گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، شهین مردانی: یکی از دغدغه‌های اصلی که در مورد محصولات کشاورزی وجود دارد، باقی‌‌ماندن بقایای سمومی است که کشاورزان برای مقابله با آفت‌ها به این محصولات می‌زنند. از طرفی مصرف بی رویه آفت‌کش‌ها هم باعث مقاوم شدن آفات به سموم می‌شود و هم تاثیرات سوء زیست‌محیطی دارد. به همین خاطر توجه پژوهشگران در بسیاری از کشورها به تولید آفت کش‌های گیاهی سازگار با محیط زیست معطوف شده است و استفاده از ترکیبات موثر گیاهی از جمله تولید فرمولاسیون‌های گیاهی آفت کش، گامی بزرگ در تولید محصولات کشاورزی سالم است. محققان در کشور ما در این حوزه نیز بسیار پیشرو وارد میدان شده‌اند و موفق شده‌اند یک آفت‌کش گیاهی تولید کنند که در دنیا منحصر بفرد است؛ این محصول نه‌تنها اثرات سوء سموم کشاورزی را ندارد بلکه بقایای آن بر روی محصولات باقی نمی‌ماند و این یعنی تولید محصولات کشاورزی کاملا سالم.
در این گزارش با «مریم نگهبان» تولیدکننده این فناوری پیشرو گفت‌وگو کردیم؛ این بانوی موفق ایرانی که عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی و موسس یک شرکت دانش‌بنیان است به عنوان فناور برتر سال ۱۴۰۰ برگزیده شده است.
در این گفت‌گو می‌خوانید:
* ساخت و تولید آفت‌کش سالم برای پسیل پسته، گلابی و زیتون
* توسعه فناوری منحصربفردی که در دنیا نظیر ندارد
* آفت‌کش‌های گیاهی که حاوی نانوکپسول است
* تولید محصولات کشاورزی سالم که سم روی آنها باقی نمی‌ماند
* کاهش هزینه‌های سمپاشی ضمن ارزآوری و جلوگیری از خروج ارز در کشور
*فارس: محصول خود را توضیح دهید:
* آفت‌کش‌های گیاهی که حاوی نانوکپسول است
نگهبان: این محصول حاوی نانوکپسول است و استفاده بلندمدت از آن موجب احیای دشمنان طبیعی آفت‌ها شده و به تدریج دفعات مورد نیاز برای سم پاشی کاهش می یابد. این نانو آفت کش به منظور کاهش مصرف سموم کشاورزی و تولید محصول سالم تر در باغات و گلخانه ها قابل استفاده است و می توان از این فناوری برای تولید انواع آفت کش های کم خطر و عاری از سموم شیمیایی استفاده کرد. ما این آفت کش های نانویی را در باغات مختلف پسته و گلخانه ها به صورت آزمایشی استفاده کردیم و نتایج جالب توجهی به دست آوردیم.
این نانو آفت کش به منظور کاهش مصرف سموم کشاورزی و تولید محصول سالم‌تر در باغات و گلخانه‌ها قابل استفاده است و فرمولاسیون این آفت‌کش گیاهی براساس نانو و میکروکپسول‌ها است.
* فارس: راجع به طرح‌تان توضیح دهید که به چه صورت است؟
* طرحی که باغات پسته، گلابی و زیتون را نجات می‌دهد
نگهبان: یکی از آفت‌های رایج در باغات پسته، آفت پسیل پسته است و سابقه‌ای طولانی دارد به طوری که از گذشته‌های بسیار دور نیز چنین آفتی درختان پسته را تهدید می‌کرده؛ آفت پسیل پسته یک معضل جدی برای باغداران شده و سالانه به منظور مقابله با آن هزینه‌های بسیار زیادی می شود،و به لحاظ اقتصادی ضربه و خسارت جبران ناپذیری وارد می‌کند. ما چند طرح در زمینه کنترل پسیل پسته در باغات پسته و چند طرح دیگر در مورد امنیت غذایی و سلامت ایمنی غذایی در گلخانه‌ها داریم که برای کنترل کنه دو لکه‌ای در گلخانه‌های خیار، گوجه و بادمجان و برای سفیدک قارچ کش سفیدک‌های پودری در گلخانه‌ها و گل‌های زینتی کار می‌کنیم؛ این طرح چند سال است بعنوان طرح ملی در موسسه خدمات گیاه پزشکی به ثبت رسیده و در خراسان، کرمان و یزد ارزیابی و مورد تایید محققان ذیصلاح هست.
