گروه دانشگاه خبرگزاری فارس ـ فاطمه بلوچی پور ـ راه اندازی معاونت فناوری و نوآوری وعده‌ای بود که محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در زمان رأی گیری برای تصدی پست وزارت علوم در برنامه‌های خود به مجلس ارائه داده بود، افزودن این معاونت نمودار سازمانی این وزارتخانه را دستخوش تغییراتی کرد، تغییراتی که در ۳۰ آبان‌ماه امسال به تایید سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید و برای اجرا به این وزارتخانه ابلاغ شد. ۶ روز پس از این ابلاغ، وزیر علوم کرسی این معاونت را به علی خیرالدین که هشت سال ریاست دانشگاه سمنان را در پرونده کاری خود داشت، سپرد.
خیرالدین مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه علم و صنعت ایران و مدرک دکتری را از دانشگاه مک گیل کانادا در سال ۱۹۹۶ دریافت کرده و استاد ممتاز مهندسی سازه در دانشکده مهندسی عمران دانشگاه سمنان است.
استاد نمونه کشوری در سال ۱۳۹۹، استاد مدعو دانشگاه تگزاس و کالیفرنیای آمریکا، برکلی (سال ۲۰۱۵)، نویسنده ۱۲ کتاب، بیش از ۶۰۰ مقاله ISI و ISC و ۱۰ ثبت اختراع را در پیشینه کاری خیرالدین می‌توان یافت.
عصر یک روز زمستانی پس از گذشت حدود ۳ ماه از فعالیت این معاونت با خیرالدین در دفتر کارش طبقه دهم وزارت علوم به گفت‌وگو می‌نشینیم.
در این گفت‌وگو خیرالدین از دلایل ایجاد معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم گفت و طرح‌ها و برنامه‌هایی که دارد، از حمایت و تشویق ایده‌هایی که به نمونه آزمایشگاهی تبدیل می‌شوند تا طرح « دستیار فناوری» که براساس آن به دانشجوهای فعال در پارک‌های علم و فناوری حقوق پرداخت خواهد شد.
خیرالدین در این گفت‌وگو اولین اولویت معاونت فناوری را تعامل بین دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری اعلام کرد و از طرحی گفت که ایمان دارد قفل ارتباط صنعت و دانشگاه را می‌شکند. از دانشجوهای ایزوله‌ای گفت که صد دولت از بازار و صنعت بی‌خبرند و اقتصاد سنتی که چشم دیدن شرکت‌های دانش بنیان را ندارد.
گفت‌وگوی فارس با نخستین معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در زیر ارایه می‌شود.
فارس: از معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم برایمان بگویید.
خیرالدین: در سال۱۳۸۳عنوان وزرات علوم تغییر کرد و از وزارت فرهنگ و آموزش عالی به وزرات علوم، تحقیقات و فناوری تبدیل شد و همان جا بود که مجلس یک سری تکالیف را بر عهده این وزارتخانه گذاشت، از جمله فناوری.
در این سال‌ها همانطور که خودتان حتما می‌دانید به بخش فناوری آنطور که باید و شاید اهمیت داده نشد و بخاطر همین خیلی از کارهای وزارت علوم در این حوزه به قسمت‌های دیگر منتقل شد، دیدگاه آقای دکتر زلفی گل وزیر محترم علوم این بود که حتما باید فناوری تقویت شود و مجلس هم همین تاکید را داشت. خوشبختانه معاونت فناوری و نوآوری ذیل وزارت علوم با پیگیری‌های صورت گرفت تقریبا طی دو ماه توسط سازمان اداره امور استخدامی تایید و برای اجرا ابلاغ شد. این معاونت با دو دفتر «سیاست‌گذاری، برنامه ریزی و توسعه فناوری» و «نوآوری و پشتیبانی امور فناوری» ایجاد شد.
* وجود یک پارک علم و فناوری در هر مرکز استان
سیاست وزارت علوم این است که در هر مرکز استان حتما یک پارک علم وفناوری وجود داشته باشد.
