مهارت‌های نوجوان| تکنیک‌های تقویت حافظه

به گزارش فارس نوجوان، یکی از دغدغه‌های نوجوانان، درس خواندن و فراموش نکردن است؛ با تکنیک‌های تقویت حافظه آشنا هستید؟ در این مطلب می‌خواهیم تکنیک‌های تقویت حافظه را با هم مرور کنیم:

* استفاده از یادیارها(یادآورنده‌ها)

این تکنیک به ما کمک می‌کند تا اطلاعاتی که به یاد آوردن آنها سخت و دشوار است را کدگذاری کنیم با کدگذاری آن اطلاعات را بهتر و آسان‌تر به یاد می‌آوریم.

کلمه یادیار به معنی کمک کننده حافظه می‌شود و بهره‌گیری از این تکنیک به حافظه کمک می‌شود تا فرایند یادسپاری و یادآوری راحت‌تر و سریع‌تر صورت پذیرد.

انواع یادیارها

الف) مخفف‌ها: در این روش برای به خاطر سپردن یک مجموعه کلمات با استفاده از حروف ابتدایی کلمات، یک کلمه مخفف(اختصاری) ساخته می‌شود. مثلا برای یادسپاری رنگ‌های تجزیه شده توسط منشور( رنگ‌های رنگین کمان) از کلمه مخفف «قنز سانب» استفاده می‌شود. به ترتیب حروف اول، رنگ‌های قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش است. 

ب) وزن و قافیه: استفاده از وزن و قافیه در به یادسپاری بسیاری از مطالب کاربرد دارد. به چند مثال زیر توجه کنید: 

در درس عربی، معرفه یکی از انواع اسم است که 6 حالت دارد:

1- ضمیر 2- اسم اضافه 3- علم (اسم خاص) 4- معرفه به ال(الف و لام) 5- اسم موصول 6- اسم اشاره

شما می‌توانید با حفظ کردن شعر زیر به حافظه خود کمک کنید. معارف شش بود، مضمر اضافه/ علم، ذوللام، موصول و اشاره

* استفاده از تصویرسازی ذهنی

یعنی برقراری ارتباط معنی‌دار بین مطالب از طریق یک رابطه ذهنی بین آنها. اطلاعات می‌توانند به دو صورت کلامی(کلمات) و بصری(تصاویر) در حافظه ضبط و نگهداری شوند.

مثلا می‌توانید کلمه «درخت» به حافظه بسپارید و یا می‌توانید تصویر یک درخت را در حافظه خویش نگهداری نمایید. تصویرسازی از اطلاعات نقش بسزایی در به یادسپاری و به یادآوری آنها دارد. 

تصاویر ذاتا بیشتر از کلمات در حافظه نگهداری می‌شوند. علاوه بر این تصاویری که می‌بینیم بهتر و دقیق‌تر در حافظه نگهداری می‌کنیم؛ کلماتی که با تصاویرشان همراه ساخته‌ایم نیز بهتر در حافظه ضبط می‌شوند. توجه داشته باشید منظور از تصویرسازی کلمات، تصویر خود آن کلمه نیست بلکه تصویر موضوعی است که کلمه به آن ارتباط دارد و به خوبی در ذهن نقش می‌بندد. 

این امر به دو علت می‌تواند باشد. یکی اینکه تصاویر ذاتا بیشتر از کلمات در ذهن می‌مانند و دوم اینکه کلمات یا مفاهیمی که تصاویر ذهنی آنها را می‌سازیم دوبار رمزگذاری می‌شوند. (یکبار رمزگذاری کلامی و یکبار رمزگذاری بصری).

تصویرسازی مفاهیم علاوه بر افزایش میزان حافظه، موقعیت‌های یادگیری را جذاب و جالب‌تر می‌سازد. در این روش با یک برنامه‌ریزی ذهنی(تصویرسازی)، یادگیری از یک شیوه تکرار بیش از اندازه و بدون تفکر به یک شیوه یادگیری مؤثر تبدیل می‌شود.  

علاوه بر اینها شما می‌توانید با استفاده از تخیل و خلاقیت حتی از مفاهیم کلامی انتزاعی نیز تصاویری دقیق، روشن و ساده بسازید و آنها را برای مدت زمان طولانی‌تر به خاطر بسپارید.

توانایی کلامی در نیمکره چپ مغز و تصویر ذهنی در نیمکره راست مغز جای دارد. وقتی ما مواد کلامی را به تصاویر ذهنی و تصاویر ذهنی را به پدیده‌های کلامی ربط می‌دهیم، در بازیابی اطلاعات از حافظه، موفق‌تر هستیم.

