مشارکت در حکمرانی تعلیم و تربیت؛ وبینار نهم! برگزار شد

اردوان مجیدی

در سلسله نشستهائی که توسط پنجره تربیت فارس برگزار می شود، با حضور و گفتگوی صاحبنظران برجسته این حوزه، به تحلیل عوامل تحول نهادی تعلیم و تربیت می پردازیم.

چگونه می توان حرکت زنجیره ای را در تحول نهادی تعلیم و تربیت در کشور ایجاد کرد؟

در جلسات گذشته پس از تحلیل عوامل گلوگاهی تحول، به تحلیل اقدامات گلوگاهی پرداختیم که به صورت عملیاتی می تواند حرکت زنجیره ای را در تحول نهادی تعلیم و تربیت در کشور ایجاد کند. در سه جلسه گذشته بحث از چگونگی تمرکز زدائی بود. در جلسه قبلی به مسئله حکمرانی تعلیم و تربیت و چگونگی مشارکت در آن پرداختیم. این بحث در جلسه آتی نیز ادامه پیدا خواهد کرد.

در این بحث در این مورد گفتگو می کنیم که کدامیک از نقشهای حکمرانی باید حتما توسط حاکمیت انجام شده، و کدامیک از نقشها، می تواند به جامعه تفویض شود.

جلسه نهم، سه شنبه، 30 شهریور 1400 ؛ ساعت 17 الی 19 با حضور و گفتگوی صاحبنظران برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده

پیرو جلسه گذشته که بحث تمرکز و عدم تمرکز و مسئله حکمرانی و لایه های آن و نقشها در آن داشتیم، در این جلسه، ضمن بازتر کردن بحث در حوزه حکمرانی و تبیین دقیقتر جوهره و ارکان و سازوکارها و عناصر حکمرانی، لایه های زنجیره ارزش حکمرانی تعلیم و تربیت مورد بحث قرار داده شد. در نیمه اول جلسه، این موضوع و تبیین پدیده شناسی حکمرانی و زنجیره ارزش نظام صنعتی تعلیم و تربیت و زنجیره ارزش نظام نوین تعلیم و تربیت، به صورت مفصل تری توسط اردوان مجیدی مطرح شد، که در فیلم قابل مشاهده است، و نیز متن آن نیز در حال پیاده سازی است.

ادامه بحث توسط صاحبنظران

* آقای دکتر آزین

نیاز سنجی این سه لایه (که هر سه لایه آغازش بر اساس نیاز سنجی است) هر لایه ممکن است بر اساس منافعی که متفاوت باشد انجام شود، مثلا نیاز سنجی در لایه بسترها به صورت بازاری انجام شود. در لایه مصرف کنندگان نهائی و مردم ممکن است منافع زودگذر و بازاری و چشم و هم چشمی را انتخاب کنند. و البته از طرف دیگر هم نیازهائی به حق باید پوشش داده شود؛ مثل نیازهائی نظیر هویت ملی و تمدن سازی، پوشش داده شود. چکار کنیم که بین این سه لایه ترک نخورد، و شکاف بین این سه لایه نیافتد، و آحاد جامعه در لایه بالا چگونه بر اساس سیاستهای لایه پائین درست عمل کنند. در سنخهای مختلف ممکن است این تفاوت وجود داشته باشد. مثلا در فلان استان خانواده ای به این برسد که بچه اش باید کشاورزی بخواند، و در بهمان استان جور دیگری. اینها ممکن است بر اساس منافعی نیازسنجی کنند که با هم تطبیق نداشته باشد. ممکن است در سطوحی این نیاز سنجی را بکنند که با هم ارتباط خوبی نداشته باشد. اینها ممکن است دو سنخ شود و درهم شدن و آمیختگی را پیدا نکند. ممکن است بر اساس منافع و سود خودشان اولویت گذاری شوند. بعد یک دو پارگی اتفاق بیافتد. مثلا حاکمیت بخواهد نگاه ایدئولوژیک داشته باشد، و مردم هم در حوزه اولویتهای دیگری وارد شود، و بعد نگاه شود انگار اینها در فضای متفاوتی هستند. و مثلا در لایه بسترها برود به سمت راحت بودن خدمات، یا بر اساس سودی که ممکن است به پلتفرم برساند اتفاق بیافتد. این تعارضهائی که ممکن است پیش بیاد، چطور باید مدیریت شود؟

