به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، مرتضی احمد آخوندی، فرزند شیخ محمد آخوندی، سیزدهم دی سال ۱۳۲۱ در تهران متولد شد و از سال ۱۳۳۹ پس از گرفتن دیپلم ریاضی، بنا به درخواست پدر از رفتن به دانشگاه صرف نظر کرد و در کنار ایشان به کار نشر مشغول شد.
او با پدرش به انتشار و تجدید چاپ و نشر هزار عنوان کتاب از کتب مرجع و متون اصیل اسلامی و آثار دانشمندان بزرگ در علوم دینی و شیعی پرداخت. دوره بحارالانوار علامه مجلسی در ۱۱۰ جلد، دوره کتب اربعه شیعه در ۲۶ جلد، کتاب شریف الغدیر علامه امینی در ۱۱ جلد و کتاب جواهرالکلام در فقه شیعه در ۴۳ جلد، از آثار منتشرشده مشهور توسط دارالکتب الاسلامیه است.
در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی، دارالکتب الاسلامیه نقش مؤثری در آگاهی‌بخشی به مردم داشت و نخستین کتاب‌های چهره‌هایی همانند شهید مطهری، علامه امینی و علامه جعغری را این ناشر عرضه کرد. سراغ آخوندی رفتیم تا برایمان از تحولات نشر بعد از انقلاب بگوید. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این مصاحبه است.
مادر حضرت آیت‌الله مصباح دخترعموی جد ما بودند و ارتباط خانوادگی نیز داشتند و شاید همین موضوع باعث نزدیکی جد ما با آیت‌الله مصباح شده بود
* با توجه به اینکه کمتر از یک سال از رحلت آیت‌الله مصباح یزدی گذشته است، اجازه بدهید از اینجا شروع کنیم. گویا جد مرحوم شما با آیت‌الله مصباح یزدی ارتباط داشتند. درست است؟
بله در شرح حالی که از ایشان [پدرم] بیان شده، مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی وقتی جوان بودند، در یزد و به توصیه جَد ما، مرحوم آقا شیخ احمد آخوندی، وارد حوزه علمیه شدند. این نکته را هم بگویم که مادر حضرت آیت‌الله مصباح دخترعموی جد ما بودند و ارتباط خانوادگی نیز داشتند و شاید همین موضوع باعث نزدیکی جد ما با آیت‌الله مصباح شده بود.
* شما چگونه وارد حوزه نشر شدید و انتشارات دارالکتب الاسلامیه چگونه شکل گرفت؟
چون مرحوم پدر بنده به‌طور جدی وارد حوزه نشر شده بودند، بنده هم همان راه را ادامه دادم. می‌دانید که اجداد ما همه روحانی بودند و در عین حال، از راه تجارت زندگی می‌کردند. این موضوع در مقدمه صحیفه سجادیه مرحوم آیت‌الله نجفی مرعشی نوشته شده است؛ البته آنجا نوشته‌اند فرزند شیخ احمد تاجر یزدی (مرحوم پدرم). به هر حال، پدرم در نجف بودند که درس می‌خواندند و در نجف حکم اجتهادشان را گرفتند. در همان جا مُقسم آقا سیدابوالحسن اصفهانی بودند. مرحوم شیخ عباس قمی در نجف مشغول چاپ کتاب سفینةالبحار بودند. چون جد ما در مشهد بودند، ایشان از پدر تقاضا می‌کنند که پولی از مشهد برایشان آماده کنند تا چاپ سفینةالبحار را تکمیل کنند. این کار را پدر انجام دادند و برای اینکه این قرض را ادا کنند، از همان کتاب‌های سفینةالبحار را می‌برند تا بفروشند. این مسیر سبب می‌شود که ایشان وارد کار نشر شوند و از دعای مرحوم شیخ عباس قمی است که این انتشارات به وجود آمد و علت تأسیسش همین بود.
چاپ کتاب الغدیر به شناختن انتشارات دارالکتب خیلی کمک کرد
* این موضوع به چه سالی برمی‌گردد؟
سال ۱۳۱۷. من متولد سال ۱۳۲۱ در تهران هستم. بنده در همه زمان‌ها مشغول کمک به پدر بودم. در منزل هم کارمان کار کتاب بود. از سال ۱۳۳۹ که دیپلم گرفتم، مستقیم آمدم خدمت پدر و اداره کارهای انتشارات را بر عهده گرفتم. حدود شصت سال است که همه کارم فقط نشر است. اولین کاری که پدر انجام دادند، صحیفه سجادیه به‌سبک جیبی بود که حملش برای مردم راحت باشد و با خط مرحوم زنجانی منتشر شد.
