بانک سوخت هسته‌ای، برای دومین بار میزبان مذاکرات ایران و ۱+۵

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی فارس، سال 91 در حالی به پایان رسید که موضوع هسته‌ای ایران در قالب 4 دور مذاکرات ایران و 1+5 و 6 دور نشست فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی زیر سایه سنگین فشارهای غرب و آمریکا به چالش کشیده شد.

غرب و آمریکا در یک سال گذشته تمام توان خود را برای به زانو در آوردن ایران در خصوص عدم دستیابی به حق غنی‌سازی به کار بسته‌اند، اما ایران برای اثبات حسن نیت خود پای میز مذاکرات در آلماتی ‌نشست.

در حالی که به نظر اکثر کارشناسان این حوزه، پس از نشست استانبول 2 در فروردین سال 91 رویکرد جدیدی هر چند کوتاه مدت در مسیر مذاکرات شکل گرفت و با وجود این که در فاصله استانبول تا مسکو واکنش‌ها و اظهار نظرات مختلف و ضد نقیضی در راستای ایجاد جنگ روانی از سوی طرف غربی ایجاد شد، با این وجود مسئولان ایرانی هرگز از موضع خود در راستای عدم عقب نشینی از حق غنی‌سازی هسته‌ای در چارچوب «ان پی تی» کوتاه نیامده و آن را به عنوان خط قرمز خود عنوان کردند.

8 اسفند، هشتمین مرحله مذاکرات 1+5 به میزبانی قزاقستان برگزار شد و شش کشور در مذاکرات قزاقستان در چارچوب یک بسته پیشنهادی جدید، به طرح پیشنهادی 9 ماه قبل ایران در مسکو پاسخ دادند؛ پاسخی که سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران آن را واقع‌بینانه‌تر از گذشته دانست، اما کاترین اشتون، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا حاضر نشد در کنفرانس خبری خود پس از مذاکرات آلماتی، چیز زیادی در خصوص مفاد پیشنهاد شش کشور ارائه کند.

با وجود این که در پایان مذاکرات آلماتی دو طرف به توافق رسیدند تا 16 فروردین 92، مجددا در آلماتی بر سر میز مذاکرات بنشینند، اما قرار شد تا کارشناسان 2 طرف، 28 اسفند 91، در استانبول با یکدیگر دیدار کنند و در خصوص پیشنهادات مطرح شده در آلماتی از سوی 2 طرف در ابعاد فنی، حقوقی و سیاسی به بحث و تبادل نظر بپردازند و در نهایت سر فصل مذاکرات آلماتی 2 را آماده کنند.

اینطور به نظر می‌رسد که نشست استانبول نقش تعیین کننده‌ای در روند مذاکرات 16 فروردین دارد، چرا که قرار بود کارشناسان بر اساس کدهایی که از سوی مسئولان خود داشتند، تلاش کنند تا نظرات و زبان مذاکرات 2 طرف را به هم نزدیک سازند.

این نشست در استانبول برگزار شد، هر چند که هیچ خبر رسمی از این نشست که پشت درهای بسته برگزار شد به بیرون درز پیدا نکرد. با این وجود این منابع دیپلماتیک عنوان کردند که در مذاکرات کارشناسی استانبول پیشنهادهای هر دو طرف تبیین شد.

به گفته منابع مطلع در تهران، تیم‌های ایران و 1+5 جزئیات پیشنهادهایی را که در مذاکرات آلماتی روی میز گذاشتند، برای یکدیگر تبیین کردند.

این امیدواری وجود دارد که این مذاکرات به روشن تر شدن محتوا و دستور کار مذاکرات آلماتی 2 که روز 16 فروردین 1392 برگزار می شود، کمک کند.

دیپلمات‌ها گفتند که جزئیات این موضوع که پیشنهاد آلماتی از دید ایران چگونه می‌تواند «متوازن» شود، در استانبول برای گروه 1+5 شرح داده شد.

به هر حال 16 فروردین اولین نشست ایران و گروه 1+5 و نشست دوم آلماتی آغاز خواهد شد تا دو طرف در ادامه راهکارهای نزدیکی دیدگاهها را که در آلماتی یک به نقل از 2 طرف آغاز شده بود، چطور پیش خواهد رفت.

در همین راستا و در آستانه برگزاری نشست آلماتی 2، در زیر نگاهی داریم به روند موضوع هسته ای ایران:

با گذشت نزدیک به 11 سال از آغاز پرونده هسته‌ای ایران و با وجود تلاش برخی کشورهای غربی و آمریکا برای جلوگیری از دستیابی ایران به امکانات هسته‌ای برای استفاده در امور صلح‌آمیز همانند تامین انرژی، مباحث صنعتی، پزشکی، کشاورزی و... اکنون ایران علاوه بر حضور در جمع کشورهای هسته‌ای توانسته است برای تامین نیاز راکتور تهران به غنی سازی 20 درصد دست پیدا کند.

