اخبار فارس من افکار سنجی دانشکده انتشارات توانا فارس نوجوان

استانها  /  اصفهان

عطر سیب محرم در گنبدهای خشتی نایین/ پرواز کبوتران با بال قرمز در روز عاشورا در بافرانِ نایین

شهرستان نایین همانند تمام کشور سیاه‌پوش غم اباعبدالله شده است ولی آن چیزی که در ماه محرم نایین را متمایز کرده آیین‌های خاص و آداب سنتی مردم برای عزاداری سالار شهیدان است و شهرستان نائین هنوز هم آئین‌های سنتی خود را در ماه محرم حفظ کرده است.

عطر سیب محرم در گنبدهای خشتی نایین/ پرواز کبوتران با بال قرمز در  روز عاشورا در بافرانِ نایین

به گزارش خبرگزاری فارس از نایین، شهر حال و هوای دیگری گرفته است، بر در هر خانه و هر مغازه پرچم یاحسین(ع) به چشم می‌آید، هرکس دوست دارد محبت و ارادت خود را به سالار شهیدان نشان دهد از آن پیرمردی که هر روز با ضبط قدیمی‌اش درب مغازه روضه‌های حاج کافی را پخش و اسفند دود می‌کند تا جوانانی که ۴۰ شب محرم و صفر در موکب کنار خیابان با چایی و نوای محمدحسین پویانفر میزبان مردم می‌شوند تا رهگذران حتی با یک مکث کوچک یاد ایام محرم در دلشان زنده بماند و روحشان جلا پیدا کند.

محرم ماه اندوه و ماتم اهل بیت و تمام شیعیان دنیاست، اما عجیب است که این حزن، حال هرکسی که به حسین(ع) و اولادش ارادت داشته باشد را خوب می‌کند و قلب‌ها را دگرگون می‌سازد، آری این نتیجه عشق به سیدالشهدا است، عشق که باشد عطر سیب حرم حسین را می‌توان در هر کوچه‌ای که نامش باشد و در بین عاشقانش هم بویید.

شهرستان نایین همانند تمام کشور سیاه‌پوش غم اباعبدالله شده است ولی آن چیزی که در ماه محرم نایین را متمایز کرده آیین‌های خاص و آداب سنتی مردم برای عزاداری سالار شهیدان است، در گذشته‌های دور چند روز قبل از محرم تعدادی از نوجوانان در محلات نایین به راه افتاده و دو عدد چوب را که به «چق چقه» معروف است در دست گرفته و به هم زده و این شعر را می‌خواندند:
«نذر حسین و عباس، یه دوملچو در انداز»

و مردم اینگونه از آغاز محرم باخبر می‌شدند؛ هر کس به اندازه توانایی مالی خود کمک‌هایی از قبیل پول، برنج، چای و قند برای عزاداری محرم اهداء می‌کرد اما این مراسم اکنون به دست فراموشی سپرده شده است و نذورات در حسینیه‌ها جمع آور‌ی می‌شود.

حرکت کاروان نمادین

از دیگر آیین‌های محرم در نایین، حرکت کاروان نمادین استقبال از ماه محرم است که آغاز این ماه را به مردم اعلام می‌کند؛ لشکر امام حسین(ع)، لشکر شمر و عمر و دیگر یزیدیان، لشگر حر، دسته اسرای کربلا، دسته فرشتگان و دسته اجنه که برای یاری امام می‌آیند ولی امام آنان را نمی‌پذیرد، گروه‌هایی هستند که در این کاروان با لباس‌های مخصوص به صورت نمادین وقایع کربلا را به نمایش می‌گذارند؛ این کاروان در خیابان به راه افتاده و در شهر نایین به سمت امامزاده سلطان سیدعلی(ع) و در شهر بافران به سمت حسینیه می‌رود که پایان این برنامه اجرای تعزیه‌ حر بن ریاحی است.

