تحریم‌های آمریکا حریف کریدورهای ایران خواهد شد؟

فارس پلاس:‌ عصر هژمون به پایان رسیده است. عصری که همه "ترین‌ها" برای آمریکا بود؛ قدرتمندترین ارتش جهان، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، پرمخاطب‌ترین سینمای جهان، دارنده بیشترین مدال ورزشی المپیک جهان و قِص‌ علی‌ هذا. 

سال ۲۰۰۰ اوج شکوه آمریکا بود. شوروی را شکست داده بود. شرق اروپا را تجزیه کرده بود. روسیه مطیع اوامر بود. فلسطینی‌هایِ تحت زعامت عرفات را به ورطه صلح با اسحاق رابین کشانده بود. طوق بندگی اسرائیل را به گردن ملک حسین اردنی انداخته بود و پس از جنگ اول خلیج فارس، نیم میلیون کودک عراقی را طی ۱۰ سال با تحریم زجرکش کرده بود. 

دریک کلام می‌توان گفت که قوانین آمریکایی را بر روابط کشورهای جهان حاکم کرده بود. سازمان ملل، صندوق بین‌المللی پول و دلار! ابزار اعمال قوانین واشنگتن شدند. حمله نظامی و تحریم اقتصادی نیز وسیله تنبیه بود.

برهمین اساس، آمریکا سال ۲۰۰۱ با اتکا به برترین جنگجویان تاریخ! (به تعبیر اوباما) به بلاد اسلامی حمله‌ور شد. هدف، اشغال ۸ کشور و باز تعریف مرزهای سرزمینی قریب به ۲۰ کشور حدفاصل مرزهای چین تا مدیترانه بود. نظیر آنچه در شرق اروپا رخ داد.  

طرح خاورمیانه بزرگ!

اینجا نقطه عطفی در تاریخ این کشور بود.(+) غرب آسیا باتلاق ماشین جنگی آمریکا شد. لشکرکشی واشنگتن با هزینه ۷ تریلیون دلاری به پرهزینه‌ترین جنگ تاریخ بدل شد. این در حالی است که کل هزینه جنگ جهانی دوم ۴ تریلیون دلار بود. این لشکرکشی منجر به بحران بزرگ اقتصادی در سال ۲۰۰۸ و آغازی بر پایان این امپراتوری بزرگ شد.

امروز دیگر از هژمون آمریکا خبری نیست. گواه آن توافق تاریخی پاییز ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) است. روز ۲۵ آبان ۹۹ بود که بزرگ‌ترین توافق تجارت آزاد جهان تحت عنوان مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) با پشتیبانی چین میان ۱۵ کشور آسیا-اقیانوسیه منعقد شد؛ اما بدون آمریکا!

مجموع حجم تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورهاِ عضو این توافق، حدود یک‌سوم کل جهان است. با استناد به آمار شبکه CNBC، این بلوک تجاری یک بازار ۲.۲ میلیارد نفری (۳۰ درصد جمعیت کره زمین) می‌باشد و صاحب ۲۶.۲ تریلیون دلار از کل تولیدات جهان است. این آمار با ورود احتمالی هند ۱/۴ میلیارد نفری به این توافق جالب‌تر نیز خواهد شد.  

رسانه‌های غربی توافق RCEP را کودتای چین [علیه نظم جهانی آمریکا] نامیدند. 

پنج قدرت برتر اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۵۰ | منبع: PWC

تحریم، سلاح اصلی آمریکا برای تسلط بر کشورها، بدون شلیک گلوله در عصر هژمون بود. امّا آمار فوق نشان می‌دهد که این قدرت قاهر رو به زوال است و طبیعتاً کارایی سلاح آن نیز درحال محو شدن است.

سند این مدعا  چابهار است؛ نام این بندر به عنوان «بزرگترین بندر اقیانوسی ایران» هیچ گاه در لیست ۱۷۰۰ تحریم اعمالی علیه ایران قرار نگرفت. دلیل آن هند و اهمیت جغرافیایی چابهار برای ترانزیت کالاهای هندی است. همین موضوع باعث شد که دولت ترامپ کوچکترین اقدامی در جهت تحریم این بندر استراتژیک انجام ندهد.

 دهلی نو متحد راهبردی آمریکا و سومین قدرت اقتصادی جهان است. با استناد به آمار PWC (بزرگترین شرکت حسابرسی جهان)، این کشور در سال ۲۰۵۰ دومین قدرت اقتصادی جهان بعد از چین خواهد شد و شاهد سقوط آمریکا به رده سوم خواهیم بود. اقتصاد چین برابر با مجموع اقتصاد آمریکا و ۲۷ کشور اتحادیه اروپا می‌شود. 