بنابراین ما باید از تمام ظرفیت حافظه خویش برای به خاطر سپردن اطلاعات و به یادآوردن آنها استفاده کنیم، برای اینکه از تصویرسازی ذهنی بهتر استفاده کنیم، می‌توانیم کارهای زیر را انجام دهیم:

- با استفاده از تصاویر ذهنی به طور مؤثری به اطلاعات کد بدهید و به دلیل مشخص بودن تصاویر، به هنگام لزوم می‌توانید آنها را به سادگی به یاد آورید.

- سعی کنید از تصاویر متبوع و مثبت استفاده کنید. مغز غالبا تصاویر ناخوشایند را از خود دور می‌کند. 

- از تمام حواس خود برای کدگذاری اطلاعات یا جلوه دادن تصاویر استفاده کنید. به یاد داشته باشید که یادآورنده‌ها می‌توانند حاوی صداها، بوها، مزه‌ها، لمس‌ها، حرکت‌ها، احساس و تصاویر باشند. 

- از شوخ‌طبعی استفاده کنید، موضوعات شاد و یا عجیب و غریب و خنده‌دار ساده‌تر از مطالب عادی به یاد می‌آیند. 

به طور مثال می‌توانید برای به خاطر سپردن عدد 1 در ذهن خود، با تجسم آن به شکل نیزه‌ای که برای شکار ماهی قرمز به کار می‌رود، ارتباطی میان این عدد و ماهی قرمز برقرار کنید. 

* استفاده از تداعی(مرتبط سازی)

تداعی عبارت است از دریافت اطلاعات و ارتباط دادن آنها به چیزهایی که قبلا آموخته‌ایم. در این روش بین مطالب جدید و مطالبی که قبلا فراگرفته‌ایم، نوعی رابطه برقرار می‌کنیم به طوری که با به یادآوری یکی، مطالب دیگر نیز به یاد آورده می‌شود. 

روش مرتبط سازی یکی از ساده‌ترین روش‌های تقویت حافظه است و از این طریق برقراری ارتباط ساده میان موضوعات یک فهرست و ارتباط دادن آن با یک تصویر واضح موضوعات مورد نظر، مورد استفاده قرار می‌گیرد و با دریافت اولین تصویر، این ارتباط برقرار می‌گردد، چنین رابطه‌ای می‌تواند مضحک و غیرمنطقی، متحرک و رنگی باشد. 

برای اینکه بتوانید از این روش خوب استفاده کنید، اشیاء را روی همدیگر بیندازید، تصاویر را در یکدیگر اقدام کنید، اشیاء را در یکدیگر بپیچید، بچرخانید، به یکدیگر بکوبید، اجسام با استفاده از رنگ، بو و شکل یا حس مشابه به یکدیگر پیوند دهید. 

این کار را می‌توانید با بهره‌گیری از استعاره، تمثیل، قیاس، تشبیه و حتی تضاد بین دو موضوع انجام دهید. 

* استفاده از واسطه‌ها 

از طریق واسطه‌ها می‌توان بین مطالب و مواد غیر مرتبط روابط معنی‌دار برقرار کرد. مثلا به شما جفت کلماتی مانند شانه، لیوان ـ پا، صندلی ـ چکش، ساعت ـ داده می‌شود و با گفتن کلمه اول، شما باید کلمه دوم را بگویید. 

شما می‌توانید با معنی‌دار کردن جفت‌های کلمات از واسطه‌های ذهنی استفاده کنید. مثلا «شانه در لیوان»، «او پایش را روی صندلی گذاشت» و یا «او با چکش به ساعت کوبید»، حتما لازم نیست جملات واقعی باشند بلکه می‌توانند خیالی، هیجانی، خنده‌دار، بی‌معنی و یا اغراق‌آمیز باشند. 

* سازمان دادن اطلاعات

سازمان‌دهی اطلاعات یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در رابطه با حافظه باید به آن توجه داشت. شما با استفاده از این تکنیک، توانایی فوق‌العاده‌ای در حفظ و نگهداری حجم عظیمی از اطلاعات پیدا می‌کنید. 

اگر کمی در این مورد فکر کنید در می‌یابید که میزان اطلاعاتی که روزانه به حافظه می‌سپارید و یا به خاطر می‌آورید بسیار زیاد است که بدون سازمان‌دهی و طبقه‌بندی این داده‌ها نمی‌توانید به قدرت حافظه خود اعتماد کنید. 

حافظه به نوعی شبیه یک انبار بی‌نهایت وسیع است که مقدار زیادی اطلاعات در آن جا داده شده و دائما به میزان این اطلاعات افزوده می‌شود. با این توضیح، یکی از اولین ویژگی‌هایی که انبار وسیع باید داشته باشد تا یافتن یک موضوع( به خاطر آوردن یک موضوع) در آن ساده باشد، منظم بودن آن است. منظم بودن حافظه تنها از طریق سازمان‌دهی کردن اطلاعاتی که می‌خواهید در آن جا دهید، امکان‌پذیر است. 