سطحی از توانمندی که به هیچ عنوان کشورهای غربی تصور نمی‌کردند ایران بتواند به آن دست پیدا کند.

*تابستان 2002 موضوع هسته‌ای ایران کلید خورد

این موضوع پس از گذشت 11 سال و پشت سر نهادن فراز و فرودهای فراوان هنوز به عنوان یکی از سوژه‌های داغ و حساس بین‌المللی دنبال می‌شود.

در یک طرف ایران و در طرف دیگر گروه 1+5 متشکل از فرانسه، انگلیس، آمریکا، روسیه، چین (قدرت‌های هسته‌ای جهان و 5 عضو دائم شورای امنیت) و آلمان که به منظور انجام مذاکره و حل این موضوع از سوی شورای حکام تشکیل شده است حضور دارند.

در سال 86 پرونده ایران از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت فشار برخی کشورهای غربی به شورای امنیت ارجاع داده شد.

امری که از نظر اکثر کارشناسان اقدامی کاملا غیر قانونی بود، چرا که ایران متعهد به پیمان NPT بوده و فعالیت‌هایش زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شد و هرگز بازرسان آژانس و یا مدیر کل این آژانس گزارشی مبنی بر عدول ایران از قوانین آژانس و یا جلوگیری رسمی از حضور و بازدید بازرسان این آژانس ارائه نداده بودند و ارجاع پرونده هسته‌‌ای ایران به شورا امری کاملا غیر قانونی محسوب می‌شد.

ایران که همواره بر صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای خود تاکید کرده است در مهر ماه 82 به منظور همکاری با آژانس و اثبات حسن نیت خود در توافق با 3 کشور انگلیس، فرانسه و آلمان که آن زمان طرف غربی مذاکره کننده با ایران بودند، بر اساس توافقنامه‌های تهران، بروکسل و پاریس کلیه فعالیت‌ها و مطالعات مرتبط با دانش اتمی را به حالت تعلیق در آورد، به شرط این که موضوع هسته‌ای ایران در شورای امنیت دنبال نشود.

*توافقنامه تهران

این توافقنامه در 29 مهر 1382 برابر با 21 اکتبر 2003 به امضا رسید و به موجب آن از تأسیسات اتمی ایران بازرسی‌های گسترده‌ای به عمل آمد و فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم نیز در ایران متوقف شد.

در این مذاکرات ریاست هیئت ایرانی را حسن روحانی و کمال خرازی بر عهده داشتند. ریاست هیئت اروپایی را هم "دومینیک دو ویلپن"، "جک استراو" و "یوشکا فیشر" وزیران خارجه سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان بر عهده داشتند.

*توافقنامه بروکسل

این توافقنامه در 4 اسفند 1382 برابر با 23 فوریه 2004 به امضا رسید و ایران متعهد شد ساخت و آزمایش سانتریفیوژهای مورد نیاز برای غنی‌سازی را متوقف کند و اقدام به ساخت قطعات یدکی سانتریفیوژهای موجود در آن زمان را نیز تعلیق کند.

در این مذاکرات ریاست هیئت ایرانی بر عهده حسن روحانی و ریاست هیئت اروپایی بر عهده "خاویر سولانا" بود.

*توافقنامه پاریس

این توافق‌نامه در 14 نوامبر 2004 برابر با 17 بهمن 1382 در پاریس بین ایران و 3 کشور فرانسه، انگلیس و آلمان به امضاء رسید و به موجب آن ایران به عنوان اقدامی داوطلبانه در جهت اعتمادسازی و نه به عنوان یک تعهد قانونی پذیرفت که کلیه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری مانند ساخت، تولید، نصب، آزمایش، سرهم‌بندی و راه‌اندازی سانتریفیوژهای گازی و فعالیت‌های مربوط به جداسازی پلوتونیم را متوقف کند و در عوض اتحادیه اروپا سعی در پذیرش ایران در سازمان تجارت جهانی نماید.

نماینده مذاکره ‌کننده ایران سیروس ناصری به همراه سفیران وقت ایران در پاریس، لندن و برلین بودند، اما هرگز طرف غربی به تعهدات خود در قبال حسن اقدام ایران عمل نکرد.

*از سرگیری غنی‌سازی

پس از توافقنامه پاریس، ایران اعلام کرد تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی به پایان رسیده ‌است و با فک پلمب، فعالیت‌های UCF اصفهان را تحت نظارت آژانس ادامه می‌دهد.

همچنین ایران در ژانویه 2006 در حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تأسیسات مجتمع تحقیقاتی هسته‌ای نطنز را نیز فک پلمب کرد، اما شورای امنیت در مارس همان سال به ایران یک ماه فرصت داد تا فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند.

در آوریل 2006 دانشمندان ایرانی موفق به تولید چرخه کامل سوخت هسته‌ای در مقیاس آزمایشگاهی شدند و ایران به کشورهای عضو باشگاه اتمی پیوست.