چاووش خوانی

«چاووش‌عزا» یکی دیگر از آیین‌های استقبال از ماه محرم به‌ویژه در مناطق خشک کویری است، در این آیین خواننده اشعاری را می‌خواند که واقعه غم‌انگیز کربلا را در ذهن مردم تجسم می‌کند، چاووش‌خوان در محلات به راه افتاده و کم کم مردم پشت سر او حرکت می‌کنند تا به حسینیه می‌رسند.

برخی از مراسمات ماه محرم و صفر در ۷ محله تاریخی باب المسجد، نوآباد، پنجاهه، چهل دختران، کوی سنگ،سرای نو و کلوان نایین، محله محمدیه، روستای مزرعه‌امام، شهر بافران و شهر انارک مشترک بوده و ﺑﺎ ﺍﻧﺪکی ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﻓﺮﻡ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍ برگزار می‌شود، تعویض پرچم امامزاده سلطان سیدعلی(ع)، آیین غبارروبی حسینیه‌ها و سقاخانه‌های معروف از جمله سقاخانه چهل دختران و سقاخانه عاشورگاه، پخت و توزیع غذا در این ایام و در شب و روز تاسوعا و عاشورا و همایش شیرخوارگان حسینی نمونه رسوماتی است که بعضاً در سراسر کشور نیز انجام می‌شود.

آیین جوش گرفتن، پَرسِ حسین، تعزیه خوانی، نخل‌گردانی، گل بر سر گذاشتن و مراسم شام غریبان از رسومات سنتی و خاصی است که در سراسر نایین انجام می‌شود، مرسوم است که ۵ شب اول محرم، مراسم روضه و سینه‌زنی داخل حسینیه‌ها برگزار می‌شود و از شب ششم تا شب دهم قبل از روضه، دسته سینه‌زنی و زنجیرزنی به راه می‌افتد، در این شب‌ها ابتدا جوانان در محوطه بیرونی حسینیه جمع شده و با کوبیدن دُهُل‌ و زُنْج مردم را فرا می‌خوانند و بعد با برگزاری مراسم سنتی «جوش» آیین دسته‌روی هیئت را آغاز می‌کنند.

آیین سنتی جوش یا حلقه ماتم

آیین سنتی «جوش» ﺩﺭ ماه‌های محرم و صفر ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻭ ﺷﺐ‌ﻫﺎی ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ ﻭ ﻋﺎﺷﻮﺭﺍ ﺩﺭ سطح شهرستان قبل از شروع دسته‌روی برگزار می‌شود، در این مراسم عزاداران با حلقه زدن و زدن دُهُل با سبکی خاص و هم آهنگ با اشعاری که در مظلومیت و مصائب سالار شهیدان خوانده می‌شود اقدام به عزاداری و جوش و خروش می‌کنند.

در محله‌های نایین دو عَلَمْ که با جامه‌ها و پارچه‌های رنگین زینت داده‌اند و نمادی از علم حضرت اباالفضل(ع) است را در وسط این حلقه می‌گردانند و در روزهای تاسوعا و عاشورا خیمه را در میان حلقه قرار می‌دهند.

در این خصوص محمدعلی مختاران مسؤول هیأت محمدیه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در نایین می‌گوید: در آیین جوش، پسران و مردان از کودک تا پیر کنار یکدیگر حلقه‌ای بزرگ تشکیل می‌دهند که در این حلقه هر فرد با گرفتن لباس دیگری به او متصل می‌شود و دست دیگرش را در طول اجرای آئین همراه با صدای دُهُل و آهنگِ اشعار بالا و پایین می‌برد؛ افراد همزمان که به جلو و عقب حرکت می‌کنند به گردش حول مرکز این حلقه درمی‌آیند و سه نفر از بزرگان هیات در وسط این حلقه راهنمای حرکت و مصیبت‌خوانی عزاداران هستند.

