سالمندم؛احترامم کنید!

گروه سلامت خبرگزاری فارس- محمد تاجیک: پشت پنجره نشسته است و نسیم عصرگاهی، چهره چین و چروک خورده‌ آقای پرویزی را می‌نوازد و استکان چای در دست، غرق مطالعه روزنامه شده است. خبرها را با عینک ته استکانی خود با وسواس خاصی می‌خواند و انگار روزنامه خوانی عصرگاهی بعد از خواب نیمروزی، تنها تفریح روزانه اوست!

همسرش روی کاناپه مشغول تماشای تلویزیون است و گهگاهی پیرمرد خانه را متوجه برخی صحنه‌های جالب سریال در حال پخش  می‌کند.

در همین اثنا، تلفن خانه زنگ می‌خورد و پشت گوشی صدای نوه کوچک شان فاطمه،  به گوش می‌رسد که با لحن کودکانه‌اش می‌گوید: «مامان بزرگ! ما می‌خواهیم بیاییم خانه شما»

مادر بزرگ که از صدای نوه خود به وجد آمده پاسخ می‌دهد: بفرمایید عزیزم! در ادامه مریم دختر آقای پرویزی خوش و بشی با مادر می‌کند و اندکی بعد، مکالمه مادر و دختر پایان می‌گیرد. 

معصومه خانم گوشی را که قطع می‌کند، همسرش را که غرق خواندن روزنامه است با لحنی بلند خطاب می‌کند و می‌گوید: «بلند شو برو خرید!» امشب مریم با بچه‌هایش می‌آیند اینجا!

پیرمرد ابرویی بالا می‌اندازد و می‌گوید: خانم! هرچی می‌خواهی یکدفعه بگو که حال چند بار رفتن برای خرید را ندارم و خلاصه با برگه یادداشتی به دست، عصا زنان روانه  بازار می‌شود...

بله ! این روایتی کوتاه از حال و روز بسیاری از سالمندان امروز جامعه است که پس از سالها کار و تلاش دوران بازنشستگی خود را می‌گذرانند و دیگر فعالیت اقتصادی ندارند و با حقوق بازنشستگی گذران زندگی می‌کنند و تنها امید و دلگرمی‌شان، بچه‌ها و نوه و نتیجه شان است.

امروز اول اکتبر و برابر با 9 مهرماه، روز جهانی «سالمند» نام گذاری شده است.

دوران پس از 60  سالگی را آغاز دوران سالمندی برمی‌شمارند؛ دورانی که به اعتقاد جامعه شناسان این مرحله از عمر، دوران سوم زندگی است. در چنین دورانی همان زن یا  مردی که خود را زمانی صاحب قدرت و نفوذ می‌دانست، به یکباره خود را تنها و بدون قدرت می‌یابد و این ناراحتی گاهی به حوادثی نامناسب می‌انجامد و موجب ناراحتی روانی سالمند می‌شود.

*ویژگی‌های دوران سالمندی 

دوران سالمندی دارای ویژگی‌های جسمی، اجتماعی و روانی است که برخی از مهترین آنها عبارتند از: «کاهش نسبی قوای جسمی»؛به طوری که با بالا رفتن سن، نیروهای جسمی فرد به نسبت رو به کاهش می‌گذارد.

 «بازنشستگی» و دور شدن از موقعیت‌های شغلی گذشته است که کاهش مسئولیت‌های مرتبط با شغل و در نتیجه کاهش ارتباطات اجتماعی فرد را به همراه دارد.

«تنهایی یا احساس تنهایی» به خصوص در مواردی که شخص شاهد از دست دادن یکی از دوستان، بستگان و هم سن و سالان و افراد همدوره خویش است، از ویژگی‌های دیگر این دوران است؛ لذا هر روز بیش از پیش احساس تنهایی به فرد دست می‌دهد.

