جهانگیری: مرحوم دیانی با فاصله گرفتن از کلیشه‌گویی‌ها، گفت‌وگو را در رسانه ملی برقرار کرد

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، صبح‌گاه پنجشنبه ۱۸ اسفندماه بود که خبر فوت حجت‌الاسلام مسعود دیانی علاقه‌مندان به موضوع دین‌پژوهی و برنامه «سوره» را بهت‌زده کرد. شخصیت علمی و فرهنگی که با برنامه‌ سوره توانست دغدغه‌های دین‌شناسانه مردم را در حوزه‌های مختلف در میان بگذارد و با کارشناسان و خبرگان علمی به بحث و گفت‌وگو بپردازد. در مورد اهمیت آنچه در این سال‌‌ها مسعود دیانی انجام داد و این‌که نبود او خلأ مهمی را می‌تواند در حوزه برنامه‌های دین‌پژوهی رسانه ملی ایجاد کند با حجت‌الاسلام  یحیی جهانگیری سهروردی استاد حوزه علمیه و دانشگاه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه حاصل را می‌خوانید.

برقراری دیالوگ در رسانه و فاصله گرفتن از مونولوگ

جهانگیری در ابتدا گفت: فقدان مرحوم دیانی به عنوان یک روحانی فرهیخته و دوست صمیمی فرصتی را فراهم آورده است تا بار دیگر به بررسی و تحلیل حضور دین در رسانه ملی بپردازیم و از داشته‌ها و نداشته‌های خود صحبت کنیم. در این امر اگر بخواهیم بحث را با محوریت برنامه سوره پیگیری کنیم باید گفت چند عامل موجب شد برنامه سوره جذابیت و اثرگذاری قابل توجهی بر روی مخاطب داشته باشد. عامل اول این است که ما دیدیم بحث دینی از «مونولوگ» و «یک‌طرفه بودن» خارج شده است و به سمت دیالوگ حرکت می‌کند. اکثر برنامه‌های دینی در رسانه مونولوگ‌محور است و کارشناس در آن خطیب است و کم‌تر شاهد چالش و سؤالات بحث‌برانگیز هستیم، در صورتی‌که قرآن پیغمبر را نه برای خطیب بودنش بلکه برای «اُذُن خَیر» بودن می‌ستاید، یعنی پیغمبر شنونده‌ای بود که سخن افراد می‌شنید و به آنان پاسخ می‌داد. 

وی افزود: دیالوگ آن موضوع اساسی بشر کنونی است، انسان معاصر می‌خواهد از راه دیالوگ و برقراری گفت‌وگو به طریق صواب دسترسی پیدا کند، حال اگر ما همچنان بر روی روش مونولوگ و خطبه اصرار بورزیم طبیعی است که در موضوع اثرگذاری موفق نخواهیم بود. گاهی برنامه‌ها دیالوگ‌محور هم می‌شوند اما بازخورد خوبی ندارند، علت آن است که گفت‌وگوهایشان کلیشه‌ای و بر روی جواب‌های تکراری است. مرحوم دیانی این روند را پیش نگرفت و سعی کرد دیالوگی چالشی را برقرار سازد تا پاسخ‌های کارشناس به ارزیابی برسد. این امر موجب شد تا ما در برنامه سوره شاهد یک دیالوگ مطلوب باشیم. 

بیان موضوعات جدید از منظر دین توسط مسعود دیانی

او ادامه داد: روند مرحوم دیانی موجب شد یک برنامه دین‌پژوهی در شبکه چهار که احتمال می‌رفت مثل بسیاری از برنامه‌های دیگر چندان مخاطب نداشته باشد، طیف قابل توجهی از مردم را پای «سوره» بنشاند و حتی آن افرادی که چندان معتقد به امور دینی نبودند هم از برنامه سوره و موضوعات آن استفاده کنند. تسلط مسعود دیانی بر موضوعات، دغدغه‌مندی او نسبت به مسائل و همچنین عدم استفاده از کنش و واکنش‌های نمایشی از دیگر نقاط قوتی بود که برنامه سوره را از کیفیت بالایی برخوردار کرد. به طور مثال یکی از برنامه‌های سوره مربوط به «الهیاتِ گیاه‌خواران» بود، نفس مطرح کردن همین قضیه و بررسی آن از دیدگاه موافق و مخالف به خودی خود نشان از بلوغ و استاندارد محتوایی این برنامه دین‌پژوهی دارد. 

پرهیز از کلیشه‌گویی‌های خسته‌کننده

جهانگیری اشاره کرد: ویژگی دیگر سورۀ دیانی، عدم کلیشه‌گویی بود. او سعی کرد تا بستر را برای کارشناس برنامه باز کند تا او ساحت‌های مختلف از دین‌داری و معنویت‌گرایی را بگوید، برای همین بود که موضوعات مطرح شده در برنامه سوره بکر و ناب بود و مخاطب این را به خوبی درک می‌کرد. با تکرار مکررات ما مردم را غافل می‌پنداریم و در نوعی تخدیر به سر می‌بریم، در صورتیکه مخاطب هوشیار است و توجه دارد. مسعود دیانی این موضوع را به خوبی مدنظر داشت.

الهیات به مثابه دغدغه و مسأله انسانِ امروز 

وی افزود: از مهم‌ترین امتیازات مسعود دیانی این بود که او الهیات را به مثابه مسأله امروز جامعه طرح می‌کرد و به همین خاطر بر روی نیازها و دغدغه‌های واقعی مردم نسبت به امر دین دست می‌گذاشت. او به دنبال موضوعاتی که دانستن و ندانستنش چندان اهمیتی ندارد نمی‌رفت، بلکه سعی کرد مسائلی را بگوید که مردم به آن احتیاج دارند، برای همین هم فصل «بنی‌امیه» یکی از فصل‌های دیدنی برنامه سوره شد، چرا که او از منظر سیاست که مسأله مردم است به الهیات نگریست و آن را به خوبی تحلیل کرد.

روحانی چالش‌گر!

این استاد مطالعات اسلامی گفت: برنامه سوره به مجری‌گری دیانی سعی کرد که نظرات و دیدگاه‌های متفاوت را به برنامه دعوت کند تا مخاطب با آرا و نظرات گوناگون و معارض آشنا شود و پس از آن دست به قضاوت و ارزیابی بزند. این کار دقیقاً بر محور آیه شریفه قرآن در سوره انسان است که می‌فرماید: «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا» یعنی ما راه را به او نشان دادیم خواه شاکر باشد و پذیرا شود یا ناسپاس. همچنین وقتی مخاطب می‌دید که مجری برنامه به عنوان یک روحانی گاهی سؤالات چالش‌برانگیز از کارشناس می‌پرسد نوعی احساس همدلی از سوی او دریافت می‌کرد که روحانیت قرار نیست همواره پاسخ هر سؤالی را بدهد؛ چه بسا او خود بیان کننده یک سؤال جدی و مطرح‌کننده یک اشکال اساسی باشد.

پایان پیام/