به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، سابقه موضوع اقتصاد دانش بنیان به حضور و سخنرانی رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۷۹ در دانشگاه امیرکبیر بازمی‌گردد که از آن می‌توان به‌عنوان کلید آغاز حرکت علمی کشور نام برد.
مقام معظم رهبری در آن دیدار برای نخستین بار مسئله مطالبه جنبش نرم‌افزاری از دانشگاهیان و نیز مؤلفه‌های کلیدی آن را برشمردند. طی دو دهه اخیر مقام معظم رهبری به مناسبت‌های مختلف ضمن تأکید بر اهمیت موضوع، شخصاً به تبیین و تشریح ابعاد موضوع «اقتصاد دانش‌بنیان» پرداخته و در مهرماه ۱۳۹۲ در دیدار با نخبگان علمی جوان فرمودند: «از حرکت علمی کشور تا نفس دارم ذره‌ای کوتاه نخواهم آمد و می‌دانم این حرکت، حرکت با برکتی است و ان‌شاء الله عاقبت به خیر است.»
مقام معظم رهبری با تأکید بر ایجاد گفتمان پیشرفت علم و فنّاوری در کشور فرمودند «علم مایه قدرت و ثروت است. کشور شما و نظام جمهوری اسلامی باید به این قدرت و اقتدار دست پیدا کند تا بتواند از ملت خود، از کشور خود، از ارزش‌های خود و از نظام خود پشتیبانی کند و مصونیت ببخشد و اگر در کنار این به ثروت احتیاج دارد تا بتواند مشکلات گوناگونی را که میراث سال‌ها حکومت استبدادی در این کشور است برطرف کند باید علم را به دست بیاورد، برای یک ملت علم وسیله‌ای است برای رسیدن به اقتدار ملی و ثروت ملی».
امروزه محصولات دانش بنیان از ارزش بالای اقتصادی برخوردار است. درحالی که نقش فناوری دانش‌بنیان در رشد اقتصادی دنیا از مرز ۸۵ درصد در سال عبور کرده است، اما در کشور عزیز ما به‌رغم گذشت ۲۰ سال از طرح موضوع دانش‌بنیان و نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری و گذشت ۱۱ سال از تصویب قانون ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و اجرایی شدن قانون مذکور در سال ۱۳۹۱، متأسفانه سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی (GDP) حتی به ۴ درصد هم نرسیده است، این درحالی است که براساس سیاست‌های کلی نظام قرار است سهم این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۴ به حدود ۵۰ درصد برسد.
ایران طی۱۰ سال اخیر جزو پنج کشور دارای رشد علمی بالا بوده و به یقین این پرچم‌داری زمانی در اقتصاد کشور اثربخش خواهد بود که با تولید ملی گره بخورد. تولید ملی پیشران ملی و تولید ثروت است. با تولید ملی می‌توان به ثروت ملی و پایدار دست یافت، درآمد سرانه را افزایش داد، به اشتغال کشور رونق بخشید، نرخ بیکاری را کاهش داد و بالاخره می‌توان وابستگی، به خصوص در محصولات و فناوری‌های خاص به دیگر کشور‌ها در برابر تحریم‌های ظالمانه آن‌ها را کمتر کرد. از همین رو است که در فرمایش نوروزی رهبر فرزانه انقلاب، شعار تولید (به‌عنوان شعار سال‌های اخیر) در سال جاری با بحث دانش‌بنیان گره خورده است.
بر اساس تعریف‌ها، مبتنی بودن بر فناوری پیچیده و اثربخشی نوآورانه، دانش‌بنیان است و محصول دانش‌بنیان، در اقتدار و اقتصاد کشور باید اثرگذار باشد. در دوره ای، تمرکزها صرفاً روی محصولات با فناوری‌پایه و پیچیدگی‌های فناورانه بود اما امروز حوزه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق نقش و جایگاه راهبردی خود را در توسعه اقتصادها یافته است. توجه به نوآوری‌های فرهنگی و نرم، ضرورتی در اقتصاد دانش‌بنیان است که صنایع خلاق بر همین اساس باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
در این راستا یکی از مهمترین نیازهای کشور در حال حاضر، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر است و این واحدهای نیروگاهی می‌توانند همزمان به 5 مسئله ناترازی مالی، ناترازی برق، ناترازی گاز، کمبود آب و آلودگی هوا پاسخ دهند. با توجه به این اهمیت، طی 2 سال گذشته اقدامات راهبردی از جمله راه‌اندازی تابلوی برق سبز، مجوز صادرات و تسهیل مجوزها برای این بخش در دستور کار قرار گرفته و قرار است طی یک سال آینده ظرفیت برق سبز در ایران 5 برابر شود.