* فارس: طرح توسعه داده شده تاییدیه‌های کدام سازمان‌ها را دارد و به چه صورت است؟
* این طرح تاییدیه دانش بنیان و تاییدیه ستاد نانو را دارد
نگهبان: این طرح تاییدیه دانش بنیان و تاییدیه ستاد نانو را دارد؛ ترکیبات گیاهی چه در ایران و چه در دنیا به خاطر گران بودنشان و دیر تاثیر بودن در الویت نیست و گران هست؛ ما با استفاده از گیاهان دارویی و بومی ایران و استفاده از این تکنولوژی که که خود من از سال ۸۶ تاکنون روی تکنولوژی‌های جدید در استفاده و کاربردی افت کش‌ها کار کردم که دز مصرف سم را پایین آوردم و کارایی و اثر ضربه‌ای را بردیم بالا؛ باید با کمک تکنولوژی نسبت به سموم شیمیایی رقابت کنیم؛ هرچند که ما هزینه محور کار کردیم و این افت کش ارزآوری دارد و به صادرات بهتر محصولی که باقی مانده سم ندارد و کشاورزانی که برایشان محصول مهم است، کمک می‌کند. من در واقع بر روی سالم بودن محصول و ارزش محور کار کردم و مخاطبان مخصوص خودمان را داریم. ضمن اینکه در استان‌های دیگر آزمایشی اجرا کردیم که موفق بود.
*فارس: طرح شما و فناوری توسعه داده شده کاملا بومی هست و اینکه نمونه خارجی طرح شما هم در دنیا وجود دارد؟
* این طرح در دنیا منحصربفرد است
نگهبان: بله این طرح کاملا بومی و از موادی است که کاملا ایمن و زیست سازگار است و با دانش شرکت‌های دانش بنیان تولید شده؛ نمونه خارجی این طرح وجود ندارد؛ در واقع طرح من و تکنولوژی که بواسطه آن توسعه یافته در جهان منحصربفرد است؛ زمانی‌که پایان نامه دکترا را در سال۸۶ شروع کردم کسی روی نانو اصلا کار نکرده بود و در دنیا فقط در حد چند مقاله بود. من چون دانشجوی پژوهشی ممتاز فوق لیسانس بودم روی اسانس گیاهی و تجاری سازی مواد گیاهی کار کردم؛ در دوره فوق دکترا هم طرحی داشتیم با عنوان کاربردی کردن اسانس‌ها و ترکیبات گیاهی را با تکنولوژی نوین گذراندم و الان عضو هیت علمی موسسه تحقیقات تکنولوژی نوین گیاه پزشکی، آفت‌کش‌های زیستی و گیاهی هستم که تولید فرمولاسیون گیاهی را انجام می‌دهیم. فارغ تحصیل دانشکده تربیت مدرس هستم و تمام دوره‌ها را در دانشگاه تربیت مدرس گذرانده‌ام.
این یک روش برای بهتر و کاربردی کردن اسانس و ترکیباتی است که گران هستند؛ ما سعی کردیم با روش و به کمک فناوری‌های برتر و افت کشی با کارایی بهتر تولید کنیم تا به تولید محصولات بهتر کشاورزی بی‌انجامد.