* آقای مهندس رستمی

در لایه مدیریت راهبردی برای اینکه پایداری ایجاد شود، چه معماری باید ایجاد شود؟ مثلا در لایه سیاستگذاری، تصمیم سازی راهبردی توسط اندیشکده ها اتفاق می افتد. این اندیشکده ها می تواند خصوصی یا دولتی باشند. شکل دادن میدان اندیشکده ها توسط حاکمیت اتفاق می افتد. میدان اندیشه ورزی برای اینکه ما مرتب رصد کنیم و روندها و آخرین تحولات را دنبال کنیم و جهت گیریها را مشخص کنیم، این میدان را باید ایجاد کنیم؛ که متاسفانه الان این اتفاق نیافتاده و نقشهای اصیل سیاست پژوهی و برنامه ریزی راهبری را ایجاد نمی کنند.

مثلا در لایه بعدی بنیادها و فاندیشن ها ایفای نقش می کنند. در این لایه باید این نهادها مدیریت کنند پیامدها را رصد کنند و سازوکارهای نهادی در قالب بنیادها تعریف شود، و مشخص شود که این بنیاد ها چه نقشهای مکملی در حاکمیت باید ایجاد کنند. خود این یک الگوی توزیع شدگی را ایجاد می کند.

در لایه سوم مراکز حاکمیتی مرجع و مراکز نخبگانی و نمایندگان حوزه های تخصصی اتفاق می افتد. نهادهای تخصصی و رسانه هائی که در این میدان نقش ایفا می کنند.

و نهادهای واسطی که باید در بین این نهادها شکل بگیرد. و نقش آفرینان سکوها، این نهادهای دیگر هم فعالیتهای حکمرانی را توزیع می کنند.

برای اینکه هر کدام از این لایه ها توزیع شدگی اتفاق بیافتد، حاکمیت باید کمک کند که این نقشها در هر کدام از این لایه ها با یک طراحی خاص، مستقل از حزبی که در یک دوره به حاکمیت می رسد و مستقل از مدیران و سبک و سلیقه خاص هر کدام از آنها، حتی آن نظارتها و ارزیابی ها توسط حاکمیت توزیع شود.

در پاسخ به سوال آقای دکتر آزین، اگر ما بتوانیم هر کدام این لایه ها میدانهای نقش آفرینانی را که توزیع شده باید بیایند و درگیر شوند، و کمک کنند به نقش دولت در آن لایه کمک کنند. و مثلا اگر حاکمیت بتواند بخشی از نقشهایش را با حکمرانی داده انجام دهد، چگونه می تواند از بستر نظارت بر پلتفرمها و موسسات تولید کننده محتوی، چطوری می تواند این پیامد و اثرات را مدیریت کند، درست معماری و ایجاد کنیم، هر کدام از این نقشها را می توان مشخص کرد که در این لایه چطور به صورت توزیع شده درست عمل کند و این کمک می کند که مشخص کنند که حاکمیت و سایر افراد نقشهایشان را چگونه در هر کدام از این سه لایه درست ایفا کنند.

در پاسخ سوالی که خانم دکتر برادران در جلسه قبل گفتند که این نقشهای 17 گانه را چطور حاکمیت در نظام تعلیم و تربیت ایفا می کند، هر کدام از این نقش آفرینان، باید در کنارشان نهادهای همکار و مشاور تخصصی باشد، که هر چقدر که حاکمیت بالغ تر باشد، می تواند این نهادهای همکار تخصصی را برای اینکه بتواند بهترین شکل عمل را ایجاد کند، ایجاد و سازماندهی می کند.

  در هر کدام از این لایه ها هم نیاز است که نقش آفرینان توزیع شده ای به صورت تخصصی به دولت و سایر نقش آفرینان کمک کنند. این نقش آفرینان، می توانند مردمی، رسانه ای، نخبگانی و انواع دیگر باشد.