در شهر بافران در شب تاسوعا بعد از پایان مراسم دسته‌روی و روضه، این مراسم با عنوان «جوش دوباره‌ای» برگزار شده و اشعار زیر همراه با ضرب خاص دُهُل و زُنْج خوانده می‌شود:
«اصغرِ بی شیر واویلا، کشته شد از کین واویلا
شیونْ نیامْ است واویلا، قتلِ امام است واویلا»

آیین جوش شهرستان نایین در تاریخ ۱۳۹۸/۰۴/۰۴ با شماره ۱۸۵۱ ثبت ملی شده است.

آیین سنتی پَرسِ حسین

پرسِ حسین آیینی است که در روز تاسوعا توسط دسته‌های عزاداری نایین برگزار می‌شود به صورتی که هر محله به طرف محلات دیگر برای عرض تسلیت به افرادی که عزیزانشان را از محرم سال گذشته تاکنون از دست داده‌اند به حرکت در می‌آیند که این مراسم در گذشته «مراسم پرسه» نامیده می‌شد.

این مراسم به صورت حرکت هیأت‌های عزاداری به منازل صاحب عزا انجام می‌شد، به دلیل افزایش جمعیت شهر دیگر مقدور نبوده و به حسینیه‌ها انتقال یافته است، هر صاحب عزا با توجه به اینکه از کدام محله است، در آن محله حاضر شده و مردم برای عرض تسلیت به آنان به حسینیه‌ها می‌روند، ظهر تاسوعا در همه محلات سفره نذری حضرت ابوالفضل (ع) برپا می‌شود.
 
شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در مزرعه امام، محمدیه، بافران و محله کلوان

مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در ۴ نقطه شهرستان با شور خاص برگزار می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر و دیدنی است، تعزیه شهادت حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت قاسم(ع) و شهادت امام حسین(ع) و دیگر وقایع صحرای کربلا که در روز عاشورا برگزار می‌شود، بسیار غم‌انگیز است و مردم از شهر‌ها و روستا‌های اطراف برای مشاهده این مراسم باشکوه خود را به این نقاط می‌رسانند، در پایان تعزیه روز عاشورا دسته‌های سینه‌زنی با اشعار زیر به سمت خیمه نمادین اباعبدالله الحسین(ع) می‌آیند:
«چه کربلاست امروز چه پر بلاست امروز
سر حسین مظلوم از تن جداست امروز
چه کربلاست امروز چه پر بلاست امروز
سرهای نوجوانان بر نیزه‌هاست امروز»
و دور خیمه حلقه می‌زنند تا اینکه خیمه توسط لشکر نمادین شمر به آتش کشیده می‌شود و مردم با نوای «وای حسین کشته شد» به سر و سینه خود می‌زنند.

 در محله محمدیه مرسوم است هنگام آتش زدن خیمه، مردم کبوترهایی که بال‌‌شان را قرمز کرده‌اند به نمادی از شهدای کربلا به سمت آسمان آزاد می‌کنند، صدای بال کبوتران همراه با دود و آتش در آسمان غم‌بار روز عاشورا حزن عجیبی می‌آورد و ضربه‌ جدی تازیانه یزیدیان بر کودکان اسیر تعزیه، چشمان همه حاضران را خیس می‌کند، این جاست که همه زیر لب زمزمه می‌کنند «امان از دل زینب»

 

آیین سنتی نخل‌گردانی

در این آیین که نخل نمادی از تابوت امام حسین (ع) است در دسته‌‌روی‌ هیات‌ها بر روی دست جوانان قرار گرفته و در طول مراسم به حرکت درمی‌آید؛ در روز عاشورا در محمدیه و بافران نخل گردانی اهمیت بیشتری دارد، در محله‌های تاریخی نایین در روز یازدهم ماه محرم در مراسمی که به نام زینبیه مشهور است، نخل‌های حسینیه‌های هر محله توسط عزاداران و سوگواران گرداگرد صحن مطهر امامزاده سلطان سید علی (ع) می‌چرخد.

