نیم‌نگاهی به پیشینه استانداران آذربایجان‌شرقی

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، استان آذربایجان‌شرقی بی‌گمان یکی از حساس‌ترین استان‌های کشور است که در کانون توجه دولتمردان و سیاستمداران قرار دارد.

در شرح والیان و استانداران پیشین آذربایجان و با مطالعه و کاوش درباره چگونگى انتصاب و اقتضاى دوران ماموریت والیان، استانداران مى‌توان ویژگی‌هاى آنها را بنا به مقتضاى زمانى در ۶ فصل و مقطع تاریخى از اوان سلسله قاجار تا تاریخ ۱۳۷۸ مورد مطالعه قرار دهیم.

۱- از سال ۱۳۲۴ هجری شمسی برابر ۱۲۲۸ هجری شمسی تاریخ جلوس ناصرالدین شاه به تخت سلطنت تا سال ۱۲۸۵ هجرى شمسى آغاز صدور فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه قاجار در این دوران تبریز ولیعهدنشین بود.

استاندارى و یا شخصیتى به نام استاندار در میان نبود بلکه ولیعهد افرادى از اولاد یا بستگان و افراد سلاطین قاجار را به‌عنوان فرمانروا، بیگلر بیکى یا پیشکار بر مى‌گزید. بطور کلى در زمان ناصرالدین شاه تبریز ولیعهدنشین بود که ولیعهدها سمت حاکم تبریز را نیز داشتند. اسامی این حاکمان عبارتند از:     

 - نایب‌السطنه عباس میرزا     

- فریدون میرزا       

- قهرمان میرزا       

- بهمن میرزا     

 - حشمت‌الدوله حمزه میرزا       

- نصرت الدوله     

- ناصرالدین میرزا       

- رکن‌الدوله       

- مظفرالدین میرزا     

 - موالدوله     

- عزیز خان     

- میرزا احمد منش باشى     

- عین‌الدوله

۲- از آغاز صدور فرمان مشروطیت (۱۲۸۵ ه‍ . ش) تا کودتاى سوم اسفند ۱۲۹۹ شمسى پس از کودتاى محمدعلى میرزا شاه قاجار و دوره استبداد صغیر قیام مسلحانه مردم تبریز به رهبرى مرکز غیبى و فرماندهى سردارانى چون ستارخان به پیروزى نزدیک مى‌شد دولت استعمارى انگلیس از ترس تعمیق انقلاب و گسترش آن به سایر مناطق روسیه تزارى را تحریک نمود که قواى خود را وارد آذربایجان کند.

در این دوران که در آذربایجان مثل سپهسالار، عین‌الدوله، فخرالسلطنه، تنکابنى و شجاع‌الدوله‌ها از طریق دولت روس گماشته مى‌شدند عملا حافظ منافع شرق و غرب و اعضا یا طرفداران سازمان فراماسونرى بودند.

۳- از آغاز حکومت کودتاگران سوم اسفند تا سقوط رضا شاه شهریور ۱۳۲۰ شمسى: والیان و استانداران این دوران اکثرا افرادى منفور همچون مستوفى و یا افراد تحمیل شده از طرف وزارت جنگ بودند و استانداران عملا با توجه به مقتضیات حاکم عارى از قدرت و کفایت بودند.

۴- از سال ۱۳۲۰ تا ۲۱ آذر ۱۳۲۵ آذربایجان عملا در اشغال روس‌ها قرار گرفته و پیوسته دستخوش سیاست‌ها و دست‌اندازی‌هاى حزب توده و فدائیان و دموکرات‌ها بود در این فاصله آذربایجان مدت‌ها بى‌سرپرست ماند.

۵-  آغاز پادشاهى منفور محمدرضا پهلوى استانداران دوره سلطنت محمدرضا پهلوى اکثرا ماسونیک یا وابسته به کابینه‌هاى طرفداران انگلیس و آمریکا و مجرى سیاست عمومى دولت‌هاى وقت در استان بودند امثال دولت‌هاى ماسونیک - محمدعلى فروغى - على سهیلى - احمد قوام - محمد ساعد - بیات - حکیمى - صدر - على منصور - محمد مصدق - فضل‌الله زاهدى - منوچهر اقبال - جعفر شریف‌امامى - على امینى - اسدالله علم - حسنعلى منصور - هویدا و...

استانداران آذربایجان‌شرقی بعد از انقلاب

در عصر انقلاب اسلامی استانداران انقلابی و تلاشگر و میهن‌پرست و متدین و پیروان حضرت امام و ولایت فقیه قدم به عرصه نهادند و شمع فروخته ایران را در هر خطه برافروختند.

خطه آذربایجان در تاریخ معاصر، بزرگانی چون امیرکبیر، قائم مقام و مصدق را به خود دیده است.

همه استانداران آذربایجان‌شرقی

در بیان اهمیت سیاسی آذربایجان همین نکته کافی است که تبریز از زمان صدارت ناصرالدین شاه تا آغاز صدور فرمان مشروطیت ولیعهدنشین بود و والیان و استانداران سرشناسی مانند امیرکبیر، قائم مقام فراهانی، امیرنظام گروسی را در عصر قاجار به خود دیده است.

همچنین افرادی مانند فضل‌الله زاهدى، منوچهر اقبال، جعفر شریف‌امامى، على امینى، اسدالله علم، حسنعلى منصور و هویدا نیز که اغلبشان وابسته به کابینه‌هاى طرفداران انگلیس و آمریکا و مجرى سیاست عمومى دولت‌هاى وقت در استان بودند در دوران پهلوی بر کرسی استانداری آذربایجان تکیه زده‌اند.