بر همین اساس، "زمان و هزینه" انتقال کالا مولفه‌‌ای مهم در تجارت هند و دیگر قدرت‌های اقتصادی آسیا به شمار می‌آید. کانال سوئز که برای چندین دهه حلقه اتصال غرب و شرق جهان بود، اکنون هزینه و زمان آن افزایش یافته است.

با استفاده از کریدور زمینی تا ۲۰ روز و  تا ۳۰ درصد هزینه‌ها کاهش خواهد یافت.

مقایسه بال میانی کریدور شمال - جنوب (قرمز) با مسیر کانال سوئز (نارنجی)

از طرفی، پاکستان و هند دشمن یکدیگر هستند و طبیعتاً استفاده از خاک اسلام آباد برای هندی‌ها میسر نیست. لذا کریدور سه مسیره «شمال - جنوب»، مسیری امن، سریع و کم هزینه برای ارتباط دهلی نو با افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و شمال اروپا  می‌باشد و حلقه اصلی این کریدور «ایران» است.

کشورمان به نوعی تقاطع جهان است. مسیر اتصال زمینی شرق و غرب جهان تنها از ۲ کشور ایران (پایین دست خزر) و روسیه (بالا دست خزر) می‌گذرد. این یک مزیت فوق‌العاده راهبردی برای ایران است که از سال ۲۰۱۳ مورد توجه چین قرار گرفت. هند نیز از سال ۲۰۱۶ درصدد فعال کردن کریدور عبوری مدنظر خود از ایران است.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) را به عنوان نمونه در نظر بگیرید. این اتحادیه یکی از شرکای تجاری هند است ولی ارتباط مستقیمی میان این دو حوزه جغرافیایی وجود ندارد. این اتحادیه بخش بزرگی از قلمرو خاکی منطقه اوراسیا را در اختیار دارد و گستره آن از اتحادیه اروپا تا چین است. ایران برای هند به مثابه دروازه صادرات به اوراسیا است.

پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)

همچنین ایران می‌تواند دروازه جنوبی اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای اتصال کشورهای این اتحادیه به آب‌های گرم نیمکره جنوبی باشد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) صاحب ۲۰ درصد تولید گاز جهان و ۱۵ درصد تولید نفت جهان است.

 این اتحادیه اقتصادی اوراسیا از جنوب (ارمنستان) هم مرز با ایران است. همین موضوع فرصت منحصربه فردی را برای تهران فراهم می‌کند. ایران تنها کشوری است که می‌تواند کشورهای عضو اتحادیه را مستقیم به اقیانوس هند و پادشاهی‌های خلیج فارس متصل کند.

کشورهای محصور درخشکی (Landlocked) آسیای مرکزی و روسیه می‌توانند نفت، گاز طبیعی و فلزات خود را از طریق ایران به هند صادر کنند؛ بالاخص بعد از جنگ اوکراین. ناتو در صورت عضویت نهایی سوئد و فنلاند، بر دروازه‌های غربی روسیه و نیز کریدورهای دریایی بالتیک و دریای سیاه مسلط خواهد شد. 

   ناتو (آبی) هم مرز با روسیه (قرمز) شد!

از طرفی با اشغال جنوب اوکراین و اتصال سرزمینی روسیه به منطقه خودمختار «ترانس‌نیستریا» مولداوی، این احتمال وجود دارد که ترکیه (ناتو) تنگه ارتباطی دریای سیاه به مدیترانه (داردانل) را مسدود کند و عملاً ناوگان روسیه محصور در دریای سیاه بماند. 

پیشروی جنگ (به روزرسانی: ۷ اردیبهشت) | منبع: اکونومیست

مسئله ترانزیتی هند فقط یک نمونه بود. فعال شدن کامل کریدور مدنظر هند منجر به تحریک چین برای تمرکز بر احیاء جاده ابریشم از مسیر ایران خواهد شد. زیرا «تنگه مالاکا» بزرگترین نقطه ضعف در تجارت جهانی چین است و هرگونه اقدامی برای کاهش وابستگی پکن به این تنگه، راهبردی خواهد بود. تنگه مالاکا نقطه‌ای کلیدی در شبکه تجاری جهان است که اقیانوس هند و اقیانوس آرام را به هم متصل می‌کند.

تنگه «مالاکا»: بهترین مسیر اتصال شرق آسیا به آفریقا/اروپا/غرب آسیا

در صورت انسداد تنگه مالاکا بزرگترین ضربه ممکن به اقتصاد چین وارد می‌شود. هندوستان (بزرگترین رقیب چین) از طریق مجمع الجزایر «نیکوبار» و «آندامان» بر دهانه شمالی تنگه مالاکا تسلط دارد. آمریکا (بزرگترین دشمن چین) نیز در حال انتقال حجم بالایی از نیروی نظامی و تجهیزات به منطقه جنوب شرق آسیاست.