پدر در سال ۱۳۲۹ که در تهران که مشغول شدند، علامه امینی ۹ جلد از کتاب الغدیر را در عراق چاپ کرده بودند. کیفیت کاغذ و چاپ خیلی ضعیف بود. این بود که وقتی علامه آمدند تهران، به‌علت نسبت سببی که با پدر داشتند، (شیخ علی آخوندی که در نجف بودند، داماد علامه امینی بودند) الغدیر را تجدید چاپ کردند. انتشارات ما جمعاً ۱۱ جلد الغدیر را چاپ کرد. چاپ کتاب الغدیر به شناختن انتشارات دارالکتب خیلی کمک کرد. بعد از آن، کتاب الکافی را با تعلیقات مرحوم استاد علی‌اکبر غفاری آغاز کردند. ایشان کارمند پدر در اداره انتشارات بودند که بعدها خودشان از استادان مهم جامعه از نظر علمی و حوزه نشر شدند. کتاب کافی در جامعه نشر خیلی دیده شد و انتشارات دارالکتب نقطه عطفی شد در چاپ و نشر کتاب‌های اسلامی؛ چراکه کتاب‌هایی که قدیم چاپ می‌شد، چاپ سنگی بود. اکثراً با دست می‌نوشتند و با سنگ چاپ می‌کردند. هر سنگ هم ۷۵۰ تا بیشتر چاپ نمی‌کرد و از بین می‌رفت. این بود که اکثراً کارها اگر تعلیقاتی هم داشتند، تعلیقات به‌صورت حاشیه بود و استفاده از این کتاب‌ها برای مردم خیلی سخت بود. همه این‌ها دوباره و به‌صورت جدید چاپ شد. اکثراً کتاب‌ها هم بدون تعلیق چاپ می‌شد.
پدر از کتب اربعه، کافی را شروع کرده بودند و سه کتاب دیگر را هم عموی ما در نجف چاپ و منتشر کردند. بعدها به‌طور مرتب، بزرگ‌ترین علما و دانشمندان با این انتشارات سروکار داشتند.
اولین کتاب علامه امینی یعنی «الغدیر» و کتاب «المیزان» به زبان عربی را انتشارات ما چاپ کرد
* انتشارات دارالکتب الاسلامیه کتاب‌های مهم و متعددی را منتشر کرده است که در تاریخ خواهند ماند.
بله، الحمدلله بعضی‌ها هم ممکن است سی بار، چهل بار، پنجاه بار چاپ شده باشند و کتاب‌ها هم مفصل هستند. اولین کتاب علامه امینی،الغدیر را انتشارات ما چاپ کرد. اولین کتاب علامه طباطبایی که کتاب المیزان به زبان عربی بود، از سال ۱۳۳۳ شروع شد و چاپ آن تا سال ۱۳۵۰ طول کشید تا تکمیل شد و در انتشارات ما منتشر شد.
اولین کتاب شهید مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم را که علامه طباطبایی نوشته بودند و شهید مطهری پاورقی‌ها را اضافه کردند، انتشارات ما چاپ کرد. اولین کتاب علامه جعفری به نام ارتباط انسان و جهان را انتشارات ما چاپ کرد. از آیت‌الله مصباح، چاپ تصحیح ده‌جلدی بحارالانوار و پاورقی و حواشی آن را انتشارات ما انجام داد. چاپ بحارالانوار را که ۱۱۰ جلد است، در سال ۱۳۳۳ شروع کردیم و تکمیلش سی ـ چهل سال طول کشید. تفسیر نمونه از آیت‌الله مکارم شیرازی را از سال ۱۳۵۲ شروع کردیم و اثری بود که از نظر فرهنگی خیلی مؤثر بود. این کار تا سال ۱۳۶۶طول کشید تا کامل شد.
بسیاری از افراد از کار نشر فاصله گرفتند به‌جز افراد محدودی که خودشان مولد بودند و کارشان فقط جنبه فرهنگی داشت، در این حوزه ماندگار شدند
* شما هم گذشته نشر را در کشور ما دیده‌اید و هم امروز نشر را. به نظر شما الان وضعیت ناشران متعهد و ارزشی نسبت به گذشته چگونه است؟
سال‌های ۳۰ و ۴۰ دوران سختی بود. تعداد ناشران مذهبی که کارشان صرفاً کتب مذهبی باشد، از تعداد انگشتان یک دست بیشتر نبود؛ چه در قم و چه تهران. دوران شکوفایی نشر نزدیک انقلاب بود. یک‌دفعه تصاعدی بالا رفت. در بحران جنگ مقداری رکود داشت که آن هم به‌دلیل شرایط مملکت بود. باز دوباره بعد از جنگ دوران طلایی بود. دهه هفتاد و هشتاد خیلی خوب بود و در دهه ۹۰ کار نشر کمی سخت شد. البته در دهه ۹۰ تعداد عناوین و تولید خیلی زیاد شده است. نکته‌ای که وجود دارد، این است که در دهه‌های قبل افرادی که در کار نشر بودند، مخصوصاً افرادی که در دوره بعد از انقلاب وارد کار نشر شدند، دچار گرفتاری‌ها و مسئولیت‌ها شدند. تعداد فراوانی از این افراد از کار نشر فاصله گرفتند و به‌جز افراد محدودی که خودشان مولد بودند و کارشان فقط جنبه فرهنگی داشت، در این حوزه ماندگار شدند.
در حوزه دفاع مقدس و ادبیات پایداری، خیلی رشد کرده‌ایم و به نظرم خیلی خوب بوده است
* از نظر شما رشد کمی و کیفی نویسندگان در این ۱۰ سال اخیر به نسبت قبل چطور بوده است؟
حوزه‌های مختلفی وجود دارد که باید بررسی شود؛ مثلاً در حوزه دفاع مقدس و ادبیات پایداری، خیلی رشد کرده‌ایم و به نظرم خیلی خوب بوده است. در رمان‌های مذهبی برای بسیاری از موضوعاتی که جزو خلأ‌های ما محسوب می‌شدند و اصلاً وجود نداشتند، کارهای مختلفی انجام شده است. در کل، به نظرم در حوزه ادبیات هم رشد خوبی داشته‌ایم.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
