خبرگزاری فارس، گروه شهری، سودابه رنجبر: شاید بارها درگوشی همراهتان یا فیلم‌های مستند شاهد این لحظه هولناک بوده‌اید که مردم با خیال راحت سوار بر خودروهایشان یا حتی عابران پیاده آسوده‌خاطر در حاشیه کانال یا رودخانه‌ای در حال گذر بودند که ناگهان کف آسفالت خیابان شکاف برمی‌دارد و زمین دهان باز می‌کند و ماشین‌ها و عابران پیاده را در خود می‌بلعد و ما متحیر و خیره به صفحه نمایشگر به دنبال دلیل ماجرا می‌گردیم و از ترس و وحشت به خدا پناه می‌بریم. خیلی‌ها فکر می‌کنند این اتفاق‌ها از ما بسیار دور است و فقط در فیلم‌ها می‌توان این صحنه‌ها را تماشا کرد. آیا همینطور است؟ اصلاً این صحنه‌ها واقعی است؟ چطور اتفاق می‌افتند؟ چه چیزی باعث دهان باز کردن زمین می‌شود؟ همه این سؤال‌ها را از مدیر شرکت خاکریزآب می‌پرسیم؟ «حبیب پوش پارس» در اولین کلام فقط به گفتن این جمله اکتفا می‌کند: «همین دو سال پیش خطر چنین واقعه‌ای از سر اهالی یکی از خیابان‌های شهر تهران گذشت».
همین موضوع و رسیدن به جواب پرسش‌هایمان بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی خواندنی را با «حبیب پوش پارس» مدیر شرکت خاکریزآب ترتیب دهیم. خاکریزآب نام شرکتی است که علاوه بر مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران مسئولیت رفع گرفتگی گلوگاه‌های سیلابی را نیز در شهر تهران بر عهده دارد. با ما همراه باشید:
**شما از خطری گفتید که ممکن بود باعث فروریختن یکی از خیابان‌های شهر تهران شود این اتفاق کجای شهر تهران در حال وقوع بود؟ و چطور متوجه این خطر شدید؟
منطقه ۱۴ شهر تهران. خیابان ابو ذر. کانال ابوذر. ماجرا ازاین‌قرار بود که مردم شکایت می‌کردند که در بعضی محدوده‌ها آب‌گرفتگی‌های محلی وجود دارد و این آب‌گرفتگی‌ها در حاشیه کانال ابوذر و بیشتر در خیابان ابوذر اتفاق می‌افتاد. تا بالاخره کار برای تعمییرو تأمین امنیت کانال ابوذر شروع شد هر چه که بیشتر جلو می‌رفتیم بیشتر متوجه وخامت اوضاع می‌شدیم.
**دقیقاً با چه صحنه‌ای از این کانال روبرو شدید که خطر را احساس کردید؟ آیا مردم نیز از عمق ماجرا خبر داشتند؟
ابتدا جواب سؤال دوم را می‌دهم؛ ما در شرکت خاکریزآب متعهد هستیم که به مردم ترس نفروشیم پس کمتر مردم را در جریان وخیم بودن شرایط قرار داده‌ایم و انرژی‌مان را گذاشتیم برای رفع مشکل به وجود آمده.
در جواب سؤال اول باید بگویم به‌محض اینکه متوجه عمق ماجرا شدیم به‌صورت شبانه‌روزی کار را شروع کردیم تا از بحران خارج شویم. آنچه شرایط را بحرانی می‌کرد شسته شدن سطح زیرین خیابان بود. با بسته بودن گلوگاه‌ها کانال، آب در حال حرکت توانسته بود خاک را بشوید و باعث پس‌زدگی در زمین‌های اطراف شود و هرآن احتمال ریزش خیابان وجود داشت. البته خطر فروریختن جاده آسفالتی همه ماجرا نبود. آب در عمق زمین نیز نفوذ کرده بود طوری که بخش زیرین کانال ابوذربه قدری شسته شده بود که فقط یک مترو ۴۰ سانتی‌متر با سقف مترو فاصله داشت و هرلحظه ممکن بود جریان آب کانال پس‌زدگی عمیق‌تری پیدا کند و سقف مترو را نیز تخریب کند وآب ایستگاه مترو را با خود ببرد.