البته پذیرش شرایط دوره سالمندی در بین افراد مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون متفاوت است؛ برخی به مرور از مشارکت در زندگی اجتماعی کناره می‌گیرند و در مقابل، جامعه نیز آنها را به کنار می‌زند؛ به طوری که ممکن است دچار نوعی احساس بیهودگی و افسردگی شوند.

برخی نیز با نقش‌های جدیدی که مطابق با وضعیت آنهاست، این دوره را به دوره‌ای نسبتاً فعال و رضایت بخش بدل می‌سازند.

 

دوران سالخوردگی و افراد سالخورده را می‌توان این طور تقسیم بندی کرد: سالخوردگانی که  امکانات به اندازه کافی دارند و مایلند به استراحت بپردازند.

سالخوردگانی که به علت احتیاج به درآمد، به کار خود ادامه می‌دهند یا حداقل اگر کاری باشد ، مایلند ادامه دهند.

سالخوردگانی که  امکانات مالی دارند اما چون نمی‌خواهند «از کار افتاده» محسوب شوند، مایلند کار کنند و در نهایت سالخوردگان از کار افتاده و بیمارها.

۹میلیون و ۳۰۰ هزار نفر سالمند در ایران

احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی گفت: ۹میلیون و ۳۰۰ هزار نفر سالمند در کشور وجود دارد و انجمن علمی سالمندان به دنبال رفع مشکلات سالمندان است.

عقب ماندگی 50 ساله برنامه سالمندی در ایران

وی ادامه داد: عقب ماندگی ۵۰ ساله در برنامه سالمندی در کشور داریم؛در حالی که در برنامه های سوم تا ششم توسعه به صراحت آمده تا سازمانهای متولی ورود جدی کنند اما متاسفانه کار چندانی نشده است.

 

سند ملی سالمندی خاک می‌خورد!

رئیس مرکز تحقیقات سالمندی با بیان اینکه ۱۸ سال از شروع نوشتن سند ملی سالمندی می‌گذرد، افزود: این در حالی است که دو سال قبل برای دومین  بار سند رونمایی شد اما باز هم پس از رونمایی متاسفانه برای اقدام این سند تقسیم کاری نوشته نشده است.

سالمندی در ایران در مرز ابر بحران شدن

دلبری با بیان اینکه نگران این هستیم که سالمندی به یک چالش چه بسا ابر بحران در آینده نه چندان دور تبدیل شود، خاطرنشان کرد: میانگین امید به زندگی در ایران بالاتر از میانگین جهانی است؛ به طوری که در زنان ۷۶ سال و در مردان به ۷۴ رسیده اما کیفیت زندگی مطلوب نیست.

حدود ۲۵ درصد افراد سالمند دچار اختلالات روحی

وی با بیان اینکه بر اساس شاخص دیده بان سالمندی ایران رتبه ۶۴ از ۹۷ را داراست،تصریح کرد: حدود ۲۵ درصد افراد سالمند دچار اختلالات روحی،۵۰ درصد اختلالات خواب،۳۰ درصد بیماری قلبی،۹۰ درصد یک بیماری زمینه ای،۷۵ درصد ۲ بیماری و ۵۰ درصد ۳ بیماری مزمن دارند.

۱۴ هزار و۵۰۰ تخت آسایشگاهی شبانه روزی برای سالمندان

رئیس مرکز تحقیقات سالمندی با اشازه به اینکه ۱۴ هزار و۵۰۰ تخت آسایشگاهی شبانه روزی برای سالمندان داریم،گفت: به ازای هر ۶۴۱ نفر افراد بالای ۶۰ سال یک تخت آسایشگاهی دادیم؛ در حالی که در کشور سوئد به ازای ۱۸ سالمند یک تخت دارند.