فارس: الان نداریم؟
خیرالدین: الان هم تقریبا داریم، بعضی جاها عنوانش چیز دیگری است، بعضی‌ها زیر نظر دانشگاه است ولی برنامه داریم که در هر شهرستان حتما یک مرکز رشد داشته باشیم.
ما الان ۴۹پارک فناوری داریم که ۱۱ پارک دانشگاهی هستند، یعنی پارک علم و فناوری دانشگاه مختص دانشگاه هستند، مثل دانشگاه شریف، سمنان و تربیت مدرس که در دل دانشگاه شکل گرفته‌اند.
۲۲۳ مرکز رشد نیز داریم، خوشبختانه این مراکز دستاوردهای خوبی داشته اند. ۱۰ هزار و ۷۰۰ واحد فناور و حدود ۶ هزار و ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان ایجاد شده است.
خوشبختانه زیست بوم فناوری و نوآوری با نقش آفرینان این زیست بوم کامل شده و جا دارد در اینجا از همه کسانی که در این مدت زحمت کشیدند به ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شخص جناب آقای دکتر ستاری که سال‌های سال در این زمینه همکاری کرده‌اند، تشکر کنم.
ما دو جور فناوری داریم، فناوری سخت و فناوری نرم. فناوری سخت بیشتر برای بخش‌های صنعتی و مهندسی است، فناوری نرم بیشتر در حوزه علوم انسانی، هنر و معماری است که خوشبختانه جهاد دانشگاهی با ایجاد پارک علم و فناوری نرم توانسته خیلی از این بخش‌ها را توسعه دهد، بنابراین این اکوسیستم فناوری تقریبا به صورت کامل به وجود آمده و ما باید از آن صیانت کنیم و خوب از آن استفاده کنیم و صوری نباشد.
خوشبختانه با آمدن معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم در واقع ما در همه جلسات و شوراها ما یک صندلی داریم. خیلی‌ها سوال می‌کنند چرا این اتفاق افتاد؟
فارس: واقعا چه لزومی به ایجاد این معاونت بود؟
خیرالدین: ببینید معاونت پژوهشی و فناوری وزارت علوم کار خیلی گسترده‌ای داشت، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری، رسیدگی به این کارها خیلی سخت و پیچیده است، بنابراین احتیاج داشت که تفکیک و جدا شود. خوشبختانه ما هیچ مشکلی با حوزه پژوهش نداریم و کارهایمان تفکیک شده است و رو به جلو می‌رویم.
فارس: این معاونت چه برنامه‌هایی دارد؟
خیرالدین: طی این مدت ما جلسات متعددی داشتیم، خوشبختانه برنامه معاونت را تدوین کرده‌ایم، یعنی یک برنامه جامع برای معاونت فناوری و نوآوری تدوین و کامل شده و حالا داریم نگارش نهایی را انجام می‌دهیم.
فارس: اولویت‌های این برنامه چه چیزهایی است؟
خیرالدین: چندتا اولویت داریم، مهم‌ترین اولویت ما گسترش گفتمان فناوری و نوآوری است، یعنی تلاش کنیم این گفتمان در کشور گسترش پیدا کند.
* دانشگاه باید نسبت به جامعه پاسخگو باشد
فارس: این گفتمان چی هست؟
خیرالدین: یک وظیفه این گفتمان به عهده رسانه‌ها است که این موضوع را مطرح و فرهنگ سازی کنند. ببنید الان بحث‌های آموزشی و پژوهشی تقریبا جا افتاده است، نسل اول دانشگاه‌ها آموزش محور بودند، نسل دوم پژوهش محور، نسل سوم کارآفرین ولی ما می‌گوییم باید برویم به سمت نسل چهارم دانشگاه‌ها که کار آفرینی با مسئولیت اجتماعی است. پس دانشگاه باید نسبت به جامعه خودش پاسخگو باشد. دانشگاه باید جامعه محور باشد پس تحقیقاتش هم به طریقی باید نیاز محور باشد.