**برای جلوگیری از نشست جاده و تخریب سقف مترو چه اقداماتی انجام دادید؟
از همان ابتدا با هوشیاری و گزارش‌های مکرر مردم متوجه مشکلات در کانال شدیم همچنین با ورود بخش عمرانی شهرداری تهران و شرکت خاکریزآب جلوی این بلای ناگهانی گرفته شد. اصلاً نمی‌دانستیم که وضعیت این‌چنین اسفناک است. گلوگاه کانال ابوذر با انبوه زباله‌ها مسدود شده و باعث پس‌زدگی وسیع آب در اطراف شده بود. بستر کانال را کاملاً خشک کردیم حدود یک کیلومتر از طول کانال را به عمق ۴ متر برداشت خاک داشتیم. بعد کف کانال را بتون‌ریزی کردیم و قلوه ریزی انجام دادیم و مجدد روی آن را آرماتوربندی کردیم و مجدد بتن‌ریزی انجام دادیم طوری که تا ۳۰ سال دیگر امنیت این کانال را تضمین می‌کنیم.
**چرا قبل از اینکه شرایط بحرانی شود شرکت خاکریزآب وارد عمل نشده بود؟
شرکت «خاکریزآب شهرداری تهران» به‌عنوان متولی مدیریت سیلاب و مجری طرح جمع‌آوری آب‌های سطحی شهر تهران زیرمجموعه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران کار می‌کند. و تنها مجری فعالیت‌های عمرانی و ساخت شبکه‌های کنترل آب‌های سطحی و سیلاب است. واقعیت اینکه تا همین یک سال پیش شرکت خاکریزآب هیچ مسئولیتی در قبال تعمیر و نگهداشت این کانال‌ها نداشت نه‌تنها شرکت خاکریزآب، بلکه هیچ شرکت دیگری نگهداری کانال و سیلاب‌های و گلوگاه‌ها را بر عهده نداشت تا اینکه نیاز به نگهداشت کانال‌ها بیش‌ازپیش احساس شد. درخواست نگهداری از کانال‌ها و گلوگاه‌های عبور آب‌های سطحی را در حضور شهردار تهران مطرح کردیم و توضیح دادیم که اگر سازه‌ای مانند کانال ابوذر دیوارهایش ریزش کند و نیاز به تعمیر داشته باشد یا حتی برخی بتن‌های کانال‌ها فرسایش داشته باشند و مشکلات عمرانی برای تونل‌ها و کانال‌ها به وجود بیاید چه شرکت و سازمانی رفع مشکل را بر عهده می‌گیرد؟ درخواست کردیم در کنار توسعه نظام اجرایی در خصوص توسعه مدیریت سیلاب، به یک نظام بهره‌برداری هم نیاز است. درست مثل ایستگاه‌های مترو که در کنار شرکت مترو، برای نگهداری از مترو شرکت بهره‌برداری از مترو تهران نیز شکل گرفت تا مادام‌العمر از ایستگاه‌های مترو مراقبت کند و خدمات بدهد. به محض اینکه این مسئولیت را بر عهده گرفتیم حتی قبل از اینکه پیگیری‌های قانونی آن تمام شود برای رفع مشکل کانال ابوذر وارد عمل شدیم.
**در حال حاضر مسئولیت رفع همه آب‌گرفتگی‌های سطح شهر بر عهده شرکت خاکریزآب است؟
در شهر تهران دو نوع نگهداشت در حوزه آب‌گرفتگی‌ها داریم یکی در حوزه خدمات شهری است که در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران مستقر هستند این نیروها لایروبی و نظافت را انجام می‌دهند و خدماتی مثل جمع‌کردن شن ریزه‌ها در مسیر آب را برعهده دارند، اما شرکت خاکریزآب در بحث نگهداشت کانال‌ها و مسیرهای آب‌های سطحی وظایف خود را بر سه موضوع تقسیم‌بندی می‌کند اول اینکه نقاط خطرآفرین در شبکه سیلاب تهران را رفع می‌کند دوم حل مشکلات شریان‌های اصلی آب‌گرفتگی برعهده گرفته است و سوم اینکه رفع مشکلات عمرانی شبکه هدایت آب‌های سطحی تهران را انجام می‌دهد.