هزینه 11 میلیون تومانی هر سالمند در ماه

دلبری با بیان اینکه از تعداد ۱۴ هزار تخت شبانه روزی آسایشگاهی در ایران ۳۰  درصد تخت‌ها مربوط به افراد مجهول الهویه است،ابراز کرد: هر سالمند بین ۹ تا ۱۱میلیون تومان در مراکز نگهداری سالمندان در ماه هزینه دارد که این هزینه در برخی مراکز در تهران ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان است.

حمید پور شریفی، روانشناس در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس درباره دوران سالمندی،گفت:‌ دوره سالمندی دوره خاصی است با دغدغه‌های بسیار مثبت که می‌تواند ناشی از به ثمر نشستن تلاش‌های زندگی فرد سالمند باشد. دیدن نوه‌ها، سالهایی که توانسته پشت سر گذاشته باشد همه اینها از جنبه‌هایی می‌تواند برای سالمند شرایط خوبی را ایجاد کند.

وی ادامه داد: در عین حال یک چالش‌های جدی ممکن است میزان برخورداری یک سالمند از این دوران را تحت تاثیر قرار دهد.  محدودیت‌هایی به وجود بیاید و میزان مواجه شدن با برخی بیماری‌ها بیشتر باشد اما در کنار این، ابعاد دیگری ممکن است وجود داشته باشد.

 این روانشناس بیان داشت:‌مثلا از دست دادن عزیزانی که اطرافش بودند یا احساس تنهایی کردن سالمندان. اگر در چنین شرایطی عوامل استرس زای محیطی چه در درون خانواده  یا جامعه بیشتر باشد احتمال اینکه سالمند از این دوران رشدی بسیار خوب بتواند استفاده کند کاهش پیدا می‌کند.

پور شریفی یادآور شد:‌به همین خاطر خیلی مهم است که از طرفی در خانواده تمام توجه به این معطوف شود که ادراک تنهایی چه تنهایی اجتماعی و چه تنهایی عاطفی که دوتا مقوله متفاوت است در سالمند ایجاد نشود و استرسها مدیریت شود و سالمند ادراک استرس بیش از حد نداشته باشد.

سالمند نباید دغدغه نان داشته باشد

وی متذکر شد:‌از طرفی دیگر در سطح جامعه لازم است تمهیداتی فراهم شود تا یک سالمند بتواند در این دو مرحله رشدی درگیر غم نان و ... نباشد و فرصت‌های تفریحی بیشتری را تجربه کند.

این روانشناس در باره اینکه «از نظر روحی و روانی با سالمند چطور باید برخورد کنیم؟»،گفت: بعضی اوقات اولا با سالمند مثل کودک رفتار می‌شود. در حالی که سالمند یک انسان جا افتاده‌ای است که خیلی حساس و خیلی نیز اطلاعات دارد و اگر با آن دقیقا مثل یک انسان جا افتاده‌ای برخورد شود و نیازهای او درک شود و به نیازهایش صادقانه پاسخ داده شود خیلی راهگشا خواهد بود.

سالمند آزادی عمل می‌خواهد

پورشریفی افزود:‌مشکل زمانی پیش می‌آید توجه‌هایی که لازم است به یک سالمند معطوف شود اتفاق نمی‌افتد یا بعضی اوقات نیازهای آنها مثلا نیاز به اینکه با افراد دیگر باشند، لحظات مشترکی سپری کنند یا خودشان آزادی عمل داشته باشند مثل دیدن تلویزیون و...وجود ندارد.

وی گفت:‌زمانی که این آزادی عمل‌ها از آنها سلب شود یا به نیازهای عاطفی آنها توجه کافی به عمل نیاید آنها مستعد افسردگی می‌شوند و مشکلی که وجود دارد اینکه متاسفانه افسردگی در سالمندان میزان کمی نیست و مشکل مهمتر از آن این است که خیلی وقتها افراد متوجه بروز افسردگی در سالمند نمی‌شوند و چون متوجه نمی‌شوند به دنبال دریافت کمک حرفه‌ای نیز بر نمی آیند.