فارس: ما معاونت علمی ریاست‌جمهوری را داریم که در جایگاه خودش فعالیت می‌کند، این طرف هم در وزارت علوم معاونت پژوهشی داشتیم، الان هم معاونت فناوری را در دل وزارت علوم به وجود آوردیم اما گره اصلی بین صنعت و دانشگاه ما را چه معاونتی و کجا باز می‌کند؟ این گره تا الان باز نشده است. الان چطور می‌خواهید این مشکل را برطرف کنید؟ برنامه شما برای خاک نخوردن پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در کتابخانه‌های دانشگاه چیست؟
خیرالدین: ببنید ما در سطوح آمادگی فناوری که اصطلاحا به آن می‌گوییم تی آر ال از یک داریم تا ۹، در تی ار ال یک ایده مطرح است بعد طرح امکان سنجی می‌شود و بعد نمونه آزمایشگاهی را در تی آر ال ۴ داریم. این بخش‌ها در دانشگاه‌ها شکل می‌گیرد، بعد که محصول در آزمایشگاه تولید شد، حالا می‌رود در پارک‌های علم وفناوری و فرد می‌رود شرکت دانش بنیان می‌زند و در تی آر ال ۹ راه اندازی خط تولید می‌کند.
* حمایت و تشویق از ایده‌هایی که به نمونه آزمایشگاهی تبدیل می‌شوند
خوشبختانه شرکت‌های دانش بنیان خوب حمایت می‌شوند، هم از طرف معاونت علمی و فناوری حمایت می‌شوند و هم از صندوق نوآوری و شکوفایی ولی ما باید به تی آر ال‌های پایین کمک کنیم، یعنی جایی که ایده باید به نمونه ازمایشگاهی تبدیل شود. در این بخش متاسفانه کمتر کار شده است. اخیرا یک تفاهم نامه‌ای امضا کردیم با استان فارس، دانشگاه فنی حرفه‌ای، پارک علم و فناوری فارس و دانشگاه صنعتی شیراز در رابطه با طرحی به نامه techshop که tech به معنای technology وshop که به معنای فناوری و ساخت است. براساس این برنامه حمایت و تشویق می‌کنیم افرادی را که ایده دارند و این ایده‌ها را به یک نمونه آزمایشگاهی تبدیل می‌کنند.
* اولین اولویت تعامل بین دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری
ما اولین اولویتمان تعامل بین دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری است، یعنی ما الان واقعا متوجه شدیم این همان ارتباط صنعت و دانشگاه است، یعنی ما در پارک‌های علم و فناوری شرکت‌های دانش بنیان داریم، شرکت‌های فناور با ایده داریم که محصول تولید می‌کنند، در عوض از این طرف دانشجوهای ما در دانشگاه‌ها خیلی ایزوله شده‌اند و باید این ارتباط برقرار شود. این همان ارتباط بین دانشگاه و صنعت است.
* پرداخت حقوق به دانشجویان فعال در پارک‌های علم و فناوری
فارس: اصلا گره این ارتباط کجاست آقای دکتر؟
خیرالدین: ما برای باز کردن این گره، ایده‌ای پیاده کردیم به نام « دستیار فناوری» در این طرح پارک‌های علم و فناوری، شرکت‌های دانش بنیان و صنعت ما میزبان دانشجوها می‌شوند. دانشگاه دانشجوی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری را می‌فرستد به این مراکز، دانشجوها همزمان با درس خواندن در این پارک‌ها هم فعالیت فناورانه می‌کنند. هزینه‌ها را هم ما می‌دهیم. ما اولین جایی هستیم که هزینه‌ها را هم پرداخت کردیم، الان با ۱۰ پارک علم و فناوری هماهنگ کردیم و به هر کدام ۱۰۰میلیون تومان هم پرداخته‌ایم تا دانشجو ۶ماه به آنجا برود، در این مدت به دانشجو حقوق می‌دهیم، به دانشجوی کارشناسی یک میلیون تومان، کارشناسی ارشد ۲ میلیون تومان و دانشجوی دکتری ۳میلیون تومان می‌دهیم.
