خبرگزاری فارس- همدان، ۲۵ تیرماه سال ۶۱ مصادف با روز جهانی قدس درست ۳۹ سال پیش در چنین روزی همدان تیررس حمله‌های مکرر هوایی دشمن قرار گرفت، هنوز با تکرار خاطرات آخرین جمعه رمضان سال ۶۱، سخت‌ترین قلب‌ها هم غمگین و سیل اشک‌ها جاری می‌شود. بمباران از خانه و کاشانه مردم آغاز شد و ویرانه‌ای بر جای گذاشت اما عداوت و عناد دشمن شدت گرفت تا اینکه استقامت و مسلمانی فوج فوج زن و مرد روزه‌دار را درست زمان آماده شدن برای نماز روز جمعه نشان رفت و سجاده نماز همدانی‌ها گلگون شد.
آنچه از خیل جمعیت نمازگزاران باقی ماند اجساد تکه‌تکه شده و مهر و تسبیح آغشته به خون بود، خونی که پرچم استقامت را در برابر دشمن برافراشت و شعار «مرگ بر اسرائیل» و «مرگ بر آمریکا» سر داد. در این جمعه خونین چه بسیار کودک همدانی نقش آفریدند و در اوج معصومیت به درجه شهادت نائل آمدند، کودکانی که کودکی خود را در آغوش مادر و سجاده بته‌جقه به بهشت رساندند و پیام‌آور ایستادگی بودند.
دشمن با شهادت بی‌رحمانه غیر نظامیان به دنبال تضعیف روحیه رزمندگان در دوران دفاع مقدس بود در حالی که مردم همیشه در میدان مقتدرانه ایستادند و ثابت کردند بمباران مردم مظلوم نشان از ضعف دشمن است نه قدرت.
در سالروز بمباران هوایی رژیم بعثی به منظور آشنایی بیشتر با این اتفاق با «ابوالفتح مومن»، محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران به گفتوگو نشستیم.
فارس: دلایل بمباران همدان در روز جمعه ۲۵ تیرماه همزمان با روز جهانی قدس در سال ۱۳۶۱ چه بوده است؟
رزمندگان در عملیات رمضان در تاریخ ۲۳ تیرماه سال ۶۱ برای اولین بار دفاع را به خاک عراق کشیدند و عراق در واکنش بسیاری از شهرهای ایران را توسط جنگنده‌ها بمباران کرد، ازجمله همدان؛ در واقع یکی از مهمترین علل این حملات اجرای عملیات رمضان بود و دشمن برای کاهش فشار رزمندگان ایرانی در تاریخ ۲۵ تیرماه علاوه بر حمله زمینی به قصرشیرین و منطقه دهلران، نماز جمعه همدان و تأسیسات خارک را نیز بمباران کرده است.
در یکی از مصاحبه‌هایی که در آن زمان انجام دادم یکی از رزمندگان استان در عملیات رمضان می‌گفت: در مراحل اول عملیات رمضان عراق واقعاً صدمات زیادی خورده بود، ستون پنجم به آنها خبر داد که چه یگان‌هایی و از چه استان‌هایی در عملیات حضور دارند، آنها برای تضعیف روحیه رزمندگان اقدام به بمباران شهرهای ایران کردند از جمله شهر همدان در روز جهانی قدس، که خبر آن به رزمندگان و برادر مظاهری (فرمانده گردان خندق) در خط مقدم رسید و برادر مظاهری تأکید می‌کرد: معلوم است بر اثر فشاری که به دشمن وارد شده، برای تضعیف روحیه رزمندگان همدان را بمباران کرده‌اند این نشانه ضعف آنهاست، نه قدرت!
فارس: رسانه‌ها در آن زمان چگونه به این اتفاق پرداختند؟
رسانه‌ها با تمام قوا به انعکاس این جریان شنیع پرداختند به طوری که خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در گزارش خود نوشت: از علل حمله هواپیماهای دشمن به مردم بی‌گناه همدان گرفتن انتقام از مردمی بود که جوانان آنها اولین گروهی بودند که از مرز گذشته و وارد خاک عراق شده بودند.