باید سواد سلامت سالمندان زیاد شود

این روانشناس ابراز کرد:‌یکی از موارد مهم در جامعه این است که باید سواد سلامت به طور کلی در جمعیت به ویژه در سالمندان ایجاد شود تا سالمندان بدانند چه نیازهای زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی دارند و در صورت داشتن مشکلات به آنها کمک شود؛ و به ویژه در سالمندی بحث خود مراقبتی مهم است و آموزش نیاز دارد تا یک سالمند به لحاظ عاطفی، معنوی و جسمی بتواند خود مراقبتی داشته باشد.  

یدالله ابوالفتحی ممتاز، عضو مرکز تحقیقات سالمندی با بیان اینکه جامعه نگرش مثبتی به سالمندی ندارد،گفت: خانه سالمند بسیار کمی در کشور داریم. این نگرش منفی باعث شده سالمندان رقبتی برای استفاده از خانه سالمندان نداشته باشد؛در حالی که بسیاری از سالمندان هستند که در منازل خود مشکلات زیادی دارند.

ممتاز با تاکید بر اینکه نیاز به تاسیس مراکز سالمندی در کشور داریم،گفت: در ایران به ازای ۳۰ تا ۴۰ نفر سالمند یک تخت داریم.

وی عدم پوشش مراقبت‌های بیماری و بیمه مراقبتی سالمندان را از مهمترین مشکلات سالمندان در ایران عنوان کرد و بیان داشت: باید نگرش منفی به سالمندان اصلاح شود.

عضو مرکز تحقیقات سالمندی یاد آور شد: میزان تاب آوری در خانمهای سالمند کمتر از مردان سالمند است.

نیازمند 2000 متخصص سالمند هستیم

رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با اشاره به اینکه نیروی متخصص و عدم وجود آنها یکی از چالشهای موجود در حوزه سالمندی در کشور است، خاطرنشان کرد: به بیش از ۲۰۰۰ متخصص سالمندی نیاز داریم در حالی که تنها ۲۳ متخصص در کشور وجود دارد.

 

وی بیان اینکه نگران پیامدهای جمعیت سالمند زنانه و فقر زنان سالمند و همچنین آسیب پذیری بیشتر آنها هستیم، خاطرنشان کرد:30 درصد سالمندان کشور به صورت میانگین همسرانشان را از دست دادند.

دلبری با اشاره به افزایش سیر جمعیت سالمندی در کشور، افزود: در 40 سال گذشته جمعیت سالمندی ایران دو برابر شده است و اکنون این نظام به10.7 درصد رسیده است؛ ضمن اینکه در سال ۱۴۳۰ ،۳۰ درصد جمعیت ایران سالمند خواهند داشت.

رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی  با انتقاد از عدم اجرای سند ملی سالمندی در ایران تصریح کرد: ۱۹ سال سند ملی سالمندی نوشته شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده ؛ضمن اینکه ۱۸ سال است جلسه شورای عالی سالمندی که باید با حضور رئیس‌جمهور برگزار شود هنوز برگزار نشده و  مسئله سالمندی اولویت دولت‌ها نیست.

 

 

 

نسیبه زنجری، عضو مرکز تحقیقات سالمندی با بیان اینکه  از سال ۱۴۲۰  تغییر و تحول ایجاد خواهد شد و در سال ۱۴۲۵ وارد فاز سالخوردگی و سالمندی می‌شویم، گفت مشکلات صندوق بازنشستگی و هزینه‌های بهداشتی بالا و همچنین بیماری‌های روحی روانی از مهمترین مشکلات سالمندی در ایران است.

کیفیت زندگی سالمندان مطلوب نیست

وی با بیان اینکه فاصله زیادی بین امید به زندگی و زندگی سالم در سالمندان وجود دارد، خاطرنشان کرد: ما با افزایش سن در ایران روبرو هستیم اما  زندگی مطلوب نیست.