آیین گِل بر سر گذاشتن

در روز عاشورا شخصی که معمولا از پیرغلامان محله است، ظرفی پر از گلِ تهیه شده از تربت اباعبدالله الحسین(ع) را در دست دارد، این فرد در طول مراسم همراه با هیات بوده و در مسیر بر روی سر یا پیشانی مردان و چادر زنان این تربت را می‌مالد؛ این آیین نماد این است که مردم بنی‌هاشم بعد از شهادت امام حسین(ع) و دیدن بدن‌های عریان شهدا در سرزمین کربلا بر سر خود خاک ریخته و شیون سر دادند.

مراسم شام غریبان

مراسم شام غریبان امام حسین(ع) در نایین به سبک خاصی برگزار می‌شود، بدین ترتیب که اوایل شب محله کویِ سنگ در حالی که دو دسته شده و شمعی به دست گرفته‌اند، برای عرض تسلیت به پیشگاه مبارک امام چهارم(ع) به طرف مسجد حضرت سجاد(ع) به حرکت در می‌آیند و در آن جا به عزاداری می‌پردازند.

 آن‌ها در حالی که دسته‌ای نشسته و بر سر می‌زنند و دسته دیگر بر سینه می‌زنند، می‌خوانند:
«چه شده عالم، چه شده عالم، این همه ماتم، مگر امشب شام غریبانست
پسر زهرا، پسر زهرا، تن عریانش، به بیابانست، مگر امشب شام غریبانست»
ساعتی پس از این مراسم محله کلوان همانند محله کوی سنگ شمع به دست یک طرف محلات دیگر نایین حرکت کرده و با خواندن این اشعار به طرف حسینیه‌ها به حرکت در می‌آیند:
«امشب به صحرا بی‌کفن، جسم شهیدان است، شام غریبانست
امشب نوای کودکان، بر بام کیوان است، شام غریبانست»

 

و بدین ترتیب حسینیه‌های باب المسجد، نوآباد، پنجاهه، چهل دختران، کوی سنگ و سرای نو را طی می‌کنند و در آن جا به عزاداری می‌پردازند و در آخر هم در حسینیه خودشان یعنی کلوان، شام غریبان امام حسین(ع) را به سوگ می‌نشینند.

در محله زندوان، محمدیه و شهر بافران برگزاری این مراسم بدین صورت است که مردم با دردست گرفتن شمع از حسینیه پشت سر دسته زنجیرزنی حرکت می‌کنند؛ به یاد غربت حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س) تمام مسیر حرکت تاریک بوده و جوانان دیوارهای خشتی مسیر را با شمع‌های کوچک روشن‌ کرده‌اند، در میان راه دسته زنجیرزن متوقف شده و بعد از خواندن روضه از مسیر دیگر به سمت حسینیه در دو دسته جدا حرکت می‌کنند، دسته اول مصرع «خیمه‌ها می‌سوزد و شمع شب تار عزاست، کربلا ماتم سراست، مجمع پیغمبران در قتلگاه کربلاست، کربلا ماتم سراست» را با صدای بلند می‌خوانند و بر سینه می‌زنند و همزمان دسته دوم به آرامی تکرار کرده و بر سر می‌زنند، بعد از آن دسته دوم این مصرع را به صورت قبل اجرا می‌کنند تا به حسینیه برسند.

شب تاسوعا در نایین

از اوایل شب تاسوعا هفت محله نایین، به ترتیب خاص دسته‌های عزاداری را به طرف امامزاده سلطان سید علی(ع) روانه می‌کنند، این دسته‌ها از راه بازار قدیم نایین به طول سه هزار مترمربع، به طرف امامزاده حرکت می‌کنند، ترتیب آن ها بدین صورت است: باب المسجد، کلوان، نوآباد، پنجاهه، سرای نو، چهل دختران و کوی سنگ؛این دسته‌ها به ترتیب ابتدا در روبروی سقاخانه چهل دختران و سپس در امامزاده به عزاداری می‌پردازند، مراسم دسته روی محلات نایین و شهر‌های بافران و انارک یکی از شاخص‌ترین آیین‌ها در این شهرستان است.