* دکتر حسنی

در این سه لایه روابط بین این لایه ها درست تبیین نشده است. و انسجام و یکپارچگی که باید بین این لایه ها ایجاد شود. یک نظام توزیع شده است و باید روابطشان تعیین شود. باید مشخص کرد که این سه لایه چگونه می تواند با هم یک نظام پویای در هم تنیده شوند، که بتوانند خدمات تعلیم و تربیت حاکمیتی را ارائه دهند، با هم بتوانند دغدغه های تعلیم و تربیت را دنبال کنند. و اینکه چگونه می شود عدالت را دنبال و رصد کرد؟ چه در سطح اکوالیتی یعنی دسترسی برابر، چه در سطح اکویتی یعنی یادگیری و دریافت متناسب با ظرفیت هر فرد. اینها مسائلی است که در مدل باید تکلیفش روشن شود. این نظریه توزیع کردن خدمات در سطوح مختلف راهبردی، میانی و عملیاتی در میدان، با نظریات عدالت چه ارتباطی برقرار می کند؟ و چگونه عدالت را تامین می کند؟ و چه عدالتی را تامین می کند؟ 

در مبانی نظری تحول بنیادین بحثی داشتیم به عنوان نهادهای سهیم و شریک، و نیز بحثی داشتیم به عنوان ارکان تربیت (نهادهائی که بخشهای از حاکمیت هستند که تاثیرات کلیدی دارند). در اینجا می خواهید این بحث را تکلیفش را روشن کنید؟ مثل خانواده، ان جی او ها، قوه مقننه و نهادهای دیگری نظیر وزارت آموزش عالی، وزارت بهداشت و درمان، و خیلی از نهادهای دیگری که در تعلیم و تربیت عمومی، موثر یا مطالبه گر هستند، و اینها را کجا و چگونه دیدید؟ و آنها کجای مدل شما قرار می گیرند؟ 

* دکتر آزین

اگر بتوانیم مدلها را بعد از اینکه مباحث کلی جا افتاد، ببریم به سمت سوالات جزئی تری که در مدلهای واقعی شکل بگیرد، مثل آن نهادهائی که آقای مهندس رستمی گفتند که باید شکل بگیرد، و خود اینها قاعدتا باید یک فرهنگ حکمرانی در مورد آن شکل بگیرد، آن اندیشکده ها و خیریه ها و بنیادهائی که فرمودند، اینها در کشور ما امر مرسوم  و پذیرفته شده ای نیست؛ و در کشور ما زیست بوم اندیشکده ها و نظایر آن درست شکل نگرفته است. یا آن قواعدی که به هر حال بتواند آن فرهنگ عمومی را در جامعه ایجاد کند و بهبود دهد، که آن خانواده ها بتوانند بهتر نیازها را تشخیص دهند. اینها اتفاقاتی است که ممکن است حاشیه ای در نظر گرفته بشود، ولی اینها چیزهائی است که بستر آن است که می تواند منجر به آن شود که سیستم جدید متولد بشود و توسعه پیدا کند، و پایدار شود. فکر می کنم به این مباحث هم باید وارد شویم، چیزهائی که از جنس فرهنگ، چه فرهنگ عمومی و چه فرهنگ حکمرانی و یا فرهنگهائی که بین این دو لایه قرار می گیرند. اینها به نظرم مهم است و اگر اینها حل نشود، ممکن است این حرفها در سطح طرح باقی بماند و عملیاتی و در کف جامعه پیاده سازی نشود.

* خانم شعبانی

در کشورهای پیشرفته، سازمانهائی برای ارزشیابی و رنکینگ فعالیتهای آموزشی وجود دارند، که خارج از بدنه آموزش و پرورش به صورت مستقل وجود دارند.

* پاسخ اردوان مجیدی به سوالات و بحثها در خلال طرح بحث دوستان و ارائه برخی از مدلهای مرتبط در جلسه انجام شد، که در فیلم و صوت جلسه و نیز در متن کامل جلسه قابل مشاهده خواهد بود ان شاء الله.

* بنا بر آن شد که در جلسه بعد، ارائه بحث جدید توسط اردوان مجیدی انجام نشود، و همین بحثهائی که در این جلسات اخیر مطرح شد، تک به تک و مصداقی به این بحثها وارد شویم، و ببینیم که هر کدام از این مباحث چطور می تواند در کف میدان، وارد عرصه عملیات شود.

فیلم جلسه در صفحه قرار گرفته است، و متن جلسه نیز به زودی ان شاء الله در صفحه وبینار گذاشته می شود.

فیلم نشستهای قبلی و (بعد از جلسه نیز فیلم این نشست) در اینجا، و در پنجره تربیت فارس منتشر شد و می شود.

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.