 عضو مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با بیان اینکه برای رسیدن به سالمندی موفق و سالم باید به کمبودها  توجه کنیم، خاطرنشان کرد: ۱۱ درصد افراد سالمند  وضعیت مناسب را دارا هستند؛ در حالی که ۵ درصد نیاز به حمایت کامل دارند و هیچ کدام از شرایط لازم را ندارند.

سالمندان تهران، سمنان و فارس روبراه تر هستند

زنجری توجه به زندگی سالم و چند بعدی، توجه به تمام دوران زندگی و توجه به نابرابری‌های توسعه از جمله راهکارهای لازم برای زندگی مطلوب سالمندان برشمرد و گفت: تهران، سمنان و فارس از نظر سالمندی وضعیت بهتری دارند؛ در حالی که استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و ایلام وضعیت نامناسب تری در حوزه سالمندی دارا هستند.

سیده صالحه مرتضوی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی، درباره وضعیت سالمندی در کشور، گفت: در هر جامعه‌ای اگر نسبت افراد ۶۰ سال به بالا به کل جمعیت آن جامعه ۱۲ درصد یا بالاتر باشد، آن جامعه به عنوان جامعه‌ای سالخورده محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: در ایران بر اساس سرشماری که در سال ۱۳۹۵ انجام شد، ۹.۲۸ درصد جامعه را افراد سالمند تشکیل می‌دهند و در حال حاضر این نسبت بالاتر رفته است. البته باید توجه کرد که در همان سال ۱۳۹۵ هم مناطقی مانند طالقان را داشتیم که حدود ۲۴ درصد جمعیت‌شان را سالمندان تشکیل می‌دادند یا استانی مانند گیلان را داشتیم که ۱۳ درصد از جمعیت‌شان سالمندان بودند.

افزایش ۶ برابری سالمندی در ایران طی ۶ دهه

وی با بیان اینکه بر این اساس ایران اگرچه سالها جمعیت جوان داشته است اما به سمت سالخوردگی جمعیت می رود، گفت: در عین حال بر اساس سرشماری‌هایی که از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ انجام شده، جمعیت سالمند ما تقریبا حدود ۶.۳ برابر شده است. در حالی که طی این سال‌ها در دنیا جمعیت سالمندی حدود پنج برابر شده است. بنابراین در ایران با سرعت بیشتری به سمت سالخوردگی جمعیت می‌رویم.

انفجار جمعیت سالمندی در کشور طی ۲۰ سال آینده

مرتضوی ادامه داد: باتوجه به اینکه Baby Boom ما در کشور که همان کودک نسل انفجار جمعیت و دهه ۶۰ است، حدود ۱۴۲۰ به سالمندی می‌رسد و ما در کمتر از ۲۰ سال آینده  انفجار جمعیت سالمندی را در ایران خواهیم داشت.

مرتضوی افزود: اکنون بحث پایلوت دانشگاه سالمندان را در دانشگاه علوم پزشکی ایران پیش می‌بریم. باتوجه به شرایطی که در دوره کووید-۱۹ داشتیم و چون سالمندان جزو گروه‌های بسیار پرخطر بودند و نمی‌توانستیم کلاس‌ها را به صورت حضوری داشته باشیم، فعلا به صورت مجازی دوره‌های آموزشی را با عنوان دانشگاه سالمندان در کشور آغاز کردیم تا زمینه برگزاری کلاس‌های حضوری هم فراهم شود.

 

دقت کنیم! دوران سالمندی دورانی است که برای همگان پیش خواهد آمد و هیچ فردی از تجربه کردن این دوران مستثنی نیست؛ در نتیجه باید سالمندان را تکریم کنیم و فکر نکنیم فقط این دوران مخصوص افراد خاصی است. حرمت این برکت‌های زندگی را داشته باشیم که این دوران در انتظار همه ماست.

پایان پیام/