روز عاشورا

صبح روز عاشورا در نایین مردم به حسینیه‌ها می‌روند، دو محله باب المسجد و کلوان به صورت دسته‌های عزاداری به طرف امامزاده سلطان موصلیه(س) و پنج محله نوآباد، پنجاهه، سرای نو، چهل دختران و کوی سنگ به ترتیب به طرف امامزاده سلطان سید علی(ع) به طور منظم به حرکت در می‌آیند و در آن جا به عزاداری، سینه زنی، زنجیرزنی و نوحه خوانی می‌پردازند.

در روزی که سقای کربلا از شرمندگیِ مشک خالی به خیمه‌ها برنگشت، در میان دسته‌های عزاداری شخصی به یادش مشکی پر از آب به دوش می‌کشد و با پای برهنه به عزاداران آب می‌دهد تا مبادا در گرمای ظهر عاشورا روزی که پسر فاطمه از عطش فراوان، آسمان کربلا را سیاه می‌دید کسی تشنه لب بماند و چه سخت گذشت آن روز بر سقای کربلا، در ظهر روز عاشورا نماز جماعت در امامزاده نایین برگزار می‌شود و سپس در هر حسینیه سفره امام حسین(ع) برپا می‌گردد.

مردم شهرستان نایین نسبت به برگزاری سنت‌های گذشتگان در برپایی عزاداری اهل بیت پایبند بوده و بسیاری از رسومات اجداد خود را حفظ کرده‌اند که این ارزش‌گذاری باعث شده دو آیین سنتی شهرستان نایین در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شود و یک آیین در حال ثبت شدن می‌باشد.

 شهر بافران در ۵ کیلومتری نایین است، شهری تاریخی که آیین‌های سنتی و خاص دارد و مردم آن در برپایی عزای پسر زهرا‌(س) زبانزد هستند.  

آیین سنتی شال‌زنی

مجتبی پوربافرانی مسئول یکی از بزرگترین هیات‌های عزاداری نایین در گفت و گو با خبرنگار فارس در نایین اظهار نمود: شال‌زنی یکی از شیوه‌های حزن‌آور و اثرگذار عزاداری بافران است که فقط در روز عاشورا انجام می‌شود به نحوی که یک ساعت قبل از ظهر عاشورا، دسته شال‌زن یا شال‌گردن پیشاپیش دیگر دسته‌ها با شنیدن صدای دهل حرکت خود را آغاز می‌کنند.

وی افزود: دسته شال‌زن، از پیران و میانسالان تشکیل می‌شود و از وقار و متانت خاصی برخوردار است و یاد خاطره حبیب بن مظاهر، پیرغلام امام حسین (ع) را تداعی می‌کنند.

پوربافرانی گفت: دسته شال‌زن، شالی به رنگ سیاه یا سبز را با دستان یک پیرغلام بر گردن می‌آویزند و در حالی که یک سوی آن رها است، سوی دیگر را در دست گرفته، با نظم خاص و هماهنگ با نوحه دسته، گاه آن را بالا آورده بر شانه می‌افکنند و گاه فرو برده در دست نگاه می‌دارند.

محمد حسین شهریاری، پیر غلام ۷۵ ساله حسینی می‌گوید: پیام زنده ماندن این سنت آن است که جاذبه عشق حسینی در تسخیر قلب‌ها بی‌رقیب است و گذشت روزگاران با آنکه کوه‌ها را می‌فرساید قادر نیست این عشق را از دل‌ها بزداید بلکه مانند نسیمی که بر خرمن آتشی بوزد آن را شعله‌ور می‌سازد.