شورای امنیت در ژوئیه 2006 قطعنامه 1696 را تصویب کرد که خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود.

شورای امنیت در دسامبر همان سال قطعنامه 1737 را تصویب کرد که بیشتر فعالیت‌های تجاری، مالی، صنایع موشکی و هسته‌ای ایران را براساس بند 41 فصل هفتم منشور ملل متحد، هدف قرار داده بود. این قطعنامه نخستین سند بین‌المللی حقوقی بود که فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و ثبات منطقه‌ای معرفی می‌کرد.

در مقابل تهران با تأکید بر بند 4 معاهده "ان‌پی‌تی" این اتهامات را غیر مستند خواند و خواستار رفتار غیر تبعیض آمیز با فعالیت‌های اتمی خود شد.

در سال 2006 گروه 1+5 با حضور کشورهای آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و آلمان برای انجام ادامه مذاکرات تشکیل شد.

این گروه در راستای ادامه فشار بر توقف برنامه اتمی ایران، قطعنامه‌های 1747، 1803 و 1835 را نیز تصویب کرد.

*نشست ژنو یک

29تیر ماه 87 اولین مرحله نشست 1+5 با ایران در ژنو برگزار شد، موضوع مهم در این مرحله طرح "فریز مقابل فریز" (تعلیق برابر تعلیق) بود که از سوی 1+5 ارائه شده بود. طرحی که ایران در مرداد ماه 87 خواستار شفاف شدن آن که به معنای تعلیق توسعه تاسیسات هسته‌ای ایران بود، شد.

طرح پیشنهادی فریز مقابل فریز از سوی ایران اجرایی نشد، چرا که ایران فعالیت صلح آمیز هسته‌ای را حق مسلم خود می‌دانست.

*نشست ژنو 2

مهر ماه 88 دومین مرحله مذاکرات ایران و نمایندگان کشورهای 1+5 برگزار شد.

سعید جلیلی در گفت‌وگوهای خود با خاویر سولانا هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نمایندگان سیاسی 6 کشور در ژنو سوئیس، تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران از حقوق حقه خود به هیچ عنوان منصرف نخواهد شد.

ایران پیشنهاد کرد که مذاکرات مبتنی بر موضوعات گسترده‌تر و جهانی باشد.

*نشست ژنو 3

ایران در پایان این نشست گفت که گفت‌‌وگو را در چارچوب راهبرد 2 مسیره (فشار و مذاکره) نمی‌پذیرد.

بیانیه 3 جانبه تهران در حاشیه نشست گروه 15، 27 اردیبهشت سال 89 (2010) بیانیه مشترک ایران، ترکیه و برزیل در خصوص تبادل سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران به امضا رسید.

روسای جمهور ایران و برزیل و نخست وزیر ترکیه در تهران طرح تبادل سوخت را تهیه و آن را به آژانس اعلام کردند.

*بیانیه تهران

در مهمترین بند توافقنامه 10 ماده‌ای آمده بود که 1200 کیلو‌گرم سوخت اورانیوم کمتر غنی‌ شده در ترکیه به صورت امانت نگهداری شود، که در مالکیت ایران خواهد بود و ایران و آژانس امکان نظارت بر آن را دارند، متقابلا نیز گروه وین متعهد می‌شود 120 کیلوگرم سوخت مورد نیاز راکتور تهران را به ایران تحویل دهد.

با وجود این که گروه وین (آمریکا، روسیه، فرانسه و آژانس) خود مشوق اصلی میانجیگری ترکیه و برزیل شده بودند، اما در نهایت حاضر نشدند تا به توافقنامه تهران متعهد و به مفاد آن عمل کنند

در پی عدم تعهد گروه وین به توافقنامه تهران، ایران تصمیم گرفت از آن پس در مذاکرات سیاست بسته مقابل بسته را پیش بگیرد و اعلام کرد که فقط در خصوص موضوعات مشترک گفت‌وگو‌ها را دنبال خواهد کرد.

در بسته ایران موضوع هسته‌ای ذکر نشده بود بلکه مباحثی از قبیل امنیتی، منطقه‌ای و ... در آن بود. بر این اساس در نشستی که صرفا در خصوص هسته‌ای باشد شرکت نخواهد کرد.

*نشست استانبول یک

بهمن ماه 89 (2011) نشست گروه 1+5 با ایران به میزبانی استانبول برگزار شد.

در دور نخست این مذاکرات 2 اتفاق مهم رخ داد؛ اول اینکه ایران اجازه نداد غربی‌ها بحث‌های خارج از دستور کار "گفت‌وگو برای همکاری" را مطرح کنند و آنها هم روی این موضوع اصرار نکردند و دوم اینکه ایران پیشنهادهایی عملی برای همکاری در حوزه‌هایی خاص به 1+5 ارائه کرد و خواستار پاسخ آنها شد.