با توجه به اهمیت توسعه نقش دانش‌بنیان‌ها در فضای اقتصاد کشور، دو سال است که هزاران نفر از فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان با مقام معظم رهبری دیدار می‌کنند، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح امروز 9 بهمن در دومین دیدار خود علاوه بر سخنرانی پذیرای صحبت‌ها 12 نفر از تولیدکنندگان کشور بودند.
در همین راستا به سراغ علی پژوهان، یکی از سخنرانان دیدار صبح امروز جمعی از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی کشور با رهبر انقلاب رفتیم تا درباره نکات مطرح شده در این دیدار و واکنش مقام معظم رهبری با وی به گفت‌وگو بنشینیم.
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
تصویر هوایی از یکی از کارخانه‌های تولید پنل خورشیدی
* فناوری تولید صفحه خورشیدی در ایران وجود دارد
فارس: شما امروز یکی از سخنرانان دیدار جمعی از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی کشور با رهبر انقلاب بودید و درباره مسائل تولید در ایران صحبت کرده‌اید، امکان دارد، محورهایی که در این جلسه مطرح شد را عنوان کنید؟
پژوهان: بله، در این دیدار بنده به این مسئله پرداختم که انرژی خورشیدی ارزان‌ترین و پاک‌ترین روش تولید برق است و در دنیا نزدیک به 500 هزار مگاوات معادل 37 درصد از افزایش تقاضای برق جهان است از طریق نیروگاه‌های خورشیدی بوده است و این نوع نیروگاه بالاترین سرعت رشد را در میان سایر واحدهای تولید برق به خود اختصاص داده است؛ ایران با توجه به شدت تابش و وسعت سرزمینی از بهترین مناطق دنیا برای توسعه نیروگاه خورشیدی است، ما با توجه به این مسئله بر موضوع زنجیره ارزش پنل خورشیدی تمرکز کردیم.
فارس: فعالیت شما برای توسعه زنجیره ارزش پنل خورشیدی از چه سالی آغاز شد؟
پژوهان: از سال 1397 فعالیت خود را آغاز کردیم.
فارس: منظور از زنجیره ارزش هم منظور حرکت از سیلیسیوم تا تولید پنل است؟
پژوهان: بله منظور از تولید پنل خورشیدی از شن و ماسه دارای سیلیسیوم است.
* دانش انرژی خورشیدی همان دانش نیمه‌هادی‌هاست
فارس: چه دانش‌های برای توسعه فناوری زنجیره ارزش پنل خورشیدی به کار گرفته می‌شود؟
پژوهان: من این را خدمت حضرت آقا هم عرض کردم که صنعت خورشیدی همان توسعه فناوری نیمه‌هادی است که پیچیدگی‌های خاصی دارد و در واحد تحقیقات و توسعه ما فعالیت قابل توجهی روی علم در این حوزه شده است و در ابتدای مسیر با خریداری پنل از خارج کشور و تحقیق بر روی آن‌ها حرکت در مسیر این حوزه را آغاز کردیم. در حال حاضر، دانش فنی این حوزه بومی شده است.
فارس: در حال حاضر ما در مجموعه شما صفحه خورشیدی تولید می‌کنیم یا سلول خورشیدی؟
پژوهان: ما کل زنجیره را تولید می‌کنیم، از ویفر و سلول گرفته تا صفحه خورشیدی یا در حال تولید است، یا ظرفیت تولید آن در حال راه‌اندازی است. در حال حاضر ما کارخانه صفحه خورشیدی به ظرفیت 1800 مگاوات در سال را که کارخانه دوم ماست در ماه جاری راه‌اندازی شد و یک کارخانه سلول خورشیدی به ظرفیت 1350 مگاوات در حال راه‌اندازی است. در کل 17 نیروگاه در حال ساخت و بهره‌برداری داریم که از این 17 کارخانه 15 کارخانه برای اولین بار در کشور ساخته شده است و حدود 10 هزار میلیارد تومان با جذب سرمایه از سهامداران هزینه شده است.