با این کار دانشجو با محیط فناوری آشنا می‌شود و کم کم شغل یاد می‌گیرد، از ۱۰۰ درصد ۳۰ درصد هم جذب شوند برایمان ارزشمند است.
* کار آفرین مرز شکن است
ببینید، بحث ارتباط با صنعت کلا در حوزه پژوهشی است، کاری که ما داریم انجام می‌دهیم کار دانش بنیان است. ما دنبال طرح‌های اشتغال‌زایی دانش بنیان هستیم و این هم واضح است بستر آن در پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های فناور و دانش بنیان می‌بینیم. آنها در کار آفرینی هم می‌توانند خیلی کمک کنند. همه ما تفکرمان این است که تا اسم کار آفرین می‌آید یعنی کسی که فقط شغل ایجاد می‌کند در صورتی که تعریف درستش این نیست. کار آفرین مرز شکن است، یعنی مرزهای جدید دور خودش ایجاد می‌کند، استانداردهای خودش را ارتقا می‌دهد و شرایط خودش را بهبود می‌بخشد. در کارآفرینی ما دنبال این هستیم که رویداد برگزار کنیم، به نظر من مهم‌ترین بخش فرهنگ سازی است که در کارآفرینی باید اتفاق بیفتد.
براساس طرحی که توضیح دادم، ما تعدادی دانشجو انتخاب می‌کنیم، این دانشجوها ۶ ماه در شرکت‌های دانش بنیان، صنعت و مراکز رشد آموزش می‌بینند، کار فناوری انجام می‌دهند و حقوق می‌گیرند.
فارس: چه دانشجوهایی می‌توانند در این زمینه اقدام کنند؟
خیرالدین: شیوه نامه طرح در حال نهایی شدن است، دانشجو باید تقاضا بدهد و تقاضا براساس دستورالعمل ابلاغی بررسی و تایید شود.
ببینید در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان شرکت بهیار صنعت دانشجوهای فراوانی فعالیت می‌کنند، این مجموعه دستگاه رادیوتراپی و سی تی اسکن می‌سازد، رادیو تراپی که در بازار مثلا ۶۰میلیارد تومان است را با ۱۰میلیارد تومان می‌سارند و کار خیلی با ارزشی است. این مجموعه هواپیما ۱۸نفره می‌سازد و جالب اینجاست که حتی دانش آموزان هم در این مجموعه فعال هستند.
* مقابله اقتصاد سنتی با دانش‌بنیان‌ها
خطری که شرکت‌های دانش بنیان را تهدید می‌کند و مهم است، مقاومت اقتصاد سنتی است. اقتصاد سنتی اجازه نمی‌دهد اقتصاد دانش بنیان رو بیاید، یعنی مقابله می‌کند. بنابراین یکی از مباحثی که باید در شرکت‌های دانش بنیان به صورت جدی پیگیری کنیم، بحث حمایت از این شرکت‌هاست، البته قانون جهش تولید دانش بنیان‌ها کار با ارزشی است که توسط معاون علم و فناوری رئیس جمهور ارایه و تصویب شد.
نکته بعدی که بنظرم شرکت‌های دانش بنیان را تهدید می‌کند، مباحث نقدینگی و تسهیلات و فروش محصولات است و آنطور که باید و شاید محصولاتشان را نمی‌خرند و خیلی‌هایشان با وجود اینکه محصول تولید می‌کنند اما حذف می‌شوند. یعنی محصول تولید کرده اما هیچ کدام در بازی نیستند. مجوز فروش نمی‌دهند.
* برای موفقیت در حوزه فناوری باید رصد فناوری داشته باشیم
ما باید برای موفقیت در حوزه فناوری رصد فناوری داشته باشیم. یعنی اینکه ما برای موفقیت باید در مرز فناوری حرکت کنیم. اگر بخواهیم مثل خیلی از شرکت‌ها فناوری را وارد کنیم در آینده شکست می‌خوریم چرا؟ چون تا ما فناوری را وارد و بومی سازی کنیم، فناوری جدیدتر آمده است و ما جامانده‌ایم، بنابراین ما باید در تمام شرکت‌های صنعتی، شهرک‌های صنعتی و شرکت‌های دانش بنیان واحدی بنام انتقال فناوری و رصد فناوری داشته باشیم که ببینیم دنیا در چه زمینه‌ای در حال تولید فناوری است.