دور بعدی مذاکرات در روز دوم بهمن ماه به پایان رسید و به دلیل ناتوانی مذاکره کنندگان غربی از پاسخ به پیشنهادهای مشخص ایران و طرح مباحث فراتر از دستور کار "گفت‌وگو برای همکاری" که در ژنو 3 مورد توافق قرار گرفته بود، این دور از مذاکرات بی‌نتیجه ماند.

جلیلی در دور سوم مذاکرات (روز دوم) خطاب به خانم اشتون گفت اگر شما به دنبال خرید زمان هستید، ما چنین قصدی نداریم و به حقوق و تکالیف خود در چارچوب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند هستیم.

18 شهریور ماه 90 (2011)

نامه جلیلی به اشتون

در این نامه اعلام شده است که ایران برای گفت‌وگوهای جدید آمادگی دارد، اما از حقوقش عقب‌نشینی نخواهد کرد و قاطعانه به لزوم تحقق حقوق مشروع و نیز تعهدات بدون هرگونه تبعیضی باور دارد.

30 شهریور ماه 90 نشست مدیران سیاسی 6 کشور و بیانیه اشتون برگزار شد.

در این بیانیه آمده است، امروز من با مدیران سیاسی چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس و آمریکا به منظور ارزیابی وضعیت مربوط به موضوع هسته‌ای ایران ملاقات کردم. ما اراده و تعهد خود برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک برای این موضوع را مورد تایید مجدد قرار دادیم و بحث خود را روی گام‌های عملی بیشتر به منظور دستیابی به این هدف در سریع ترین زمان متمرکز نمودیم.

29 مهر 90 (2011)

نامه اشتون به جلیلی

اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که در نامه‌ای به ایران اعلام کرده است که قدرت‌های بزرگ آماده هستند در هفته های آینده با ایران درباره موضوع هسته ای نشست برگزار کنند.

28 آبان ماه 90 (2011)

اشتون خواستار مذاکره با ایران شد. رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ایران درخواست کرد تا پیشنهاد مذاکره در خصوص برنامه هسته‌ای خود را بپذیرد. در بیانیه وی آمده است: من از ایران یکبار دیگر درخواست می‌کنم تا به پیشنهادهای من و گروه 6 (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس بعلاوه آلمان) پاسخ مثبت دهد. اظهارات اشتون پس از تصویب قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح شد.

*نشست استانبول 2

26 فروردین ماه 91 مذاکرات استانبول برگزار شد. در پایان نشست یک روزه استانبول 2، کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا رسما از حق هسته‌ای ایران سخن گفت.

سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز گفت که طرفین توافق کردند با دستور کار گفت‌وگو برای تدوین یک مدالیته جامع در بغداد مذاکره کنند.

هیئت‌های شرکت کننده در مذاکرات ایران و 1+5 در استانبول در پایان دو دور مذاکره توافق کردند که دور بعدی مذاکرات در 23 می – خرداد - در بغداد برگزار شود.

در مجموع طرفین که گفت‌وگوها را پس از 15 ماه توقف از سر گرفته بودند را مثبت ارزیابی کردند.

*نشست بغداد

سوم خرداد، 23 می 2012، ادامه گفت‌وگوهای 1+5 با ایران بر اساس چارچوبی که پس از نشست استانبول از سوی نمایندگان اشتون و جلیلی تهیه شده است دنبال می‌شود.

با وجود اینکه همگان نشست استانبول را مثبت ارزیابی ‌کردند، مذاکرات بغداد نشان داد که طرف غربی گروه 1+5 به هیچ عنوان حاضر نیست گامی در جهت اعتماد سازی بردارد و صرفا می‌خواهد از ایران امتیاز بگیرد و عملا نتیجه از این دور حاصل نشد و ادامه مذاکرات به مسکو موکول شد.

*همزمان با برگزاری مذاکرات دیپلماتیک ایران و 1+5 نشست فنی و حقوقی تهران و آژانس اتمی نیز جریان داشت

بر اساس گزارش آبان ماه یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در آبان 90 و طرح ادعاهای مطالعاتی که دیگر تبدیل به اتهامات مطالعاتی شده است، اول خرداد 91 آمانو راهی تهران شد و در خصوص بازدید از سایت نظامی پارچین با مقامات ایرانی گفت‌وگو کرد. در ادامه نیز پیش از مذاکرات مسکو دور دیگری از مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 19 خرداد 91 بر سر بازدید از سایت نظامی پارچین در وین برگزار شد، اما باز هم به نقل از نمایندگان آژانس نتیجه‌ای حاصل نشد. (بازرسان این آژانس با وجود این که در سال‌ 2004 و 2005 از سایت پارچین بازدید کرده‌اند اما تاکنون نیز نتوانسته‌اند مدرکی دال بر گرایش نظامی هسته‌ای ایران در سایت پارچین پیدا کنند.)