 

بله عشق به حسین علیه السلام پیر و جوان نمی‌شناسد؛حضور سرباز ۶ماهه کربلا حضرت علی اصغر(ع) تا سرباز ۸۰  ساله حبیب بن مظاهر گویای این عشق ورزی است، گفتنی است آیین سنتی شال زنی بافران در تاریخ ۱۳۹۷/۰۸/۲۸ به شماره ۱۶۹۵ در فهرست آثار ناملموس ثبت شده است.

آیین سنتی پخت ۱۲ هزار نذری به وسیله سوخت هیزم در قدمگاه امام رضا(ع)

کریم پوربافرانی عضو هیات امنا قدمگاه حضرت امام رضا(ع) بافران در گفت و گو با خبرنگار فارس در نایین گفت: این مراسم هرساله با شکوه خاص و به صورت خودجوش و مردمی برگزار می‌شود.

وی افزود: مردم از چند روز مانده به محرم در تدارک این نذری نسبت به تهیه اقلام نظیر چوب، برنج و حبوبات اقدام می‌کنند که گوشت مصرفی آن نیز توسط خود مردم در روز تاسوعای حسینی به نحوی که در جلو دسته احشام نذری خود را ذبح می‌کنند صورت می‌گیرد که این آیین بیش از نیم قرن در بافران برگزار می‌شود.

 

آیین سنتی تشییع نمادین شهدای دشت کربلا
در شب سیزدهم محرم، تعزیه بنی‌اسد با شور و شکوه خاص در بافران برگزار می‌شود که در آغاز مراسم، کارگردانِ تعزیه ماجرای حضور بنی اسد در کربلا را شرح و گروهی که در نقش زنان بنی‌اسد، درون خیمه‌ای اجتماع کرده‌اند با خواندن اشعاری تعزیه را آغاز و پس از آن گروهی با لباس‌های مخصوص در نقش مردان بنی اسد در حالی که بیل و کلنگ و فانوس و حصیر در دست داشته به حسینیه وارد شده و در حال دور زدن بر گرد شهدای گمنام میان حسینیه، اشعاری را در مصیبت شهدای کربلا زمزمه می‌کنند.

 

عاشورا در بافران
در بافران صبح روز عاشورا با قرائت زیارت امام حسین(ع) در شبستان قمربنی هاشم شروع می‌شود، سپس جوانان در وسط حسینیه‌ با کوبیدن بر دُهُل مردم را فرا می‌خوانند. همزمان که تعزیه حضرت عباس(س) در حسینیه اجرا می‌شود، هیئت زنجیرزن از حسینیه خارج شده و در محلات بافران حرکت می‌کنند که در میان راه در کنار مسجد فاطمه الزهرا(س) و مسجد امام حسین(س) توقف کرده و روضه می‌خوانند.
هنگام برگشت به حسینیه دسته شال زن که پیرغلامان شهر هستند به عنوان اولین گروه با نوای « یا حُسَینْ کو حُسَین» وارد حسینیه می‌شوند و پشت سر آنان جوانانی که نخل هیئت و علم‌های بزرگ را بلند کرده‌اند داخل می‌شوند. دسته زنجیرزن با نوای «ای لشگر قرآنْ مَنَمْ شهیدِ ألْرَّحمٰنْ مَنَم» و با خواندن ابیات آقای سید محمد کوثری «آه از آن ساعتی که با تن چاک چاک، نهادی ای تشنه لب صورت خود روی خاک» به حسینیه وارد می‌شوند.

