولت جدید
شنیده‌های خبرنگار فارس حاکی است گزینه‌هایی برای انتصاب برخی افراد در اداره بنیاد شهید مطرح است. افرادی مثل حسین مظفر، مسعود زریبافان و سعید اوحدی رییس فعلی بنیاد شهید.
حسین مظفر کیست؟
بالاترین سمت اجرایی حسین مظفر وزارت آموزش و پرورش از سال ۷۶ تا ۸۰ است. وی خود از جامعه ایثارگران است. مظفر از جانبازان دفاع مقدس بوده و سه برادرش (حسن، علی و رضا) در سال های آخر دفاع مقدس و در جریان عملیات مرصاد به شهادت رسیدند. می‌توان گفت با گذشته‌ای که او دارد گزینه مناسبی برای سکانداری بنیاد شهید است.
حسین مظفر
مسعود زریبافان کیست؟
وی بالاترین سمت اجرایی‌اش، ریاست بنیاد شهید و امور ایثارگران بوده است که در سطور بالاتر همین گزارش به بخشی از عملکرد او پرداختیم. به نظر می‌رسد چنانچه تحول یا عملکرد مناسب و چشمگیری در جهت رفع مشکلات بنیاد شهید در برنامه کاری وی بود می‌توانست در همان سال‌ها پیاده کند و شاید برای تجربه دیگر گزینه مناسبی به نظر نیاید.
سعید اوحدی کیست؟
سعید اوحدی که پیش‌تر سابقه حضور در سازمان حج و زیارت را نیز داشته، رییس فعلی بنیاد شهید است. با رصدی بر پرونده روسای پیشین بنیاد شهید به خوبی این نتیجه به دست می‌آید که فردی مثل سعید اوحدی که خود از جامعه ایثارگری است، می‌تواند بهترین گزینه برای ریاست بنیاد شهید باشد. رییسی که حالا خود جانبازان و ایثارگران و خانواده شهدا رضایت خود را از عملکرد او اعلام می‌کنند. اگر چه این رضایت هنوز به کمال نزدیک نشده، اما روند رو به جلوی آن در یک سال می‌تواند نویدبخش روزهای بهتری در این بنیاد باشد.
خبرگزاری فارس طی این گزارش و با بررسی‌هایی که در این سال‌ها از روند اقدامات بنیاد شهید داشته، امیدوار است در دولت آینده نیز فعالیت بنیاد شهید که حالا یک سالی است رو به بهبودگذاشته، همچنان ادامه پیدا کند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