ما باید به نیازسنجی و نیاز آفرینی توجه کنیم، نیاز سنجی یعنی اینکه نیازهای شرایط فعلی خودمان را دربیاوریم، نیاز آفرینی یعنی اینکه یک مجموعه موفق بتواند بگوید تا پنج سال آینده چه نیازهایی در کشور ضروری است.
فارس: ما در تولید موفق عمل می‌کنیم، مشکل جایی است که دانش‌بنیان‌های ما می‌خواهند به تولید انبوه برسند و محصولشان را وارد بازار کنند، نه تنها این توان را ندارند بلکه لطمات جبران‌ناپذیری را هم در این مرحله می‌خورند، مصداقش استادی است که پس از سال‌ها کار علمی فقط بابت امضای یک چک به دلیل عدم آگاهی از مباحث حقوقی مجبور می‌شود سال‌ها در زندان بماند. دانشگاهیان ما کار علمی کرده‌اند و بازار را نمی‌شناسند لذا صدمه می‌بینند، برای این مشکل معاونت فناوری چه تدبیری دارد؟
خیرالدین: شما درست می‌گویید، من فکر می‌کنم که ما باید یک تقسیم بندی انجام بدهیم، اساتید خودمان را در تی ار ال‌های پایین متمرکز کنیم، یعنی تقسیم وظایف کنیم. استاد را نبریم به سمت ایجاد یک شرکت دانش بنیان برای تولید انبوه.
فارس: پس کی باید این کار را انجام بدهد؟
خیرالدین: همان‌هایی که در بخش صنعت تجربه دارند، آنهایی که کار شرکت‌داری کرده‌اند. استاد دانشجو دارد، پایان‌نامه دارد و واقعا نمی‌رسد. من با چند استادی که شرکت دانش بنیان داشتند، صحبت می‌کردم، دقیقا جملات شما را می‌گفتند. می‌گفتند ما نمی‌توانیم در بازار رقابت کنیم. بلد نیستیم و واقعیت هم همین است.
فارس: یعنی شما می‌گویید دانش بنیان‌ها را باید صنعت ایجاد کند؟
خیرالدین: نه، افرادی ایجاد کنند که با این حرفه آشنا هستند. شرکت‌داری را باید بلد باشند. قواعد بازار را بدانند.
ببینید ما یک مفهوم خیلی جالبی را داریم، تی ار ال فناوری است، ما بحث دیگری داریم به نام ام ار ال، مارکتینگ یعنی سطوح آمادگی بازار. ما می‌گوییم هر شرکتی که می‌خواهد فناوری انجام بدهد حتما بازار را هم درنظر بگیرد. یعنی به جای اینکه خطی حرکت کند و بعد هم شکست بخورد، بیاید دوبعدی عمل کند، یعنی همانطور که روی سطوح فناوری کار می‌کند روی سطوح بازار هم کار کند.
شرکت‌هایی موفق هستند که در قطر حرکت کنند نه خطی.یعنی دو جنبه را ببیند، هم برند تکنولوژی را داشته باشند و هم بازار را بشناسند.
* پایان نامه‌ها و رساله‌ها باید در راستای نیاز جامعه جلو روند
فارس: در این شرایط چه باید کرد؟ ما بیش از ۸۰۰ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری داریم، سالانه حدود۶تا۷هزار دانشجوی دکتری فارغ التحصیل می‌کنیم، پس چرا موفق نیستیم؟ راه موفقیت کجاست؟
خیرالدین: ما باید پایان نامه‌ها و رساله‌ها را در راستای نیاز جامعه جلو ببریم. من خودم سال‌ها رئیس دانشگاه بودم، می‌گفتیم استاد محترم چرا کار ارتباط با صنعت انجام ندادید؟چرا نرفتید مشکلی را حل کنید؟ می‌گفت کسی به من مراجعه نکرده. صنعت برای حل مشکلش به من مراجعه نکرده تا من حلش کنم. پس ما باید یک بستری ایجاد کنیم که هر کسی خواست بتواند نیازهای جامعه را ببیند.