انعکاس اظهارات نمایندگان آژانس در فضای حاکم بر رسانه‌های غربی کاملا مشهود بود. جوسازی و جنگ تبلیغاتی از سوی غربی‌ها بر سر عدم پذیرش بازرسی از سایت نظامی پارچین از سوی ایران، تا آستانه نشست مسکو دنبال شد.

پیش از نشست مسکو وزیر امور خارجه روسیه به ایران سفر کرد تا به قول خود در خصوص سوریه با مسئولان ایرانی صحبت کند، هر چند که همگان بر این امر واقف بودند که موضوع هسته‌ای ایران و مذاکرات مسکو اگر بحث نخست لاوروف با مسئولان ایرانی نبود، اما اهمیت کمتری از موضوع سوریه نداشت.

*نشست مسکو

29 خرداد - 18 و 19 ژوئن، هفتمین مرحله مذاکرات ایران و گروه 1+5 روی میز مسکو دنبال شد و این انتظار وجود داشت که روسیه با ارائه دستور کاری مشخص روند گفت‌وگوها را هدایت کند.

پایان روز بلند مسکو هم پایان مذاکرات ایران و 1+5 را رقم نزد و 2 طرف این بار در انتظار برگزاری نشست های کارشناسان فنی و معاونان خود در13 تیر وبه میزبانی استانبول برای فراهم کردن زمینه برگزاری نشستی دیگر ماندند.

کاترین اشتون مذاکره کننده ارشد گروه 1+5 در پایان دو روز مذاکرات فشرده 2 طرف با اعلام این که «فاصله عظیمی بین مواضع دو طرف وجود دارد» افزود: «اما در نهایت به این توافق رسیدیم که سطحی برای کار کارشناسی تعریف کنیم تا به گروه 1+5 کمک کند حرفهای ایران را بفهمد و حرفهای ما را هم به آنها بزند.»

سعید جلیلی نیز در پایان مذاکرات مسکو گفت: «دیدگاه‌هایمان صریح و واضح بیان شد. تأکید کردیم غنی سازی اورانیوم حق مسلم ملت ایران است. غنی سازی برای مصارف صلح‌آمیز در همه سطوح حق مسلم است. آنها امروز در معرض یک انتخاب هستند که بخواهند از مسیرهای بن بست گذشته خارج شوند و در مسیری که همکاری با ملت ایران است، گام بردارند.»

مذاکره کننده ارشد ایران ادامه داد: «هیچ منطقی برای مقابله با مسیر پیشرفت ملت ایران وجود ندارد. امیدواریم این فرصت موجب شود آنها بتوانند با استفاده از بحث‌های جلسات کارشناسی مسیر صحیح را انتخاب و از مسیر بن بست گذشته خارج شوند. آمادگی داریم در جلسات کارشناسی، هم به لحاظ فنی و هم به لحاظ حقوقی و سیاسی با منطق روشن حقانیت مواضع ایران را به خصوص در فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای بیان کنیم.»

یکی از مهمترین ویژگی‌های گفت‌وگوهای مسکو این بود که هیئت ایرانی بیشترین زمان این دور از مذاکرات را به خود اختصاص داد تا دیدگاه‌های خود را به طور تفصیلی برای طرف مقابل تشریح کند. با توجه به همین موضوع بود که دیپلمات‌های کشورمان با تاکید بر حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم، به طور مستدل و با استفاده از اسناد حقوقی، مبانی رفتار 1+5 در قبال ایران از جمله قطعنامه‌های شورای امنیت را به چالش کشیدند تا به طرف غربی ثابت کنند بسیاری از خواسته‌های آنها خلاف و غیرقانونی است از این رو باید متوقف شود.

علاوه بر این موضوع،‌ بر اساس توافقات استانبول 2 و گفت‌وگوی معاونان دو طرف در ژنو، ایران چارچوب جامعی را به طور دقیق به طرف غربی ارائه کرد. البته این چارچوب در بغداد نیز ارائه شده بود، اما در مسکو به طور تفصیلی و دقیق در اختیار نمایندگان شش کشور درگیر در مذاکرات با ایران قرار گرفت که شامل پنج محور اصلی بود؛ 1. اصول راهنمای مورد توافق دو طرف، 2. اهداف، 3. موضوعات، 4. ساختار شکلی فرآیند گفت‌وگوها و 5. گام‌های متقابل دو طرف که باید برداشته شود.

ویژگی این دور از مذاکرات این بود که مباحث، محتوایی و سنگین بود و جدی‌تر و فراتر از همیشه مطرح شد. همین امر موجب ناتمام ماندن گفت‌وگوها شد چراکه طرف مقابل برای بررسی ایده‌های تفصیلی ایران که به صورت مکتوب ارائه شده بود، نیاز به زمان داشت. از این رو بود که بحث بیشتر درباره نظرات ایران به جلسات کارشناسی موکول شد تا با توجه به ماحصل این نشست‌ها، درباره برگزاری دور بعدی مذاکرات ایران و 1+5 تصمیم‌گیری شود.

