به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس از مشهد، آغاز فصل تابستان است در یکی از روزهای گرم تابستان، هنگام اذان صبح، فعالیت برخی کشاورزان آغاز می شود، مردانی که برای دو یا سه روز آذوقه برمی دارند و منزل را برای کسب روزی ترک می کنند به دامنه کوه ها می روند و برای جمع‌آوری شیره آنغوزه چند روز را در آنجا سپری می کنند که بتوانند با دستی پ‍ُر به روستا باز گردند.
گیاه آنغوزه یک گیاه دارویی مهم در منطقه کدکن تربت حیدریه می‌باشد، که یکی از مناطق رویش این گیاه به صورت طبیعی و دیم در خراسان رضوی محسوب می‌شود. به دلیل وجود شیرابه‌ای که از این گیاه تولید می‌شود، مورد استقبال سازندگان داروهای گیاهی و صنایع غذایی قرار گرفته است.
صفر تا صد
کشاورزان منطقه می گویند: این محصول پس از برداشت صد در صد به صورت خام از ما خریداری شده و به کشورهای افغانستان، پاکستان و هندوستان صادر می‌شود.
مهدی یارمیری یکی از کشاورزان بخش کدکن در شهرستان تربت حیدریه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در مورد کشت گیاه آنغوزه گفت: این گیاه به صورت طبیعی و خودرو در مناطق دامنه کوه‌ها رشد می‌کند، برخی کشاورزان نیز اقدام به کاشت این گیاه نمودند ولی چون یک محصول دیر بازده است، برای به ثمر رسیدن آن نیاز به ۴ یا ۵ سال زمان است.
وی ادامه داد: اهالی روستا از شیره این گیاه به عنوان مُسکن و از خود گیاه در آشپزی و برخی درمان‌های محلی استفاده می‌کنند، همچنین به عنوان آفت‌کش نیز در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد، اما در سطح کلان این گیاه، کاربردی برای استان و کشور خودمان ندارد، دلالانی قبل از کشت گیاه به روستاها می روند و با پرداخت مقداری بیعانه از کشاورزان می‌خواهند که بعد از برداشت محصول آن را به صورت ۱۰۰% خام به آنها بفروشند، دوسال گذشته دلالان قیمت هر کیلو شیره آنغوزه را دو میلیون تومان گفته بودند اما زمان خرید چون می دانستند که کشاورزان مجبور به فروش هستند قیمت آن را به ۴۳۰ هزار تومان تقلیل دادند و با این قیمت پایین خریداری کردند.
این کشاورز با بیان اینکه، از اول تیرماه بیش از ۶۰ نفر از مردم روستاهای کدکن برای برداشت آنغوزه به دل کوه می زنند و موظف هستند تا پایان فصل برداشت یک تن شیره آنغوزه برداشت کنند، اظهار کرد: این افراد که هر کدام چندین بوته را در اختیار می‌گیرند گاهی چند روز در همان دامنه کوه‌ها زندگی می کنند تا محصول را در حد نصاب جمع‌آوری کنند، امسال در آغاز بهار دلالان برای خرید این محصول قیمت سه میلیون و سیصد تا چهار میلیون تومان را پیشنهاد دادند، در هر روستا یک نفر مسئول خریداری این محصول می شود و محصولات جمع آوری شده به دست دلالان ایرانی و گاه افغانستانی می رسد و آن ها به صورت مستقیم از کشور خارج می کنند.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص اقدامات دولتی در این خصوص، بیان کرد: مردم روستاهای مختلف تاکنون از جهاد کشاورزی خواستند که در بحث نظارت و برگزاری کلاسهای آموزشی به آنها کمک کنند اما تاکنون اقدامی صورت نگرفته زیرا بعضی از افراد روستاها اقدام به کشت این محصول کردند ولی برداشت بی رویه و یا برداشت غلط به این گیاه بومی آسیب می رساند، کشاورزان نیاز به آموزش دارند که در این راستا و همچنین برای حمایت از کشاورزان نیاز به توجه دولت و جهاد کشاورزی داریم.
تولید ثروت با آنغوزه
آنغوزه فقط یک گیاهان دارویی نیست بلکه دارای ارزش اقتصادی فراوانی نیز می‌باشد، صمغ (شیره) آن در پزشکی و صنعت موارد استفاده فراوان دارد و هر بوته آن 20 تا 40 گرم شیره می‌دهد که از این شیره ده‌ها ماده ارزشمند حاصل می‌شود، این محصولات هنوز جایگاه خود را در رشد اقتصادی استان باز نکرده
در حالیکه بیش از ۶۰ نوع دارو و ۱۰ نوع علف‌کش و موارد دارویی در درمان از آن استفاده می‌شود.
علی جعفری، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، در خصوص بهره‌مندی استان از این گیاه بومی، اظهار کرد: سطح کشت آنغوزه تا سال ۱۴۰۰ به میزان ۴۵۰ هکتار در شهرستانهای کوهسرخ، چناران، بجستان، گناباد و تربت حیدریه انجام شده، هر ساله حدود ۱۰۰ هکتار به سطح کشت آنغوزه اضافه می‌شود.
