گروه زندگی: اگر شما هم متوجه شدهاید که دارید کارهای ضروری را مدام به تعویق میاندازید، بدانید که این عادت اگر برطرف نشود چنان مزمن خواهد شد که دیگر نمیتوانید تواناییهایتان را بالفعل کنید و پیشرفت داشته باشید. غلبه بر عادت به تعویق انداختن کارها اگرچه کمی مشکل به نظر میرسد اما برای خودش تکنیکهایی دارد که در این گزارش از «فاطمه رشیدی»؛ دکترای روانشناسی انگیزشی جویا شدیم.
رشیدی در تعریف به تعویق انداختن کارها میگوید:«وقتی فرد، هدفی دارد و برای رسیدن به آن هدف برنامه ریزی میکند اما در زمان انجام، آن کار را به تعویق میاندازد ما در روانشناسی میگوییم اهمال کاری صورت گرفته است که این اهمال کاری با تنبلی متفاوت است.»
*تفاوت فرد تنبل با اهمال کار چیست؟
فردی که تنبلی میکند هدف و انگیزه ندارد اما فرد اهمال کار هدف مشخصی دارد اما مدام آن را به تعویق میاندازد که باید ریشههای این به تعویق انداختن مشخص شود.
رشیدی یکی از ریشههای به تعویق انداختن کارها را ترس از شکست عنوان میکند و میگوید:« ترس از شکست موجب میشود که فرد پس از تعیین هدف دچار تردید شود و توانمندی خود را زیرسوال ببرد. در واقع به دلیل شرایط درونی و بیرونی خود مطمئن نباشد که میتواند به آن هدف برسد یا نه! در این زمان است که فرد، مدام شروع فعالیت خود را به تعویق میاندازد. »
او میگوید:« طبق نظریه خودارزشمندی در روانشناسی انگیزشی فرد، زمانی که احساس خود ارزشمندی میکند میتواند لذت و شادمانی را تجربه کند و از تواناییهایی که به او عطا شده به صورت فعال استفاده کند اما وقتی این حس در او نباشد و یا کمرنگ باشد دچار مشکل میشود.»
*اخلال در حس خودارزشمندی
وقتی ما برای انجام کاری برنامه ریزی میکنیم اما در هنگام شروع دچار تردید میشویم و میخواهیم زمان انجام آن را مدام به تاخیر بیندازیم در واقع حس خودارزشمندی ما دچار اخلال شده است.
رشیدی میگوید: «گاهی فرد برای اینکه حس خودارزشمندی یا همان عزت نفسش را حفظ کند، مجبور به اهمال کاری و به تاخیر انداختن کارها میشود چون دچار تردید شده است . در این مواقع باید حس تردید از بین برود تا فرد بتواند فعالیت خود را شروع کند.
فرض کنید دانشجویی در خواندن درس دچار تردید میشود و با خودش میگوید اگر درس بخوانم و نمره نیاورم بهتر است یا نخوانم؟ او برای اینکه دچار شرم نشده و عزت نفسش شکسته نشود و خود را فرد ناتوانی نداند ترجیح میدهد درس نخواند چرا که اگر درس نخواند و نمره نیاورد احساس گناه که حاصل عملکرد اوست را تجربه میکند اما اگر بخواند و نمره نیاورد احساس شرم را تجربه خواهد کرد که به وجود فرد بر میگردد و توانمندی ذاتی او زیرسوال میرود.»
*ترس از شکست موجب اهمال کاری میشود
این روانشناس انگیزشی ادامه میدهد:« آخرین نتایج روانشناسی به دست آمده درباره علت اهمال کاری نشان میدهد که اهمال کاری افراد به دلیل راحت طلبی و لذت جویی نیست، بلکه در اکثر موارد نتیجه ترس از شکست است. در واقع فرایند اهمال کاری یک نوع تکنیک محافظتی است که از عزت نفس در مقابل شکست و شرم ناشی از شکست محافظت میکند.
فرد برای اینکه توانمندیهایش مورد قضاوت قرار نگیرد از انجام دادن کارها طفره میرود که البته این قضاوت ممکن است کاملا درونی و حاصل افکار خود فرد باشد.»
*هدفت را کوچک کن
رشیدی برای کاهش اهمال کاری توصیه میکند که فرد بینش و آگاهی خود را درباره ترسهایش بالا ببرد. او میگوید:« آگاهی درباره ترسهایی که مانع از حرکت ما میشود میتواند به ما برای مبارزه با اهمال کاری کمک کند. از طرف دیگر وقتی دچار اهمال کاری میشویم و ریشه آن در ترس ماست باید هدف را کوچک تر کنیم و پله پله به سمت هدف نهایی گام برداریم.
موفقیت در انجام هدفهای کوچکتر حس رضایتمندی در ما ایجاد میکند که همین موضوع موجب میشود با اطمینان بیشتری برای رسیدن به هدف اصلی تلاش کنیم. وقتی ما هدف اصلی را به بخشهای کوچک تر تقسیم کنیم از کمال گرایی که خواهان موفقیت صد درصدی است دور میشویم و بهتر میتوانیم در انجام کارها موفق شویم.»
این روانشناس در ادامه میگوید:« برای انجام کارهای جزئی هم باید مزاحمتهای محیطی و افکار مزاحم را به حداقل رساند و پس از موفقیت در انجام هدف کوچک به خود پاداش داد. ارتباط با افراد با انگیزه هم میتواند به اجتناب از اهمال کاری کمک کند.»
پایان پیام/