«دوبارگی» روایتی از ققنوس‌هایی که هنگام تَرک، می‌سوزند تا زنده شوند

گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس ـ محمدرضا اسماعیلی: «افسانه‌ای هست درباره ققنوس؛ می‌گویند تنها زندگی می‌کند، زمان مرگش که می‌‌رسد، هیزم‌هایی را جمع می‌کند روی هم می‌گذارد، خودش می‌ایستد روی‌شان و آنقدر بال می‌زند تا آتش روشن شود و بعد آواز غم‌انگیزی می‌خواند. بقیه پرندگان دورش جمع می‌شوند و گریه می‌کنند. همه می‌دانند او خواهد مُرد. ققنوس در آتش می‌سوزد و از میان خاکسترها ققنوس دیگری متولد می‌شود.»

گرم‌خانه مهر استان تهران

جملاتی که خواندید، بخشی از کتاب «دوبارگی» اثر جدید فردین آریش است که آثاری چون «خشمآبه» و «طوفان آمد و همه چی را برد» را در کارنامه خود دارد. این کتاب در قالب ۱۰ روایت سعی کرده است به سراغ افرادی که از اعتیاد نجات پیدا کردند یا با این بیماری درگیر بودند و در کنار این اتفاق تلخ، رشد کردند، برود.

از نشر جام‌جم با این موضوع در سال گذشته نیز کتاب «ویلُن زن روی پُل» اثر خسرو باباخانی منتشر شد. تفاوتی که این دو اثر باهم دارند، این است که خسرو باباخانی بنا به مقدمه‌ای که خودش در کتابش آورده بود درگیر اعتیاد بوده و تمام سختی‌هایی را که یک فرد معتاد از بی‌پولی، بدن‌درد، نداشتن جایگاه اجتماعی، نوع نگاه مردم به فرد معتاد و... را لمس کرده بود و با چاشنی کلمات توانست روایتی طبیعی برای خواننده خلق کند. طوری که مخاطب در بخش‌هایی که باباخانی برای ترک به شهرستان رفته بود خودش نیز به بدن درد دچار می‌شود و هم‌دردی می‌کرد؛ همانند ارنست همینگوی در نوشتن کتاب «پیرمرد و دریا» که چند بار دچار دریازدگی شده بود.

گرم‌خانه مهر استان تهران

اما آریش در مقدمه کتاب خود، نوشته است که من تا به حال لب به سیگار نزده‌ام. این مهم‌ترین تفاوت بین دو نویسنده است با این حال آریش در این اثر به خوبی توانسته از عهده روایت این قصه بر‌آید. «دوبارگی» که بنا به گفته نویسنده‌اش، قبل‌تر از اثر باباخانی نوشته شده بود، به طور خلاصه به دو اتفاق مهم زندگی افراد رهایی یافته از اعتیاد پرداخته است. اتفاق اول، زمانی که فرد به اعتیاد روی می‌آورد و لحظه دوم زمانی است که دو مرتبه به زندگی خود برمی‌گردد، اما با قدرتی بیشتر. با خواندن ۱۰ روایت این اثر ۲ نکته توجه خواننده را به خود جلب می‌کند و آن جایگاه «خانواده» و «خدا» است.

در این اثر راویانی هستند که از سوی خانواده‌هایشان کمبودهایی داشتند. به ظاهر شاید در بخشی‌ از داستان‌هایش مشکلات مادی و اقتصادی پررنگ‌تر باشد، اما در همه روایت‌ها بزرگ‌ترین‌ مشکلی که راویان روایت می‌کنند نبود سه ویژگی حریت، شخصیت و تفکر است.

این سه ویژگی جزء مبانی تربیت اسلامی در دوران قبل از بلوغ است که ریشه آدمی را قرص و محکم می‌سازد و باید پایه‌ این تربیت اسلامی را خانواده‌ها بنا می‌کردند و اما از این نکات دانسته یا ندانسته غافل بودند.

مرکز نگهداری معتادان

نکته‌ای که در تمام این ۱۰ روایت به چشم می‌خورد، این است که هر ۱۰ نفر کم‌کم معتاد شدند و بعد از شکست‌های متعدد از ترک و رهایی دیگر به انتهای مسیر رسیدند. می‌توان گفت که این عبارت از دعای کمیل إِلَهِی وَ رَبِّی مَنْ لِی غَیْرُکَ را لمس کردند و همانند داستان ققنوس در آتش که احمد نکویی از گرگان در روایت دوم می‌گوید، آن‌قدر می‌سوزند تا دو مرتبه زنده شوند.

همه افرادی که در این اثر راوی بودند و ترک کردند و یا مانند رقیه خلیفه از بوشهر که شوهرش حسن‌ آقا معتاد بود و برای تأمین هزینه‌های خودش و فرزندش خیاطی را یاد گرفت و بعدها کارگاه خیاطی زد و کم‌کم زنانی که شباهتی به خودش، داشتند را گرد خودش جمع کرده بود؛ نسبت به هم‌نوعان خود احساس بی‌تفاوتی نمی‌کنند و سعی می‌کنند که حتماً کاری را برای هم‌نوعان سابق خودشان انجام بدهند. حتی عده‌ای از آن‌ها برای خودشان کمپ زدند تا بتوانند مصداق آیه ۳۲ سوره مبارکه مائده شوند؛ چرا که خودشان نجات یافته‌اند و باید نجات بدهند.

در بخش‌هایی از این کتاب که راویان دیگر به انتهای زندگی می‌رسند و حتی رضا وطن‌دار از قزوین کارش به کُما هم رسیده است، به یاد کتاب «وارثان عاشورا» مرحوم شیخ علی صفائی حائری می‌افتم که نگاهی نو را درباره بلا و توکل به ما گفته است. او می‌نویسد: «بلاء دل را می‌شکند و توکل بر عمل و حالت را می‌گیرد. بلاء تو را از دنیا می‌کَنَد و می‌رماند و به غیب سوق می‌دهد و می‌تاراند و دلی که از دنیا بیرون رفت کارهایش حتی خوردن و خوابیدنش، دنیایی نیست و الهی است، بلاء و مصیبت بُت‏ها و معبودها را نشان می‌دهد که شکستنی هستند و قابل اعتماد نیستند و هنگامی که این شکست‏‌ها و تحول‏‌ها شامل و گسترده شد دل خالص می‌شود و عمل خالص می‌شود و تمامی دین برای خدا می‌ماند و بدعت و التقاط و تبعیض در ایمان و کفر زمینه‏‌ای نمی‌یابد.»

«دوبارگی» در قطع رقعی و با قیمت ۵۸ هزار تومان از سوی انتشارات جام‌جم در ایام هفته کتاب سال‌جاری روانه بازار نشر شد.

پایان پیام/