فارس: عمده شرکت‌های تولیدی از عدم تامین مالی از بانک‌ها گلایه دارند و می‌گویند که وام دریافت نکردند، وضعیت مجموعه زنجیره ارزش تولید پنل خورشیدی در این بخش به چه نحو است؟
پژوهان: ما هم تا این لحظه یک ریال وام بانکی دریافت نکرده‌ایم.
* 1000 نیروی کار فعال در زنجیره ارزش پنل خورشیدی ایران
فارس: این به دلیل نگرش مدیریت شما در مجموعه است یا قدرت سهامداران در تامین مالی؟
پژوهان: نمی‌شود گفت قدرت سهامداران زیرا برای چنین فعالیت‌های سرمایه قابل توجهی لازم است و از طرفی منابع مالی هم محدود اما تا این لحظه هیچ وامی از بانک نگرفتیم و این 17 کارخانه از ظرفیت سهامداران تامین مالی شده است.
فارس: سهامداران از چه بخشی هستند؟
پژوهان: همه سهامداران ما بخش خصوصی هستند.
فارس: نیروی کار فعال در زنجیره ارزش ساخت پنل خورشیدی چه تعداد هستند و چه تحصیلاتی دارند؟
پژوهان: حدود 1000 نفر در این بخش فعال هستند و از نیروهای دارای مدرک تحصیلی دکتری تا تکنیسین دارای مدرک فوق دیپلم در مجموعه داریم، البته به دلیل سهم بالای فناوری در بدنه اصلی فعالیت سطح تحصیلات عمده نیروهای کار بالا است و عمدتا در دانشگاه‌های مطرح کشور از جمله دانشگاه شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت دانشگاه‌هایی از این دست فعال در این حوزه داریم. همچنین متوسط سنی کارکنان زیر 30 سال است و تا 2 سال آیندده نیروی کار ما به 3 هزار نفر افزایش خواهد یافت.
این را هم بگویم که فاز توسعه زنجیره ارزش انرژی خورشیدی در منطقه چابهار واقع در سواحل مکران در حال راه‌اندازی است و ظرفیت خط تولید نیروگاه خورشیدی ما به 7500 مگاوات خواهد رسید و 1.5 میلیارد دلار ارزش محصولات است که اشتغال‌زایی را به 10 هزار نفر می‌رساند.
تصویری از یکی از کارخانه‌های تولید پنل خورشیدی
* دولت سیزدهم ریل‌گذاری خوبی در زمینه حمایت از نیرگاه‌های خورشیدی انجام داد
فارس: ریل گذاری از سوی حاکمیت در زمنیه توسعه تجدیدپذیرها به چه سمتی حرکت کرده و آیا شما به عنوان بخش خصوصی از این مسئله رضایت دارید؟
پژوهان: دولت سیزدهم ریل‌گذاری خوبی در زمینه حمایت از نیرگاه‌های خورشیدی انجام داده و یکی از نتایج آن ما 1664 مگاوات در 13 استان و 37 نقطه در کشور قرارداد کردیم که 1500 مگاوات از آن اخیر در حضور آقای رئیس جمهور بسته شده است.
فارس: ساخت این تعداد واحد نیروگاه خورشیدی چه تاثیری در کشور دارد؟
پژوهان: ساخت این واحدهای خورشیدی علاوه بر تولید برق به کاهش 1 میلیارد مترمکعبی مصرف گاز در سال کم شده و 2.5 میلیون متر مکعب مصرف آب هم کم خواهد شد.