بدین ترتیب ماراتن مذاکرات مسکو نیز پایان یافت، درست با همان نتیجه‌ای که مذاکرات استانبول و بغداد پایان یافته بود، ادامه مذاکرات در آینده؛ با این تفاوت که در این دور، حتی مکان بعدی نیز مشخص نشده بود.

*اما چرا 9 ماه وقفه برای ادامه مذاکرات ایجاد شد

ماجرا از این قرار بود که در مذاکرات مسکو هر یک از طرفین بسته‌های پیشنهادی خود را ارائه کرده و تلویحا خواستند که این بسته‌ها محور مذاکرات قرار بگیرد. بر این اساس بود که طرفین توافق کردند برای درک بهتر از درخواست‌های یکدیگر نشست کارشناسی برگزار شود. بر این اساس، 2 دور نشست کارشناسی و نشست معاونان و روسای دو طرف در تابستان گذشته در شهر استانبول برگزار شد.

هر چند که اخبار منتشره از محتوای مذاکرات کارشناسی کلی و بر محور اظهار امیدواری نسبت به آینده بود، اما تحریم‌ها و فشارهای پی در پی همچنان بر ابهامات دامن می‌زد.

در همین حین مذاکرات فنی و حقوقی نیز بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر مطالعات ادعایی آژانس PMD (احتمال فعالیت‌های هسته‌ای نظامی ایران) در یک سال گذشته در جریان بود، هر چند که تا به امروز نتیجه مشخصی از این گفت‌وگوها همانند مذاکرات با گروه 1+5 حاصل نشده است.

اصرار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر بازدید از سایت نظامی پارچین و تاکید ایران بر همکاری با آژانس بر اساس تعیین مدالیته ساختارمند سرفصلی است که دو طرف بر آن پایبند هستند و به گفته 2 طرف تلاش‌ها برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها همچنان ادامه دارد.

در طرف دیگر درست زمانی که تنور مذاکرات فنی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در نیمه دوم سال 91 گرم بود،‌ گفت‌وگوهای تلفنی و شاید حتی دیدارها و چانه زنی‌های دیپلمات‌های ایران و گروه 1+5، پشت پرده برای از سر گیری مذاکرات سیاسی در جریان بود تا این که بالاخره علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در نشست مونیخ خبر از زمان برگزار هشتمین مرحله گفت‌وگوهای ایران و 1+5 در قزاقستان در اواخر بهمن ماه سال جاری خبر داد.

*بانک سوخت هسته‌ای میزبان هشتمین دور گفت‌وگوهای شد

به این ترتیب آلماتی قزاقستان، شهر شکوفه‌های سیب، 8 و 9 اسفند 91 میزبان مذاکرات هسته‌ای شد.

قزاقستان که برای میزبانی انتخاب شد نزدیک به 40 سال تجربه غنی سازی و فروش سوخت هسته ای به کشورهای خارجی را دارد. کشوری که قرار است به بانک سوخت هسته‌ای مبدل شود.

به این ترتیب این کشور انحصار پذیرش مازاد تولید کشورهای صاحب فن آوری غنی سازی را خواهد داشت.

بر همین اساس بود که شبکه «فاکس نیوز» آمریکا در خبری اعلام کرد که کشورهای غربی انجام مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در قزاقستان را به فال نیک می گیرند، زیرا این کشور (قزاقستان) در سال 1990 ذخایر هسته ای خود را تحویل روسیه داد و امروز امیدوار است که تبدیل به بانک سوخت هسته ای برای برخی از کشورها مثل ایران شود.

البته این گمان‌زنی در حالی بود که متقابلا این انتظار هم وجود داشت که غرب در گام نخست حق غنی سازی اوارنیوم را برای ایران به رسمیت بشناسد.

*ادامه اتهامات مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص فعالیت‌های مشکوک در سایت نظامی پارچین همزمان با نشست‌های کارشناسی

اول تیر 91 خبرگزاری رویترز خبر داد که یوکیا آمانو در بوداپست پایتخت مجارستان در کنفرانس خبری خود پس از دیدار با نخست وزیر این کشور گفت است که ما مطلعیم که فعالیت‌هایی در سایت پارچین در حال انجام است و نگران هستیم که این [فعالیت‌ها] به فعالیت‌های راستی آزمایی اختلال وارد کند.

آژانس خرداد ماه 91 مدعی شد بر اساس تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده از سایت پارچین به این نتیجه رسیده است که فعالیت‌هایی در این سایت جریان دارد که احتمالا نشان می‌دهد ایران در حال انجام اقدامات پاکسازی است.

*نشست‌های فنی در استانبول

نشست فنی کارشناسان هسته‌ای ایران و غرب که در استانبول و 13 تیرماه برگزار شد و 4 مرداد نیز به عنوان زمان نشست علی باقری و هلگا اشمیت، معاونان سعید جلیلی و کاترین اشتون، رایزنان هسته‌ای ایران و 1+5 تعیین شد.