* فارس: آفت‌کشی که شما تولید کردید تا چه میزان به کاهش هزینه‌ها کمک کرده؟
* علاوه بر کاهش هزینه، کارایی افت‌کش را افزایش دادیم
نگهبان: هزینه آفت کش گیاهی الان بالای یک میلیون است که ما این رقم را به لیتری زیر ۵۰۰ هزار تومان رساندیم؛ دز مصرف افت کش را کم کردیم و کارایی آن را افزایش داده را و تجاری کردیم. من از سال ۸۲ که دانشجوی فوق لیسانس بودم و دانشجو ممتاز پژوهشی شدم در دوره دکترا روی کاربردی کردن افت کش‌های گیاهی و با دانشگاه تهران شروع کار کردم و در پژوهشگاه پلیمر پایان‌نامه‌ام را با موضوع آفت کش‌های گیاهی با تکنولوژی برتر پیش بردم. بعد از فارغ تحصیلی شروع به کاربردی کردن و تجاری کردن این محصولات با اهداف خاص کردم و با استادم آقای دکتر محرمی پور در غالب شرکت دانش بنیان شروع به تولید محصولی برای کنه‌ها به نام «دایا بن» کردیم و چون خودم عضو هیت علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی بودم در راستای این شرکت، شرکت دیگری بنام «نانو سبزآوران طوبی» زدیم؛ آفت‌کش‌های گیاهی برای پسیل به سمت تجاری شدن حرکت و تولید دانش فنی می‌کند و من دوست داشتم به عنوان پیشرو در این زمینه حرکت کنم.
* فارس: در حال حاضر محصول شما به خارج کشور هم صادر می‌شود؟
نگهبان: محصول تولیدی ما قابل صادر شدن است اما الان ما در روند گرفتن تاییدیه از سازمان حفظ نباتات هستیم و تقاضا دارم این روند تسهیل شود؛ از نظر تاکتیکی تمام داده‌ها را داریم و بیشتر از دو سال است که درگیر گرفتن تاییدیه هستیم؛ باوجود آنکه سازمان حفظ نباتات هم کمک می‌کند، اما محصول، محصول جدیدی است و این پروسه بسیار زمان‌بر است.
* فارس: در صورت تایید، صادرات به کدام کشورها است؟
نگهبان: ما به طور موازی روی پسیل پسته، گلابی و زیتون این کار را انجام می‌دهیم و بیشتر می‌توانیم روی صادرات سالم مانور دهیم .یعنی استفاده از آفت کش‌ها در محصولات ایرانی و بعد به بار نشستن محصولات سالم. آفت‌کشی که ما توسعه دادیم برای پسیل زیتون در اسپانیا طرفدار دارد؛ بنابراین ما هم برای تولید محصولات سالم هم برای صادرات محصول و هم صادرات آفت کش حساب می‌کنیم.
* فارس: این آفت کش چقدر مانع خروج ارز می شود؟
نگهبان: تقریبا بیش از ۲۰۰۰تن روی پسیل پسته سم استفاده می‌شود که با تولید این افت کش‌ها می‌توان جلوی این واردات را بگیریم. من تاکید به عدم استفاده سم شیمیایی ندارم و به دنبال پیدا کردن مخاطبان خاص خودم هستم. ما هنوز مخاطبان خاص نداریم و کشاورز فقط چیزی می‌خواهد که طول دوره سم پاشی کمتر شود.
*فارس: در چه مسابقاتی شرکت کردید و مشخصا ویژگی محصول شما چیست؟
نگهبان: در جشنواره کسب و کار شیخ بهایی در سال ۹۲ عنوان اول را کسب کردم؛ جشنواره دیگری را ستاد نخبگان برگزار کردند که دو تا ثبت اختراع برگزیده شد و یکی از آنها مدال طلا بین المللی در زمینه تکنولوژی نوین و کاربردی کردن ترکیبات گیاهی برای کنترل آفت کش بود. همچنین در مراسم نکوداشت هفته پژوهش وفناوری موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور در سال جاری به عنوان فناور برتر برگزیده شدم؛ ویژگی این محصول بدون باقی مانده سم و تولید محصول سالم است. سم‌های مورد استفاده باقی مانده زیادی روی محصولات و تبعات فراوانی برای سلامتی دارد، اما محصول ما باقی مانده‌ای ندارد.