آخرین گروه جوانانی هستند که به دو دسته تقسیم شده‌‌اند و هر دسته ابتدا مصرعی را بلند خوانده و بر سینه می‌زنند و سپس با فریاد «یا حسین» توسط هدایت کننده‌ای که میان دو دسته قرار دارد، مصرع دوم را آرام خوانده و بر سر می‌زنند تا به حسینیه برسند.
«گَر رأس تو بر نیزه ببینم چه کُنَم من، گَر ریخت زمین خونِ جَبینَت چه کُنَم من، رَوی جانبِ میدان به طفلان نَظَری کن»
«شدْ موقعِ جانبازیِ سالارِ شهیدان، زینب زِ قَفا ناله کُنان گفتْ حسینْ جان، رَوی جانبِ میدانْ به طفلانْ نَظَری کُن»
این دسته‌ها در ظهر عاشورا به گروه تعزیه پیوسته و با آتش گرفتن خیمه نمادین اهل بیت ثارالله مراسم به پایان می‌رسد و بعد از آن مردم در قدمگاه امام رضا(ع) مهمان سفره دوست می‌شوند، از میان مردم عزادار شهر بافران راهی محله محمدیه می‌شویم، محله‌ای با قدمت ۲هزار ساله که به دارالسادات معروف است و مردم ارادت ویژه‌ای به اهل بیت دارند.

آیین سنتی چق چقه زنی

سیدرضا موسی کاظمی، مسئول هیئت و مداح این مراسم در گفت و گو با خبرنگار فارس می‌گوید: در این آیین، فرد چق چقه زن، در حالی که دو قطعه چوب به نام چق چقی را در دست دارد، همزمان با نوحه سرایی مداح که با آهنگ خاص و اشعار سنتی به نوحه خوانی می‌پردازد، این چوب‌ها را به هم می‌زند. «چق چقی» بیشتر از جنس چوب گردو در اندازه‌های متفاوت برای سنین مختلف به صورت دایره‌ای و با قطر ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر ساخته می‌شود.

وی افزود: مراسم «چق چقی زنی یا سنگ زنی» یکی از آیین‌های قدیمی جذاب و منحصر به فرد نایینی‌ها است که در طول ماه‌های محرم و صفر توسط هیئت کوی سنگ و محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی این شهرستان برگزار می‌شود، همچنین هیئت محمدیه در ماه صفر این مراسم را در جوار حرم حضرت معصومه(س) برگزار می‌کنند.

 

در این مراسم مداح بر روی بلندی قرار گرفته و در ریتم‌های مختلف پنج ضرب، چهار ضرب، سه ضرب و دوضربِ تند و کند ابیات متفاوتی را می‌خواند، پایین پای مداح ۳ نفر از بزرگان هیئت می‌ایستند و با مردم که دور آنان حلقه زده‌اند یک مصرع خاص را تکرار می‌کنند. چق چقه زنی با قسم به ۱۴ معصوم شروع می‌شود و در ادامه به مصائب امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) می‌پردازند؛«دخترِ بَدرُ الْدُجیٰ امشب سه جا دارد عزا، گاه می‌گوید حسین گاهی حسن گاهی رضا» نمونه شعری است که در ماه صفر خوانده می‌شود .

سیدرضا موسی کاظمی پیر غلام ۷۶ ساله‌ای است که تنها مداح این آیین سنتی بوده و همه اشعار را در تمام این سال‌ها حفظ کرده است. به گفته او این آیین برگرفته از عزاداری جنیان است؛ از آنجا که در روز عاشورا فردی به نام جعفرجنی از هندوستان با ۱۴ هزار سرباز اجنه به یاری امام حسین می‌آید اما امام به آن‌ها می‌گوید با حضور شما جنگ ناعادلانه می‌شود برگردید و بعد از شهادت من عزای مرا بپا دارید.