پیش از برگزاری این نشست مایکل مان، سخنگوی کاترین اشتون در بیانیه‌‌ای گفت که معاونان جلیلی و اشتون درصدد هستند تا بررسی کنند چگونه اختلاف‌های طرفین را می‌توان کاهش داد. هدف این نشست بررسی چگونگی کم‌کردن شکاف‌های موجود در مواضع طرفین و چگونگی پیشبرد این فرایند رو به جلوست.

*موضوع هسته‌ای ایران از گفت وگوهای دیپلماتیک به سمت مذاکرات فنی و حقوقی بین ایران و آژانس سوق داده شد

از دیدار باقری و اشمیت نیز نتیجه روشنی حاصل نشد به طوری که پس از آن موضوع هسته ای ایران از گفت‌و‌گوهای دیپلماتیک به سمت مذاکرات فنی و حقوقی بین ایران و آژانس سوق داده شد و این بار تیم آمانو در چارچوب پیگیری ادعاهای مطالعاتی خود در خصوص بعد نظامی فعالیت های اتمی ایران، تلاش خود را برای فشار بر تهران آغاز کردند.

در این راستا و بر اساس گزارش‌های آمانو که هر 3 ماه در خصوص فعالیت های هسته ایران به شورای حکام داده می‌شود، این فشارها دنبال شد.

تهران مانند گذشته شرط همکاری با آژانس و اجازه بازدید از پارچین را تدوین یک مدالیته جامع و ساختارمند عنوان کرد.

بر همین اساس ایران و آژانس در بهمن و اسفند سال 90، اردیبهشت، خرداد، شهریور، آذر، دی و بهمن ماه 91 با یکدیگر بر سر تهیه مدالیته و چارچوبی برای حل و فصل موضوعات باقیمانده بر سر برنامه هسته‌ ای ایران مذاکره کرده‌اند، اما هنوز به توافقی بر سر چگونگی حل و فصل موضوعات دست پیدا نکرده‌اند.

در رابطه با موضوعات فنی میان ایران و آژانس، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اول خرداد سال جاری در سفری یک روزه به تهران درباره درخواست‌های آژانس از ایران به ویژه اجازه بازدید و بازرسی بازرسان از سایت نظامی پارچین با مقامات کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد.

پس از دیدار مدیرکل آژانس با مقامات ایرانی، دور دیگری از مذاکرات اواخر خرداد ماه سال جاری برگزار شد.

ایران همواره تاکید دارد که موضوعات و سوالاتی که آژانس درباره برنامه هسته ای ایران مطرح کرده باید در چارچوب یک برنامه عمل مشخص به توافق برسد تا پس از آنکه ایران به آنها پاسخ داد و ابهامات رفع شد به ادعای برخی کشورها و ارایه اسناد ادعایی، موضوعاتی که قبلا طرح و به آنها پاسخ داده شده است دوباره طرح نشود.

ششمین، هفتمین و هشتمین دوراز مذاکرات ایران و آژانس آذر، دی و بهمن ماه سال جاری در تهران برگزار شد.

ایران به عنوان عضو آژانس اصرار دارد مشابه مدالیته (برنامه عمل) 2007 برای پایان دادن به آنچه از سوی آژانس مطالعات ادعایی نامیده می‌شود، تدوین و توافق شود. این در حالی است که آمریکا و برخی کشورهایی که مدعی دستیابی به اسنادی علیه برنامه هسته‌‌ای ایران هستند آژانس را به شدت از توافق بر سر یک مدالیته مشابه مدالیته 2007 پرهیز داده‌ و عملا تاکنون مانع حل و فصل مسایل میان ایران و آژانس شده‌اند.

*تدوین مدالیته جامع پیش شرط غیر قابل بازگشت ایران برای اجازه بازدید از سایت نظامی پارچین

در نوامبر 2011 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با وجود این که ایران به 6 سئوال مطرح شده، بر اساس مدالیته 2007 پاسخ داده بود و در حالی که انتظار می‌رفت پرونده ایران به حالت عادی بازگردد، گزارشی منتشر کرد که حاوی ادعاهای جدید درباره وجود بعد نظامی در برنامه هسته‌ای ایران بود و خواستار پاسخگویی تهران به آن شد.

در گزارش نوامبر 2011 و بر اساس ادعای موسسه آمریکایی، علوم و امنیت بین‌الملل (ISIS) عنوان شد که تهران در پارچین محفظه‌های بزرگی ساخته است که در آنها آزمایش های انفجاری با قدرت بالا انجام می‌دهد.