سازمان‌دهی اطلاعات گاهی با یک یادداشت‌برداری اصولی و یا بهره‌گیری از چارت و نمونه‌بردار و یک طبقه‌بندی کردن اطلاعات، صورت می‌پذیرد. 

این کار به شما کمک می‌کند که انبار حافظه خود را منظم ساخته و دسترسی به اطلاعات، آسان‌تر شود و فراموشی کمتر اتفاق می‌افتد. این روش در بازیابی اطلاعات از حافظه بسیار ضروری است. سازمان دادن مطالب هم یادگیری را آسان می‌کند و هم در به یادآوردن مطالب کمک می‌کند. 

* تکنیک عدد/ قافیه

این روش از طریق کمک به ایجاد تصاویر ذهنی عمل می‌کند که در آن اعداد یا اشیای هم قافیه آنها مطابقت داده می‌شوند. سپس می‌توانید این تصاویر را با تصاویر اشیایی که باید به یاد آورده شوند، ارتباط دهید. 

روش عدد/ قافیه، برای به یاد آوردن فهرست‌ها بسیار مؤثر است. این روش از طریق «میخ‌کوبی» موضوعاتی که باید به یاد آورده شوند، به تصاویر هم قافیه با اعداد صفر تا 10 عمل می‌کنند. مثلا اعداد یک تا 10 را می‌توانید با کلمات هم قافیه همراه کنید. 

شما اگر توانستید اعداد یک تا 10 با کلمات هم قافیه آنها ارتباط دهید می‌توانید بگویید که با عدد 5 چه کلمه‌ای همراه است(گنج). فرض کنید این کلمات را باید حفظ کنید و با گفتن شماره هر کلمه، به کلمه مورد نظر اشاره کنید:

1- میز   2- گربه  3- پر  4- برگ  5- ماهی  6- پرتقال  7- دوچرخه 8- کلاه 9- مرغ  10- انگشت

برای اینکه بتوانید به راحتی این سری کلمات را حفظ کنید لازم است با استفاده از تصاویر ذهنی و استفاده از جملات تخیلی، اغراق‌آمیز، بی معنی و حتی خنده‌دار بین اعداد و کلمه مورد نظر ارتباط ایجاد کنید.

مثلا 5(گنج) - ماهی = تصور کنید ماهی بزرگ قد خودتان گرفته‌اید و از شکمش یک صندوق گنج قیمتی یافته‌اید یا 7(نفت) - دوچرخه = ده‌ها بشکه نفت را مجسم کنید که به ترک دوچرخه‌تان بسته‌اید و می‌خواهید به شهر دیگری منتقل کنید.

برای سایر کلمات نیز شما می‌توانید اینگونه عمل کنید. طبیعی است این توانایی مستلزم ممارست و تمرین زیاد است. 

* تکنیک عدد/ شکل

این روش شبیه عدد/ قافیه است. این روش از طریق کمک به ایجاد تصاویری ذهنی عمل می‌کند که در آن اعداد با تصاویری که شبیه به عدد هستند، مطابقت داده شده‌اند. 

سپس می‌توانید این تصاویر را با اشیایی که می‌خواهید به یاد آورید ارتباط دهید؛ مثلا عدد 1 شبیه شمع، نیزه و عصا است. عدد 2 انگلیسی شبیه قو است، عدد 8 انگلیسی شبیه ساعت شنی است. عدد ۵ فارسی شبیه قلب است. به طور کلی قیافه‌دار کردن اعداد به عنوان یکی از تکنیک‌های تقویت حافظه به شمار می‌رود. 

این تکنیک به خصوص در به خاطر سپردن اعداد که یکی از مشکل‌ترین قسمت‌های یادگیری مطالب است، کاربرد زیادی دارد، در این تکنیک، کلماتی خاص جایگزین اعداد می‌شوند، این کلمات به‌گونه‌ای انتخاب می‌شوند که حرف اول آنها با حرف اول عدد یکی باشد. مثلا  1(یک) = یونجه     2(2) = دفتر   12(یک و دو) = یدالله      39(سی و نه) = سنتور

65(شش و پنج) = شپش

شما می‌توانید کلمات جایگزین عدد صفر تا 99 را به همین شکل قیافه‌دار کنید. شما اگر می‌خواهید عدد 123965 را به خاطر بسپارید باید ابتدا آن را به سه عدد 2 رقمی 12، 39 و 65 تقسیم کنید و قدم بعدی آن است که کلمات یدالله جایگزین 12، سنتور جایگزین 39 و شپش جایگزین 69 را به ترتیب به هم ربط دهید. فرضا مجسم کنید که یدالله خان همینطور که مشغول سنتور زدن است، شپش‌های سرش را هم می‌کشد. 

پایان پیام/