ارتش آمریکا در راستای حفظ هژمون جهانی  خود، اقدام به تقسیم نیروهای برون مرزی خود به ۶ سرفرماندهی کرده است. در حال حاضر، سرفرماندهی ارتش آمریکا در اقیانوس آرام و هند موسوم به ایندوپکام (INDOPACOM) بزرگترین سرفرماندهی این کشور است. استعداد ایندوپکام بالغ بر ۳۷۵ هزار نیرو است. این سرفرماندهی دارای ۲۰۰ کشتی نظامی شامل ۵ ناو هواپیمابر و ۱۱۰۰ هواپیما است. هدف عملیاتی ایندوپکام محاصره چین است.

کشورهای عضو کوآد (سرمه‌ای) : هندوستان، استرالیا، ژاپن و ایالات متحده آمریکا
کشورهای حوزه اقیانوس هند- آرام (آبی و سبز) 

از طرفی آمریکا با ایجاد «کارگروه گفتگوهای امنیتی چهارجانبه» موسوم به کوآد (Quad) با هندوستان، ژاپن و استرالیا درصدد شبکه کردن نیرو و تجهیزات چهار ملّت با جمعیتی بالغ بر «یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون نفر» در برابر چین «یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری» است.

با استناد به آمار خدمات تحقیقات پارلمان اروپا (EPRS)، چین دارای «ارتش ۲ میلیون نفری» است. امّا نیروهای نظامی هند (۱/۴۵ میلیون نفر)، آمریکا (۱/۳۸ میلیون نفر)، ژاپن (۳۹۶ هزار نفر) و استرالیا (۵۷ هزار نفر) در مجموع «بیش از ۴ میلیون نفر» هستند و در آینده نزدیک قطع به یقین ارتش‌های ناتو نظیر انگلیس و فرانسه به این منطقه گسیل خواهند شد.

هدف کوآد محاصره راهبردی چین به منظور اخلال در روند فزاینده رشد اقتصادی پکن است. اخیراً نیز وزیر خارجه انگلیس از لزوم تشکیل یک ناتو جهانی گفت و هدف از آن را تمرکز بیشتر به منطقه هند و اقیانوسیه عنوان کرد.

یکی از راهبردهای چین برای کاهش وابستگی به تنگه مالاکا «تمرکز بر کمربند زمینی» است. طرح «یک کمربند - یک جاده» چین باعث تبدیل ایران  به «نقطه‌ اتصال» شبکه تجاری غرب به شرق جهان خواهد شد. این طرح که ابرپرژه قرن ۲۱ جهان است، چین را از طریق تهران به دریای بالتیک و اقیانوس اطلس متصل می‌کند.

کریدورهای عبوری از خاک ایران

این موضوع چندان به مذاق آمریکا خوش نیامده است. یک تحلیل وجود دارد که خروج ناگهانی ارتش آمریکا از افغانستان و تحریک روسیه برای حمله به اوکراین (+) با هدف مین‌گذاری در مسیر چندشاخه جاده ابریشم چین است.

امروز با قطعیت می‌توان گفت که کریدور عبوری از شمال دریای خزر به دلیل «جنگ در شرق اروپا»، «تحریم گسترده بنادر و کشتی‌های روسی» و «قطع روابط کشورهای اروپایی با مسکو» مسدود خواهد شد.

برای کریدور عبوری از جنوب دریای خزر نیز مدتی است که مرزهای شرقی ایران دستخوش فتنه‌ انگیزی‌ قومی - مذهبی شده است. مرزهای شرقی نقطه ورود کریدورهای مدنظر هند و چین است و ناامنی آن به معنای بسته شدن کریدورهای اقتصادی است. امری که تاکنون با درایت و صبوری تهران به سرمنزل مقصود نرسیده است.

کریدور «شمال - جنوب» و پروژه «یک کمربند - یک جاده» تنها یک نمونه برای این مدعاست که تحریم‌های آمریکا دیگر حریف نظم جدید جهان نخواهد شد. این ۲ کریدور مصداق بارز یک راهبرد «برد-برد» است که علاوه بر مزیت راهبردی برای هند و چین، باعث رقابت دو غول اقتصادی آینده جهان بر سر بهره‌برداری از موقعیت ژئواستراتژیک ایران جهت ترانزیت کالا به کشورهای ثالث و سرمایه‌گذاری در بنادر کشورمان خواهد شد.

انتهای پیام/