اما در عصر پر طلوع انقلاب اسلامی استانداران انقلابی، تلاشگر، میهن‌پرست، متدین و پیرو حضرت امام (ره) و ولایت فقیه در آذربایجان‌شرقی قدم به عرصه نهادند که شمع افروخته انقلاب را شعله‌ور ساخته و با خدمات‌شان منشأ اثر فراوان در این خطه شدند.

رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای

رحمت‌الله مقدم مراغه‌اى از اسلاف خانواده‌ای بود که از صدر مشروطیت به جاه و مقامى رسیده بودند و آجودان باش‌ها و حکمرانان و امراى لشگرى از این خانواده برخاسته بود. نامبرده از تاریخ ششم اسفند سال ۵۷ با حکم احمد صدر حاج سید جوادى وزیر کشور وقت به سمت استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب شد.

در زمان او تبریز در آتش مبارزات و کشمکش‌ها، قیام‌ها و اعتصابات شعله مى‌کشید و به هر بهانه کوچک گروهى علم به دست در خیابان‌ها با شعارهاى گوناگون راهپیمایى مى‌کردند.

وی در جلسات مکرر و در برنامه‌هاى تلویزیونى براى آرام ساختن مردم و ایجاد آرامش و امنیت تلاش مى‌ورزید ولی طغیان مردم و تلاطم امواج این دریاى خروشان فراتر از آن بود که او بتواند به آن فائق آید و لاجرم در نوزدهم خرداد سال 58 استعفا کرد.

نورالدین وحید غروی

به دنبال استعفای مقدم مراغه‌ای در تاریخ بیست و ششم خرداد سال 58 نورالدین وحید غروى با حکم احمد صدرحاج سیدجوادى وزیر کشور وقت به سمت استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب شد.

در زمان استاندارى او تبریز وضع آشفته‌اى داشت؛ سازمان‌هاى دولتى و خود استاندارى آنچنان در وضعیت و ثبات و نظامى نبودند. در زمان غروى تلویزیون به دست عده‌اى که بعدا به اعدام محکوم شدند براى مدتى کوتاه تسخیر شد.

در زمان غروى براى تهیه آذوقه مردم با ترکیه قرارداد بسته شد و جاده ترانزیت به حمل گوشت مواد غذایى، نفت و... اختصاص یافت. کمبود سوخت زمستانى در آن سال مزید به علت شده بود و مردم در پمپ بنزین‌ها سر مى‌شکستند.

انتخابات اولین دوره مجلس شوراى اسلامى در زمان استاندارى غروى برگزار شد و در تاریخ بیست و نهم مهر سال 59 استعفا کرد و استعفاى او از طرف مهدوى‌کنى وزیر وقت کشور پذیرفته شد.

محمدعلی نژاد سارخانی

نامبرده که سابقه فرمانداری تبریز و نمایندگی مردم تبریز در دوره اول انتخابات مجلس را داشت از تاریخ بیست و نهم مهر 59 با ابلاغ مهدوى‌کنى وزیر وقت کشور به سمت استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب شد.

علی‌نژاد سارخانی در تاریخ سوم خرداد سال 60 استعفا کرد و از سمت استاندارى کنار رفت ولی در دوره چهارم انتخابات مجلس با رأى قابل توجه به مجلس راه یافت.

حسین طاهری

حسین طاهرى قبل از انتصاب به سمت استاندارى عضو کادر علمى دانشگاه علم و صنعت ایران بود.

نامبرده در تاریخ چهارم اردیبهشت سال ۶۰ از طرف آیت‌الله مهدوى کنى وزیر وقت کشور به سمت استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب شد.

طاهری در تاریخ نوزدهم دی سال ۶۲ از سمت استاندارى آذربایجان‌شرقی استعفا کرد و از همین تاریخ به سمت استاندار تهران منصوب شد.

امیر عابدینی

در تاریخ نوزدهم بهمن سال ۶۲ با حکم ناطق نورى وزیر وقت کشور از استاندارى لرستان خداحافظی کرد و به استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب شد.

عابدینی در تاریخ بیست و دوم اردیبهشت سال ۶۶ هنگام آغاز سومین دوره مجلس شوراى اسلامى استعفا کرد و از آذربایجان‌شرقی رفت. او بیشترین مدت زمان استانداری در آذربایجان شرقی را تجربه کرد و در زمان حاضر مدیرعامل باشگاه فرهنگی ورزشی داماش گیلان است.

اکبر پرهیزکار

اکبر پرهیزکار در تاریخ سوم آذر ۶۶ از طرف سیدعلى اکبر محتشمى وزیر وقت کشور به سمت استاندارى آذربایجان‌شرقى منصوب و مشغول به کار شد.

خدمات پرهیزکار به عنوان استاندار در تاریخ هشتم مرداد سال ۷۱ خاتمه پذیرفت و به سمت رئیس امور شهرداری‌هاى کشور عازم تهران شد.

استانداران ۲ دهه گذشته آذربایجان‌شرقی

علی عبدالعلی‌زاده در دولت هاشمی رفسنجانی، یحیی محمدزاده، محمدعلی سبحان‌اللهی در دولت اصلاحات و محمدکاظم معمارزاده و احمد علیرضا‌بیگی در دولت احمدی‌نژاد و اسماعیل جبارزاده، مجید خدابخش و محمدرضا پورمحمدی در دولت تدبیر و امید حسن روحانی استانداران آذربایجان‌شرقی بودند.

عابدین خرم نیز  نیز ۲۵ مهر ۱۴۰۰ توانست نظر دولت سیزدهم را جلب  کرده و به عنوان پانزدهمین استاندار آذربایجان شرقی انتخاب شد.

انتهای پیام/۶۰۰۰۲/س