**آیا این خطری که در کانال ابوذر زندگی و جان مردم را تهدید می‌کرد از ضعف شبکه سیلابی بود؟
اتفاقاً این بحران‌ها از ضعف شبکه سیلاب نیست. بلکه ناشی از ضعف فرهنگ‌سازی برای استفاده از سرمایه‌های شهری است. عدم فرهنگ‌سازی در استفاده از این شبکه‌ها باعث بروز مشکلاتی برای مدیریت سیلاب شده است. طوری که شاهد بودیم یکی از شهروندان کاناپه سه نفره خود را در کانال ابوذر رها کرده بود. این کاناپه همراه با انبوهی از زباله‌ها باعث مسدود شدن گلوگاه سیلابی شده و در نهایت موجب پس‌زدگی آب در خیابان‌ها و منازل مردم شده بود.
ضعف فرهنگی در حوزه جامعه که توسط آموزش‌های شهروندی باید جبران شود باعث این اتفاق‌های ناخوشایند است مردم باید بدانند با سهل‌انگاری‌ها چه مشکلاتی را می‌توانند برای زیرساخت شهر خودشان به وجود آورند. مردم باید اگاهی داشته باشند که این سرمایه در حال حاضر از جان آن‌ها حفاظت می‌کند.
**به نظر شما بیشتر مشکلات آب‌گرفتگی‌ها به دلیل سهل‌انگاری مردم است و زیرساخت‌ها مشکلی ندارند؟
شما فکر کنید تنها یک درصد از مردم رعایت نکنند. همین یک درصد از جمعیت تهران می‌شود صد هزار نفر اگر این صد هزار نفر فقط یک بطری آب معدنی در نهرها رها کنند می‌شود صد هزار بطری آب معدنی، این در حالی است که ابعاد متوسط کانال‌های سیلابی حدود ۶ متر است. این تعداد بطری به حتم دریچه لوله‌ها را می‌بندد. آب در عمق زمین پس می‌زند و نشت می‌کند و حتی نشتی آب وارد خانه‌های مردم می‌شود. البته نمی‌شود به مردم گفت که شما مقصرهستید. اینجا وظیفه نیروهای شهرداری است که مردم را در بحث آموزش شهروندی دخیل و مرتب مسئولیت نگهداری از شهر را به مردم گوشزد کنند.
** در حال حاضر نقاط خطرآفرین در کانال‌های سیلابی شهر شناسایی‌شده‌اند و برای رفع آن‌ها اقداماتی صورت گرفته است؟
شرکت خاکریزآب یک شرکت اجرایی است و شرکت دیگری مطالعه و پژوهش را انجام می‌دهد این شرکت نقاط خطرآفرین را به ما اعلام می‌کند تا بتوانیم اقدامات عمرانی را انجام دهیم. سازمان مشاوره ۱۰ نقطه خطرآفرین را در حوزه سیلاب شناسایی کرده است، اما پیش از این ۷ نقطه را مطالعه و راهکارهای حل مسئله را نیز به حوزه فنی ارائه داده بود. بخش اعظمی از ۷ نقطه گلوگاه‌های سیلابی اصلاح‌شده و بخش‌هایی نیز با پیشرفته ۸۵ تا ۹۰ درصد در شرف افتتاح است.
**از آخرین گلوگاه سیلابی که افتتاح‌شده است بگویید
چند ماه گذشته گلوگاه سیلاب رودخانه کن در پل اتوبان تهران کرج افتتاح شد. در حرفه خودمان گلوگاه‌های سیلابی‌ها را بمب ساعتی می‌دانیم مردم خبر ندارند که بمب ساعتی آنجاست ما که می‌دانیم، بدون هیاهو، بدون جنجال رسانه‌ای سراغ حل مشکل می‌رویم و در اسرع وقت آن را رفع کنیم.