فارس: مسؤولان استان چه واکنشی در برابر این بی‌رحمی نشان دادند؟
محمدصالح مدرسه‌ای، استاندار وقت همدان، در مصاحبه‌ای عنوان کرد: وقتی دشمن توان مقابله و رویارویی با سپاه اسلام را نداشت، به خیال خام خود از راه‌های دیگری وارد عمل شد و قصد کرد با بمباران‌های هوایی مردم را دچار رعب و وحشت کند تا صحنه را خالی کنند و میدان را برای تاخت و تاز جیره خواران باز بگذارند.
فارس: آیا دشمن به اهداف خود رسید؟
دشمن سعی کرد به مردم و جمهوری اسلامی فشار آورد تا وضعیت را به سود خود تغییر دهد، اما آنچه حاصل شد دقیقاً عکس هدف آنها بود تا جایی که با نزدیک شدن روز جهانی قدس، دشمن وعده بمباران راهپیمایی روز قدس را داده بود با وجود تهدید دشمن این مردم بودند که با حضور خود جواب تهدید را دادند و نهراسیدند.
سید کاظم اکرمی؛ نماینده بخش بهار و کبودراهنگ در مجلس شورای ملی در سخنرانی خود در مجلس مردم را دعوت به راهپیمایی کرد و گفت: هر ایرانی متعهدی می‌داند روز قدس اساس حرکت تمام مردم مسلمان جهان علیه کفر و اشغالگران صهیونیستی است بنابراین باید در مراسم راهپیمایی عظیم روز قدس شرکت کرد.
فارس: در نهایت راهپیمایی روز قدس برگزار شد با وجود اینکه جنگنده‌های دشمن بر فراز آسمان همدان بمباران را در پیش گرفتند طبق گفته شاهدان عینی دقیقا چه اتفاقی افتاد؟
در روز راهپیمایی، همدان در سه نوبت مورد حمله هوایی قرار گرفت و خسارات زیادی به بار آمد، روزنامه جمهوری اسلامی دراین باره گزارش داد: صبح جمعه خونین قدس در همدان گروه روستاییان را مشاهده می‌کردیم که سوار بر کامیون‌ها و تراکتورها با شعارهای کوبنده «مرگ براسرائیل» و «مرگ بر آمریکا» به منظور شرکت در راهپیمایی روز قدس وارد شهر می‌شدند. دقایقی بعد از آغاز راهپیمایی در حالی که مردم روزه‌دار و انقلابی در نیمه مسیر به حوالی میدان بوعلی رسیده بودند، ناگهان دو انفجار مهیب و پی در پی شهر را لرزاند و در پی آن گرد و غبار عظیمی از دو نقطه شهر به هوا برخاست. مردم که برای چند لحظه مات و مبهوت به سختی می‌توانستند آنچه را که دیده‌اند باور کنند، برافروخته در محل‌های انفجار حاضر شدند و به کمک مجروحان و آسیب‌دیدگان شتافتند.
فارس: آیا سندی از روایت مردم حاضر در راهپیمایی وجود دارد؟
بله، خبرنگار روزنامه جمهوری طی مصاحبه با یکی از شاهدان حادثه نوشت: ۲۰ دقیقه طول کشید تا توانستیم پیاده و سواره خود را به محل برسانیم، شیشه‌های خرد شده و در و پنجره‌های از جا کنده شده و از چارچوب جدا شده توجه آدمی را جلب می‌کرد. اولین نقطه‌ای که خود را رساندیم منطقه ششصددستگاه بود خیل جمعیت بیش از حد انتظار بود و مردم یا حسین می‌گفتند و آوارها را کنار می‌زنند و زیر آوارماندگان را با بدن‌های تکه‌تکه شده جمع‌آوری می‌کردند و در کیسه می‌ریختند. نیمی از مردم خود را به محل بمباران دوم یعنی سبدبافان رساندند و با تلی از خاک و دیوارهای درهم ریخته روبرو شدند و با دست خالی برای بیرون آوردن اجساد از زیر آوار تلاش می‌کردند.