* واگذاری فرآیند فروش برق تجدیدپذیر به نیروگاه‌داران
فارس: چه خواسته‌هایی از دولت در حضور مقام معظم رهبری داشتید؟
پژوهان: ما در خط تولید صفحات خورشیدی نیازی به کمک مالی نداریم اما در نیروگاه سازی این نیاز وجود دارد و ما در محضر حضرت آقا تقاضای تسهیل تامین منابع مالی داشتیم. از طرفی با توجه توانمندی تولید پنل خواهش کردیم که نیروگاه‌داران از پنل‌های تولید داخل استفاده کنند؛ از طرفی تقاضا کردیم، اختیار فروش برق به نیروگاه‌داران تجدیدپذیر واگذار شود.
فارس: مگر این اختیار در حال حاضر وجود ندارد، یعنی شما با توجه به سازوکار تابلوی برق سبز و مجوز صادرات این اختیار فروش برق نیروگاه خودتان را ندارید؟
پژوهان: برای مثال، در صادرات گفته‌اند که 8 ماه مجوز دارید و در 4 ماه فصل گرم این مجوز وجود ندارد.
فارس: یعنی شما تقاضای مجوز صادرات برای 12 ماه را دارید؟
پژوهان: بله.
فارس: خب در 4 ماه فصل گرم هم می‌توانید، برق را در تابلو عرضه کرده و بدون دخالت دولت بفروشید.
پژوهان: آن‌جا هم مسائل خاص خودش را دارد، برای مثال، با رشد جهش نیروگاه‌ها عرضه در آن تابلو زیاد شده و طبیعتا قیمت تعدیل خواهد شد. یعنی الان 600 مگاوات عرضه است و وقتی بشود 10 هزار مگاوات خب شرایط تفاوت دارد اما در کل در این حوزه قبول دارم که دولت اقدامان ویژه و خوبی را انجام داده است.
* ظرفیت ساخت نیروگاه خورشیدی در کشور ما چقدر است؟
فارس: ما در کشور چقدر ظرفیت در حوزه ساخت نیروگاه خورشیدی داریم؟
پژوهان: یکی از محورهایی که امروز عرض کردم، مسئله سرعت بالای ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر است؛ اگر امروز پول و مجوز را داشته باشید، 6 ماهه می‌توان نیروگاه خورشیدی را ساخت و برق آن را به شبکه برق کشور تزریق کرد.
فارس: 1664 مگاواتی که قرارداد ساخت دارید، چند ماهه آماده سنکرون با شبکه برق خواهد شد؟
پژوهان: قراردادهای این واحدهای تولید برق متفاوت است اما آن بخش از 1500 مگاوات قرارداد ساخت 7 ماهه از زمان تحویل زمین و تکمیل فرآیند مجوزدهی دارد.
یکی دیگر از محورهایی که بحث شد، قیمت تولید برق نیروگاه خورشیدی از قیمت سوخت همین میزان برق در نیروگاه‌های حرارتی کمتر است. این فضای اقتصادی فارغ از نقش این نیروگاه‌ها در آلودگی هوا است.
فارس: این مقایسه شما مرا یاد ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر انداخت.
پژوهان: دقیقا، الان وزارت نفت این بخث را دارد که ساخت نیروگاه تجدیدپذیر در مصرف سوخت صرفه‌جویی نمی‌کند و کار شما موضوع ماده 12 نیست، این‌ها بحث واقعا بدیهی است و باید حل و فصل شود و وزارت نیرو و سازمان برنامه پیگیر حل این مسئله هستند.
تصویری از یکی از کارخانه‌های تولید پنل خورشیدی
* واکنش مقام معظم رهبری به وجود دانش فنی ساخت نیروگاه خورشیدی در ایران
فارس: آیا حضرت آقا واکنشی به سخنرانی شما داشتند؟
پژوهان: ایشان توضیحی در این مسئله دادند که نیروگاه هسته‌‌ای با یک سرمایه‌گذاری بالای و زمان بسیار طولانی ساخته شده اما این که همین میزان برق خورشیدی در مدت زمان بسیار اندک ساخته می‌شود، با توجه به اینکه فناوری آن را در اختبار داریم، جای توجه دارد.
فارس: سپاس از شما بابت وقتی که برای این مصاحبه گذاشتید.
پژوهان: از شما تشکر می‌کنم، بابت توجه به مسئله تولید انرژی تجدیدپذیر .
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