شخصی که این اشعار را به دست او رسانده تعریف کرده است که اجدادش در گذر راه متوجه گریه و زاری عده‌ای در خرابه می‌شود، خود را به آنجا رسانده و از گوشه خرابه می‌بینید که افراد با سنگ بر روی سر خود می‌زنند و خون سر آنان جاری شده است و هم نوا می‌خوانند:
«اکنون سخن از کربُ َبلا گویم و گریم
از بی کسی آل عبا گویم و گریم»
آن شخص همان موقع اشعار را حفظ کرده و بعداً خودش به آن ابیاتی اضافه می‌کند. طبق آن چه به آقای موسی کاظمی رسیده این آیین حداقل به ۳۰۰ سال قبل برمی‌گردد.

 

مراسم حسین سرورِ ما
در آخرین شب ماه صفر در حسینیه پادرخت محمدیه مراسمی با عنوان «حسین سرور ماست» برگزار می‌گردد، بعد از شهادت امام حسین(ع) ۳نفر از مردان کوفه بر علیه قاتلان امام قیام می‌کنند که در مقابل آنان لشکر عظیمی قرار میگیرد. در این مراسم سه نفر در یک سمت و تعداد زیادی در طرف دیگر مقابل آنان قرار میگیرند، طبق همان روایت ابتدا این سه نفر با شعر و خطابه به طرفداری امام می‌پردازند:
«حسین سرور ما، امام و رهبر ما
در کربلا شهید است، پس خاک بر سر ما
زهرا به محشر آید با حوریان سیَه پوش
پیرهن حسین را افکنده برْ سرِ دوش»
و افراد رو به رو هم متقابلاً جواب می‌دهند که در این میان هر از گاهی به آنان حمله‌ور می‌شوند، در پایان این سه نفر توسط گروه دشمنان محاصره شده و کشته می‌شوند.

پخت آش در ماه صفر
از رسومات خاص شهرستان نایین در ماه صفر پخت آش نذری به همت مردم در شب شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام است،  این آش در محله محمدیه، شهر بافران و شهر نایین با حجم زیادی پخته شده و صبح زود در میان عزاداران توزیع می‌شود؛ در نایین در جوار امامزاده حیدر محله کلوان ۸۰ دیگ آش برپا می‌شود که به آش چهل دیگ معروف است.

نخل برداری زنان روستای عشرت آباد
همزمان با شب هشتم محرم، بانوان روستای عشرت آباد به یاد مصائب کاروان اباعبدالله(ع)، نخل را که نمادی از تابوت امام حسین(ع) است با پارچه‌های متبرک به نام اهل بیت(ع) سیاه پوش کرده و آن را تا روستای نصر آباد بر شانه‌های خود حمل میکنند؛ این رسم نماد این است که زنان بنی اسد بعد از واقعه کربلا به تشییع شهدا پرداخته‌اند.

در مسیر، اهالی روستا‌های همجوار به محض رسیدن این کاروان خود را برای عرض تسلیت و عزاداری آماده می‌کنند، پس از سه ساعت پیاده روی هیئت عزاداران زینبی به مقصد می‌رسند و همراه با مردمان مهمان نواز روستای نصر آباد، به اقامه عزا می‌پردازند، آیین سنتی نخل گردانی که جزئی از میراث ناملموس ایران اسلامی است در حال ثبت شدن در فهرست آثار ملی می‌باشد.

لباس سیاه بر تن کردیم و در محرم امسال همراه شدیم باآداب، رسوم و آیین‌های شهرستان نایین که قدمتی به اندازه خاطرات اجداد مردمان این شهر دارد؛ بوی عطر سیب این شهر را هرگز از یاد نخواهیم برد.

انتهای پیام/۶۳۱۲۴/م/

این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید
نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد شد پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد
Captcha
لطفا پیام خود را وارد نمایید.
پیام شما با موفقیت ثبت گردید.
لطفا کد اعتبارسنجی را صحیح وارد نمایید.
مشکلی پیش آمده است. لطفا دوباره تلاش نمایید.

پر بازدید ها

    پر بحث ترین ها

      بیشترین اشتراک

        اخبار گردشگری globe
        اخبار کسب و کار تریبون
        همراه اول