* فارس: وضعیت حمایت از شما به چه صورت بوده؟
* وطن‌پرستم و پیشنهادات کشورها و شرکت‌های خارجی را نپذیرفتم
نگهبان: «من از پای تحقیقات به عمل آمدم، کار پژوهشی را تجاری و اجرایی انجام دادم و همین کمک‌ها و این دید مثبت به من اجازه ادامه دادن فعالیت‌هایم را داد؛ من فقط دنبال اطلاعات علمی نیستم و دوست دارم در همین زمینه ادامه بدهم؛ من محقق هستم و در دانشگاه دولتی درس خواندم و میخواهم رسالتم را انجام دهم؛ از وام و تسهیلات شخصی خودم استفاده کردم و در حال حاضر از سازمان ستاد نانو تسهیلات گرفتیم. وام هایی می‌دهند که به سختی شرایط گرفتن آن مهیا می‌شود؛ مثلا خانه‌ای که در‌ان سکونت داریم باید تحت رهن بانک برود؛ به عنوان محققی که نزدیک به دو دهه تحقیق کرده میخواهم حرفی برای گفتن داشته باشیم و در انجمن پسته و در کرمان سربلند باشیم. قوانین باید در راستای کار آفرینی مساعد شود، ما دانش بنیان هستیم و نیاز به حمایت‌های زیاد داریم؛ من از کشورها و شرکت‌های خارجی درخواست های زیادی داشتم بابت اینکه این فرمول را در اختیار سموم شیمیایی قرار بدهم اما من با اهداف و رسالت خاصی این کار را انجام می‌دهم و بارها به مخاطبانم گفتم که با من بیزنسی و تجاری صحبت نکنید و من تاجر نیستم. من آرمان و ایده‌هایی دارم که دوست دارم به ثمر برسد و هیچی برای من قشنگ‌تر از این نیست که نهالی که تولید می‌شود و کشاورزی که تولید می‌کند ارزش گذاری شود و کشاورز بدون آسیب رساندن به محیط زیست و سلامتی افراد، محصولات سالم تولید کند».
من از کشورها و شرکت‌های خارجی درخواست های زیادی داشتم بابت اینکه این فرمول را در اختیار سموم شیمیایی قرار بدهم اما من با اهداف و رسالت خاصی این کار را انجام می‌دهم و بارها به مخاطبانم گفتم که با من بیزنسی و تجاری صحبت نکنید و من تاجر نیستم.
* فارس: مصرف سم شیمیایی در باغات پسته با افت کش سالم تا چه میزان کاهش می‌یابد؟
نگهبان: آفت پسته از اردیبهشت تا شهریور ماه جمعیتش بالا می‌رود و ادامه خواهد داشت. تقریبا این آفت مقاومت شدیدی دارد؛ به خاطر مصرف سموم یکی از کارهایی که این افت کش انجام می‌دهد تداخل نسل را می‌شکند و مقاومت ایجاد نمی‌کند و دوره سم پاشی کاهش می‌یابد؛ به طور عادی سم پاشی با فاصله ۱۲ روز یکبار انجام می‌شود که باقی مانده زیادی دارد. ما زمینی را بررسی کردیم که یک سال تحت سمپاشی گیاهی بود اما بعد از آنالیز متوجه شدیم سم تا یک سال در گیاه این محصول باقی می‌ماند. به نظر من کمک به آگاهی کشاورز از مهمترین نکات است ؛ کشاورز باید تعاملش را با کارشناسان زیاد کنند؛ آگاهی بخشی به کشاورز می‌تواند به تولید بهتر و باکیفیت‌تر محصولات کشاورزی کمک کند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