سامانه نظام ایده‌ها و نیازها یا « نان » که ما بعدش یک کلمه « جان » هم به آن اضافه کردیم یعنی جهش اقتصادی نوین. اگر کامل بشود که البته همه داریم روی آن کار می‌کنیم من مطمئنم می‌تواند به محصول و تولید تبدیل شود.
ما اگر بتوانیم در یک پلتفرم و در یک سامانه تمام نیازهای جامعه را دربیاوریم، یعنی فضایی که همه مردم بتوانند وارد بشوند، یعنی ۸۴میلیون نفر بتوانند وارد سامانه شوند، یعنی فقط استاد یا فقط دانشجو وارد نمی‌شود بلکه یک کارگر خط تولید هم می‌تواند وارد شود. نیازها آنجا وارد می‌شود، این نیازها، نیازهای ملی هستند، براساس حوزه موضوعی، زمان، ساختار دولتی و غیر دولتی و مکان تقسیم‌بندی می‌شوند.
اگر ما بتوانیم این نیازها را جمع بندی و جمع آوری کنیم در آخر متوجه می‌شویم مثلا استان فارس چه نیازهایی دارد، با این کار ما می‌توانیم نقشه جامع نیاز کشور را رسم کنیم. مثلا استان تهران چه نیازهایی دارد، استان کردستان چه نیازهایی. این به تنهایی کار بسیار باارزشی است.
از سوی دیگر سامانه‌های زیادی در این بخش داریم مثل ساتع، ساجد، تاپ اینها همه درست شدند تا نیازها را جمع‌آوری کنند اما یکپارچه نیستند، هدف این سامانه یکپارچه سازی سامانه‌هاست. از طرف دیگر این سامانه اجازه می‌دهد هر کسی ایده‌ای دارد، وارد کند. مثلا محقق وارد می‌شود، بررسی می‌کند، می‌بیند نیازی که ثبت شده است را می‌تواند رفع کند، پس اعلام آمادگی برای رفع نیاز ثبت شده می‌کند. این کار باعث می‌شود که بتوانیم نقشه جامع ایده‌های کشور را هم داشته باشیم. در کنار این قضیه توانمندی‌ها را هم وارد کنیم.
چندی قبل رئیس یکی از مراکز می‌گفت ما در پروژه ای پسته صادر می‌کردیم. پسته‌های دربسته را می‌ریختیم کنار آنها را نمی‌شد صادر کرد. یکی از افراد عادی یک روز آمد و گفت من دستگاهی درست کردم که در این پسته‌ها را باز می‌کند، یعنی در این سامانه هم توانمندی‌ها اعلام شود. خوبی این کار این است که بر مبنای هوش مصنوعی کار می‌کند، یعنی وقتی یک نیاز را وارد می‌کنید، ایده‌ها می‌آید، توانمندی‌های مرتبط هم می‌آید.
در انتها ما می‌توانیم رساله‌ها و پایان نامه‌ها را از این سامانه انتخاب کنیم، ما الان داریم در آیین‌نامه ارتقا این موضوع را وارد می‌کنیم. این کار خیلی با ارزش است و با اجرایی شدنش بحث ارتباط با صنعت خود به خود شکل می‌گیرد. شما دانشجو و دانشگاه را به نیاز کشور وصل می‌کنید، نیازها را کی باید حل کند؟ دانشگاه باید حل کند.
حرف‌ها و سوالات بسیاری می‌ماند اما محدودیت زمان مجبور به خداحافظیمان می‌کند، از جلسه بعدی معاون وزیر علوم ۱۵ دقیقه‌ای گذشته است و خیرالدین باید برود، جمله آخر گفت‌وگو را با صدایی کمی بلندتر است: من ایمان دارم که اجرای صحیح سامانه نظام ایده‌ها و نیازها قفل ارتباط بین صنعت و دانشگاه را می‌شکند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