**چطور گلوگاه‌های سیلابی بسته می‌شوند و ظرفیت عبور حجم ثابتی از آب را از دست می‌دهند؟
ببینید کانال‌های حفرشده قرار است یک حجم ثابتی آب را از خودشان عبور دهند، اما در این بین توسعه شهری اتفاق می‌افتد. تأسیسات شهری اضافه می‌شود. این تاسیسات می‌تواند پایه‌های یک پل در داخل این کانال روباز یا مدفون باشد. می‌تواند عبور لوله‌های قطور شرکت فاضلاب باشد. هر چیزی که مانع عبور حجم استانداری از آب شود. همین تأسیسات شبیه به یک سد عمل می‌کند و بهره‌وری کانال را پایین می‌آورد. آب یک جریان هیدرولیکی است وقتی در یک نقطه از شبکه، جریان آب از هیدرولیک خارج شود یک شبکه ۱۰ کیلومتری از کار می‌افتد.
**چند سال پیش هم علت پس‌زدگی آب به ایستگاه مترو حبیب الله ساخت تاسیات در داخل کانال بود؟
بلع دقیقاً همینطور بود. کانال اصلی عبوری در آن محدوده گوشواره غربی سیلاب برگردان است. این کانال ۱۵ متر عرض دارد، اما وقتی به در ورودی پارک ارم می‌رسد عرض آن ۸ متر می‌شود. دلیل کم شدن عرض کانال ساخت پلی بود که پایه‌های آن در کانال قرار می‌گرفت. این پل را برای ورود خودروها به پارک ارم ساخته بودند. همچنین عرشه پل نیز سه متر به داخل کانال پیشروی کرده بود و علاوه بر کم کردن عرض کانال، ارتفاع کانال نیز کم شده بود. همین تأسیسات باعث پس‌زدگی آب‌شده بود و حتی تا خط ایستگاه مترو حبیب الله پیشروی کرده بود. پس از بررسی‌های انجام‌شده با حکم قضایی پل ورودی به پارک ارم تخریب شد و کانال به حالت اولیه برگشت.
** چه پروژه‌هایی از گلوگاه‌های سیلابی انجام‌شده است؟
تقاطع کانال سیل برگردان غرب با خیابان سلیمی جهرمی در واقع همان پل سلیمی جهرمی که باعث کاهش عرض و ارتفاع کانال شده بود و نظر مشاور برچیدن پل بود.
نقطه بعدی پل بازارچه نصر گیشا است در تقاطع با کانال سیل برگردان غرب که انجام‌شده است.
بعدی گلوگاه سیلابی زرگنده که بالای ۸۰ درصد پیشرفت داشته است. همچنین پل دانش‌آموز منطقه ۱۳ بوده است که مداخلات آن به طور کامل رفع شده است.
بعدی کانال یخساران در منطقه ۴ است که ایمنی و رفع مخاطرات اطراف کانال بود که پروژه کامل شد. همچنین رفع آب‌گرفتگی میدان آزادی به طور کامل رفع شده و آب‌گرفتگی میدان ولیعصر (ع) نیز درحال انجام است.
**در پروژه‌های تعریف‌شده امکان دارد که نتوانید تأسیسات را جابه جا کنید و در واقع مجبور باشید که مسیر آب را عوض کنید؟
بله در تقاطع سیل برگردان غرب با پل شهید آریا فر جایی که بلوار جلال آل احمد و بلوار آریا فر مرزداران تقاطع دارد. نظر مشاور این بود که نمی‌توان پل را برچید. شرکت خاکریزاب در حال احداث کانال کمکی به ارتفاع ۶ متر و طول بیش از ۴۰۰ متر است. همچنین احداث حوضچه رسوب‌گیر به طول عرض ۱۵ در ۴۵ متر در حال انجام است.
** در حال انجام چه پروژه‌های خطرآفرینی هستید که باید به صورت شبانه‌روزی کار انجام شود؟
در پایین دست دانشگاه علوم تحقیقات که به اتوبان باکری متصل می‌شود. کانالی وسط اتوبان باکری است و بسیار خطرآفرین است این نقطه به نام پروژه دره ذغالی معروف است که شبانه‌روزی در حال انجام کار هستیم.
پروژه دیگری به نام کانال قل قلی است که از منطقه ۹ و منطقه ۲ شهرداری تهران عبور می‌کند این کانال نیز به شدت خطرآفرین است.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