وی افزود: توسعه کشت آنغوزه از اولویت های سازمان در گیاهان دارویی می باشد، با آموزشهای مستمر در سطح شهرستانها و روستاها و حمایت‌های فنی اعتباری به توسعه این گیاه کمک خواهد شد، آنغوزه استان از نوع شیرین است فقط بصورت خام فروشی می‌باشد و فراوری نمی‌شود.
جعفری با بیان اینکه، این گیاه به افغانستان و از آنجا به هندوستان صادر می شود، ادامه داد: صادرات فقط بصورت خام صورت می‌گیرد و اگر سرمایه‌گذاری علاقمند باشد که در حوزه استفاده از خواص آنغوزه در راستای داروسازی و صنایع غذایی اقدام کند حتما حمایت های لازم صورت می‌پذیرد، شرکت‌هایی هم داریم که مراحل مقدماتی عملیات فرآوری آنغوزه را شروع کرده‌اند ولی هنوز به مرحله تولید نرسیده است.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به اینکه صمغ آنغوزه فقط از مراتع استحصال می‌شوند حتما باید با مجوز منابع طبیعی باشد زیرا برنامه حفاظتی آن با اداره منابع طبیعی است اما سازمان جهاد کشاورزی نیز در کنار توسعه کشت آن، آموزشهای نحوه صحیح بهره برداری را ارائه می‌دهد.
جای پای پررنگ دلالان در برابر دستان زحمتکش کشاورزان
ارزش گیاه آنغوزه را در حال حاضر دلالان بیشتر از مسئولان درک کرده‌اند و برای اینکه بتوانند به سود فراوانی دست پیدا کنند در ابتدای سال به سراغ کشاورزان رفته و با مبلغی محصول آنها را پیش‌خرید می کنند، این دلالان یک نفر را در روستا مسئول این کار قرار می دهند و خودشان محصولات را از روستاهای مختلف استانها جمع آوری می‌کنند، سود این کار برای آنها تا حدی است که کم کم بوی حضور دلالان خارجی از جمله افغانستانی در این عرصه شنیده می شود.
جعفری با اشاره به اینکه گیاه آنغوزه به دلیل اینکه توسط کشاورزان از مراتع جمع آوری می شود هنوز به یک محصول باغبانی معرفی نشده، خاطرنشان: هر کشاورز و باغداری می‌تواند محصول خود را که از مراتع و دامنه‌های کوه‌ها که عرصه‌های برداشت را منابع طبیعی تعیین می‌کند جمع‌آوری کرده و به افراد مختلف (همان دلالان) پیش فروش کند.
وی ادامه داد: از آنجایی که آنغوزه یک گیاه کم آب طلب است و دارای ارزش‌های دارویی فراوانی می‌باشد، قصد داریم از آن به عنوان یک گیاه دارویی در ردیف محصولات زراعی کشت شده استفاده کنیم، چون یک گیاهی است که بازار خوبی برای صادرات دارد و درآمد مناسبی نیز از فروش آن حاصل می شود.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، کشت آنغوزه در مزرعه را جزء سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی برشمرد و افزود: سپس می توان جزء محصولات باغی از آن نام برد. به این ترتیب بحث اشتغال‌زایی و درآمدزایی در این حیطه نیز رونق می‌گیرد. منابع طبیعی نیز در بحث پایش عرصه‌های کشت محصول آنغوزه، حمل و نقل و صادرات آن مجوز صادر می‌کند.
دست به دست از ایران به افغانستان
حسین حصاری، رئیس حوزه نظارت گمرکات خراسان رضوی با اشاره به آمار صادرات آنغوزه در خراسان رضوی، اظهار کرد: صادرات گیاه آنغوزه از خراسان رضوی در سال ۱۴۰۰، از گمرک مشهد به لحاظ وزنی ۴۹ هزار و ۹۸۰ کیلوگرم با ارزش ۷۵۴ هزار و ۳۶۷ دلار و در سال ۱۴۰۱ صادرات آن از مرز دوغارون به وزن ۶۰۰ کیلوگرم و به ارزش ۷۴۳۳ دلار صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه، این کالا بدون مجوز صادر نمی شود، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۰ دو پرونده قاچاق این محصول را کشف شد، یک پرونده به وزن ۴۴ کیلوگرم به ارزش ۳۴ میلیون ریال و دیگری به وزن ۳۰ کیلوگرم و به ارزش ۱۱۸ میلیون ریال بوده است.
حصاری افزود: آماری که برای صادرات آنغوزه در گمرک مهم است بحث تلخ یا شیرین بودن شیره این گیاه برای صادرات است. این محصول از استان خراسان رضوی از طریق گمرک فقط به کشور افغانستان صادر می شود.
حرف آخر
آنغوزه این گیاه بومی که در استان‌های خشک و گرم ایران به صورت طبیعی رشد می‌کند و هزینه ای برای نگهداری از آن وجود ندارد، هنوز به عنوان یک سرمایه اقتصادی و منبع درآمد در خراسان رضوی مورد استفاده قرار نگرفته است.
انتهای پیام/