فارس: بعد از حمله هوایی به این مناطق چه اتفاقی رخ داد؟
نکته جالب این بود که همچنان گروه کثیری از مردم به راهپیمایی ادامه دادند و در محل استادیوم آزادی تجمع کردند مجدد در ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه جنگنده‌های دشمن ضلع شمالی استادیوم و میدان باباطاهر را بمباران کرد. یکی از مجروحان بستری در بیمارستان اکباتان در تشریح این بمباران می‌گفت: برای وضو گرفتن به سوی شیرهای آب در ضلع شمالی استادیوم در حرکت بودم که ناگهان با شنیدن صدای انفجار بسیار مهیب شعله عظیمی از آتش به سوی من هجوم آورد، سپس بعد از لحظاتی، در حالی که بازویم ترکش خورده و پشتم سوخته بود سعی کردم به دیگر مجروحان کمک کنم.
فارس: آمار دقیقی از تعداد شهدا در بمباران ورزشگاه وجود دارد؟
بر اثر اصابت بمب گودال عظیمی در استادیوم ایجاد شده و ساختمان‌های اطراف متلاشی شده بودند، انفجار مهیب بر سر زنان و کودکان معصوم چه بلایی آورده بود، بماند چراکه در میان نمازگزاران عده زیادی کودک شهید و یا مجروح شدند.
به گفته یکی از شاهدان بیش از ۵۰ نفر از نمازگزاران در این فاجعه با وضع دلخراش به شهادت رسیدند و پس از جمع‌آوری اجساد متلاشی شده نمازگزاران و روزه‌داران شهید، فقط جانمازهای به جا مانده و تکه‌پاره‌های لباس‌های مردم در سراسر استادیوم پراکنده بود.
فارس: بیشتر شهدا را بانوان تشکیل دادند، درست است؟
بله، اغلب شهدای بانوان غیور همدانی بودند. مادر «زهرا قهرمانی، دوشیزه ۱۷ ساله‌ای» که از روستای دینگله کهریز در این راهپیمایی بر اثر بمباران به شهادت رسید، دراین باره می‌گوید: زهرا قرار بود چند ماه دیگر نوعروس شود آن روز به همراه من چادر سفید و کفش‌های نرم و راحت پوشید و همراه خیل جمعیت، از میدان امام(ره) تا استادیوم قدس را پای پیاده و با سر دادن شعارهایی علیه آمریکا و اسرائیل طی کرد، وقتی به نمازگزاران رسیدیم وضویی تازه ساخت و در صفوف نمازگزاران قرار گرفت که ناگهان صدای مهیب انفجار همه جا پیچید و همه چیز برهم خورد.
لحظه‌ای که پس از انفجار سرمان را برداشتیم، چیزی جز چادر‌های پراکنده، مهرها و تسبیح‌های خونین، اجساد بی‌جان و پیکرهای تکه‌تکه شده و فریاد و دود و آتش ندیدم. زهرا از ناحیه کتف راست ترکش خورده بود. او را در آغوش کشیدم و گرمی خون او را در دست چپم احساس کردم در همین حین او به دیدار معبود شتافت و شهید شد.
فارس: چه نقاط دیگری از شهر همدان مورد اصابت بمباران هوایی قرار گرفت؟
همزمان با بمباران استادیوم آزادی، محله قلعه سبزی نیز در ضلع جنوبی میدان باباطاهر هدف اصابت بمب قرار گرفت، این محله همچون محله سبدبافان از خانه‌های خشتی و یک طبقه که در برخی ازآن‌ها بیش از چهار خانوار زندگی می کردند، تشکیل شده بود.
یکی از شاهدان عینی حادثه نقل می‌کند: چهار کودک خردسال کنار دیواری در نزدیکی محل انفجار مشغول بازی کردن بودند که با شنیدن صدای انفجار و فروریختن شیشه‌های منازل اطراف وحشت زده دست درگردن یکدیگر روی زمین نشستند و در همین حال دیوار مجاور روی آنها فروریخت، پیامدهای حمله هوایی رژیم بعثی تا جایی بود که در بیمارستان دختری که تمام خانواده‌اش را از دست داده بود، روانی شده و به هر کسی و چیزی که در نزدیکش قرار داشت حمله می کرد یا پسربچه ۱۵ ساله‌ای که هنگام انفجار بمب در استادیوم و به محل حادثه نزدیک بود و دچار اختلال حواس شد.
