خبرنگاری بدون منبع؛ سبک عجیبی که بی‌بی‌سی پایه‌گذاری کرد

گروه سواد رسانه خبرگزاری فارس؛ «این ویدیوی منتشر شده نشان می‌دهد مرد جوانی مورد هدف قرار گرفته»، «گفته می‌شود ماموران به سمت مردم تیراندازی هم کرده‌اند»؛ این‌ها نمونه‌هایی از خبرهایی است که در روزهای گذشته توسط بی‌بی‌سی به‌صورت پرحجم در مورد خوزستان کار شده است و بخش عمده خروجیشان را تشکیل داده است. اعتبار رسانه‌های خبری به دقیق و موثق بودن منابع اخبار است؛ در این گزارش به بررسی منابع بی‌بی‌سی و رسانه‌های مشابه در روایت اتفاقات خوزستان پرداخته‌ایم.

بی‌بی‌سی از کدام منابع و ارجاعات استفاده می‌کند؟

بی‌بی‌سی فارسی مدعی است یک رسانه خبری مستقل و آزاد است؛ پس رسالت خبری حکم می‌کند که اخبار منتشر شده توسط این رسانه از اعتبار بالایی برخوردار باشد. این در حالی است که به عنوان مثال، بسیاری از مطالب او که در ارتباط با مسئله خوزستان و در همین چند روز گذشته منتشر شده است، هیچ ارجاع معتبر یا منبع موثقی ندارد. غالب این مطالب هم به کشته و زخمی شدن مردم معترض به دست نیروهای امنیتی اشاره دارد و به صورتی پرشمار، دائما در میان اخبار بی‌بی‌سی تکرار می‌شود. اگر دقت کنیم منابع مورد استفاده این رسانه برای نقل اینگونه اخبار معمولا از سه حال خارج نیست: اول فعالان حقوق بشر و سازمان عفو بین‌الملل، دوم تعدادی فیلم از تیراندازی‌ها و سوم منابعی که دقیقا مشخص نیست چه کسانی هستند و اسم و رسمشان چیست.

یک نام پر طمطراق

یکی از منابعی که بی‌بی‌سی برای نقل اخبار کشته شده‌ها از آن کمک می‌گیرد، گفته‌های سازمان عفو بین‌الملل و فعالان حقوق بشری است. اما این سازمان بر خلاف آنچه که ممکن است نامش به ذهن متبادر کند، از اعتبار خبری آنچنان بالایی برخوردار نیست و در واقع، نهادی غیردولتی با هسته‌های فعال خارجی است. نهادی که بخاطر مخابره گزارشاتی خلاف واقع و منفی از شرایط داخل ایران، به بی‌طرف نبودن و سوگیری سیاسی مشهور است. ضمن آنکه روشن نیست خود این نهاد، اطلاعاتشان را از چه منابع میدانی اخذ می‌کنند. با این وجود، به نظر می‌رسد بی‌بی‌سی برای آنکه به این دست از  اخبار خود در نزد مخاطب وجاهت و اعتباری ببخشد، از نام پرطمطراق این نهاد استفاده می‌کند.

_{استفاده مداوم از نامی که ظاهرا باید متعلق به منبعی معتبر باشد}

تصاویر و فیلم‌های مبهم

مرجع دیگری که بی‌بی‌سی گاه به آن استناد می‌کند، فیلم تعدادی از درگیری‌های چند روز اخیر است. اما فیلم‌هایی که بی‌بی‌سی در این خصوص منتشر کرده و بر اساس آن‌ها، تیراندازی مامورین امنیتی به مردم را نتیجه گرفته است، همگی فیلم‌هایی مبهم هستند که در آن‌ها تنها صدای شلیک به گوش می‌رسد. اینکه چطور می‌توان از این فیلم‌ها چنین مطلبی را با چنین قطعیتی فهمید، سوالی است که باید از بی‌بی‌سی فارسی پرسید؛ اما سوای از آن، پیش‌تر گفته شد که در خوزستان، برخی گروه‌های تروریستی مانند الاحوازیه فعالیت دارند. گروه‌هایی که برنامه دارند با به خشونت کشیدن تجمعات، پروژه کشته‌سازی را دنبال کرده و البته رسانه‌های خارجی مانند بی‌بی‌سی نیز، در تکمیل این پروژه همکار و یاری‌رسان آن‌ها هستند. بنابراین هیچ بعید نیست که این تیراندازی‌های مشکوک از ناحیه تروریست‌ها و افراد مسلح و یا پاسخ نیروهای نظامی و انتظامی به این اخلالگران امنیت باشد.

_{استناد به فیلم‌هایی که چیزی را اثبات نمی‌کند}

ابهام‌گویی؛ یک تیر و دو نشان

اما به جز دو منبع قبلی که درباره اعتبارشان بحث شد، ظاهرا بی‌بی‌سی منابع معتبر دیگری هم در اختیار دارد! مثلا اگر کسی اخبار این رسانه را درباره اعتراضات خوزستان پیگیری کند، به دفعات با عباراتی مانند «گزارش شده است» ، «گفته می‌شود» ، «گزارش‌های غیر رسمی حاکی از آن است که» و… مواجه خواهد شد. عباراتی که حتی دقیقا معلوم نیست به چه کسانی و کدام گوینده‌ها باز می‌گردد! در حقیقت بی‌بی‌سی با بهره‌گیری از اینطور ابهام‌گویی‌ها، با یک تیر دو نشان می‌زند. هم اخبار و شایعات منفی را در ذهن مخاطب تزریق می‌کند و هم به نوعی برای خود اعتبار می‌خرد؛ چرا که مخاطب ناخودآگاه حس می‌کند بی‌بی‌سی صرفا نقل‌کننده این مطالب است و تا خود از صحت خبر اطمینان نیابد، حاضر به تایید آن نیست.

_{ابهام‌گویی یکی از شیوه‌های پراستفاده بی بی سی در ارجاع دهی به منابع}

_{به عبارات مبهم بی بی سی در ارجاع دهی دقت کنید}

تلاش‌های بی‌بی‌سی برای اعتمادسازی، وقتی بانمک‌تر می‌شود که بدانیم این رسانه برای مخاطبین خود، مصاحبه‌ای ترتیب داده تا بتوانند تصاویر جعلی را از واقعی تشخیص دهند! اما بی‌بی‌سی به مخاطبین خود نمی‌گوید چگونه باید اخبار ساختگی را از واقعی تفکیک کرد. این در حالی است که گزارش‌های تایید شده و تایید نشده بی‌بی‌سی درباره ماجرای خوزستان و تعداد کشته‌شدگان آن، با آنچه مستندات نشان می‌دهد اختلافی قابل ملاحظه دارد.

_{آموزش سواد رسانه توسط بی بی سی و اعتمادسازی برای مخاطب!}

در انتها تصاویری را خواهید دید که نشان‌دهنده فاصله واقعیت‌های میدانی از ادعاهای رسانه‌های بیگانه چون بی‌بی‌سی فارسی است؛ این رسانه‌ها علاقه‌ای به بازنمایی این تصاویر ندارند.

انتهای پیام/