فارس: در نهایت مجموع شهدا به چه تعدادی رسید؟
در مورد آمار شهدا و مجروحان اطلاعات متفاوتی اعلام شد، اما طبق اسناد و مدارک آرشیو شده اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان در بمباران روز قدس در همدان ۱۰۵ نفر شهید و ۶۰۰ نفر زخمی شدند که از این میزان ۸۰ شهید و ۵۰۰ زخمی در بمباران ورزشگاه آزادی بوده است.
فارس: پس از بمباران چه وضعیتی در همدان برقرار بود؟
با بمباران نقاط مختلف شهر مردم از اقشار مختلف با تمام وجود به کمک مجروحان و آسیب‌دیدگان شتافتند و سعی کردند به هر وسیله‌ای به آنها کمک کنند. به گفته شاهدان عینی پس از بمباران استادیوم آزادی، اولین کار ما این بود که مردم را به بیرون هدایت کنیم و مجروحان را به سرعت به بیمارستان انتقال دهیم، زنان در استادیوم حضور بیشتری داشتند به همین دلیل چادر آنها را دوتا دوتا روی هم می‌گذاشتیم و مجروحان و شهدا را روی آن قرار داده و چهار نفری گوشه‌های آن را می‌گرفتیم و منتقل می‌کردیم.
پس از انتقال مجروحان به بیمارستان‌ها پرسنل پزشکی با تمام توان در تلاش بودند هرچه سریعتر مجروحان را بستری و درمان کنند. دکتر تهرانی، مدیرعامل سازمان منطقه‌ای بهداری استان در گفتوگو با روزنامه اطلاعات به تشریح اقدامات و مشکلات بیمارستان در امدادرسانی به مجروحان و آسیب‌دیدگان می‌گفت: با توجه به وضعیت بیمارستان‌های همدان که ۴۵۰ تخت بیشتر ندارد و از این تعداد هم قسمتی مخصوص به بیمارهای عفونی و بخش‌های مخصوص زنان و زایمان است بخش‌های عمومی ما به بیمارستان‌های اکباتان، امام(ره)، بوعلی و مباشرکاشانی که قبلاً بخش جراحی آن دایر نشده محدود می‌شود. از همین رو مجروحان بسیار زیاد و محدودیت تخت‌ها مشکل بزرگی برای است، کمبودهای دیگر ما پزشک و جراح ارتوپدی است که در همدان نداریم ولی بیمارستان‌های ما از لحاظ تجهیزات کمبودی ندارند.
فارس: سایر مردم و مسؤولان از خود چه عکس‌العملی نشان دادند؟
کمک‌های مردمی بسیار جالب بود و از نظر کمپوت، کنسرو، پتو، بالش، یخ و دیگر مایحتاج ظرف چند دقیقه تأمین شده و مردم تا پای جان ایستادند. ازسوی دیگر مدیران کل نیز با تشکیل جلسه فوری به ارائه خدمات بهداشتی و رفاهی پرداختند و آیت‌الله نوری همدانی هم در نماز جمعه بر توجه و کمک مردم به آسیب‌دیدگان تأکید کرد و آن را از موضوعات اساسی دانست.
فارس: این فاجعه در ابعاد داخلی و خارجی نیز انعکاس یافت؟
استاندار وقت همدان برای انعکاس فاجعه حمله هوایی رژم بعث و این رفتار وحشتناک آنها به دنیا از خبرنگاران داخلی و خارجی خواست از آثار بمباران و مجروحان این حادثه در بیمارستان‌های همدان بازدید کنند. البته در کنار بازدید خبرنگاران داخلی و خارجی از مجروحان، خلبانان اسیر عراقی نیز جزو بازدیدکنندگان بودند تا با آثار پروازهای مرگبار خود و همکاران بعثی آشنا شوند.
انتهای پیام/89033/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