ادعایی که در سال 2000 نیز مطرح شده بود و بازرسان آژانس در سال‌های 2004 و 2005، دو بار از پارچین بازدید کردند و در نهایت نیز البرادعی دبیرکل وقت آژانس در گزارش خود که آبان ماه 84 منتشر شد عنوان کرد که «ایران به آژانس درباره ساختمان‌های درخواست شده در منطقه مورد علاقه آژانس اجازه دسترسی داده و نمونه برداری انجام شد. آژانس هیچ فعالیت غیرمعمول در این ساختمان‌ها پیدا نکرده است»

ایران ورود به این مباحث را مشروط به تنظیم و قبول یک مدالیته میان ایران و آژانس کرد تا بر اساس این مدالیته وظایف و تعهدات هر یک از 2 طرف در هر مقطع مشخص شود.

بر همین اساس بود که، دور جدید مذاکرات تهران و آژانس، از بهمن 90 آغاز شد.

آن‌چه که ایران در تدوین مدالیته جدید دنبال می‌کند شبیه به مدالیته 2007 است، همان چیزی که آمریکا، به شدت از تکرار آن نگران است (ایران در مدالیته 2007 به 6 سئوال آژانس پاسخ داد، اما آمریکا بر خلاف توافق ایران و آژانس بحث PMD ابعاد نظامی ادعایی را مطرح کرد) و به هر شکل سعی دارد آژانس را از چنین توافقی دور سازد.

چرا که اگر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر مدالیته به توافق برسند و ایران بر اساس این مدالیته مرحله به مرحله به پرسش‌های آژانس پاسخ دهد و در نتیجه ادعاها و نگرانی‌های آژانس برطرف شود پرونده ایران باید از شورای امنیت به شورای حکام ارجاع داده شده و در نتیجه تحریم‌های شورای امنیت نیز برطرف شود.

درست پیش از آغاز نشست 27 دی ماه تهران موسسه آمریکایی، علوم و امنیت بین‌الملل با انتشار گزارشی مدعی شده است که ایران می‌تواند در اواسط سال 2014 اورانیوم تسلیحاتی کافی برای ساخت یک بمب و یا تعدادی بیشتر از آن را تولید کند.

بر همین اساس آمریکا و متحدینش باید تحریم‌ها علیه تهران را پیش از رسیدن ایران به این نقطه تشدید کنند.

بنا بر گزارش رویترز این موسسه در گزارش خود به باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا توصیه می‌کند که اعلام کند آمریکا برای پیشگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی به اقدام نظامی دست خواهد زد.

حال ایران با توجه به تجربه همکاری‌های گذشته آژانس، به دنبال این است که این‌بار با آژانس بر سر اجرای مدالیته الزام آور به توافق برسد تا مجددا وارد بازی جدید آمریکا و همپیمانانش در شورای حکام نشود.

بر این اساس این حق را برای خود قائل است که بداند محدوده سئوالات و ابهامات آژانس تا کجاست و کی به پایان می‌رسد و آیا در قبال همکاری امتیازی خواهد گرفت؟ آیا پرونده ایران از شورای امنیت به آژانس باز خواهد گشت و به حالت عادی باز می‌گردد؟

*همچنان عدم توافق بر سرمدالیته

هفتمین و هشتمین دور گفت‌وگوهای ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران که به میزبانی تهران و در محل سازمان انرژی اتمی برگزاری شد بدون کسب نتیجه به پایان رسد.

هرمان ناکارتس، معاون یوکیا آمانو در امور پادمان‌ها ریاست هیئت فنی و کارشناسی آژانس و علی‌اصغر سلطانیه ریاست هیئت ایرانی را برعهده داشتند.

پس از انتخابات آمریکا و تمدید ریاست جمهوری اوباما برای 4 سال دیگر، رسانه های خارجی به نقل از دیپلمات های غربی خبر از برگزاری احتمالی نشست ایران و 1+5 در ژانویه 2013 دادند، به نظر می رسید که مذاکرات پشت پرده بین نماینده اشتون و جلیلی در این مدت قطع نشده بود و هر چند گاهی تماس‌هایی در خصوص ازسرگیری گفت و گوها دنبال می‌شده است

*صالحی در مونیخ خبر از نشست آلماتی داد

تا این که 15 بهمن علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در حاشیه کنفرانس مونیخ در گفت‌وگو با خبرنگاران بیان کرد: خبر خوشی دارم روز گذشته شنیدم که گروه 1+5، 25 فوریه در قزاقستان گردهم خواهند آمد.

وی همچنین بیان کرد که این امکان وجود دارد که کشورش پیشنهاد مذاکره دو جانبه با آمریکا را که از سوی جوبایدن معاون رییس جمهور آمریکا در مونیخ مطرح شده بپذیرد. اگر نیت صادقانه طرف مقابل مشخص شود به این مساله با جدیت نگاه خواهیم کرد.

وی با اشاره به اینکه ایران معتقد است بهتر است دشمنانت را به دوستانت تبدیل کنی افزود: اما ما اهمیت زیادی برای استقلال‌مان قائل هستیم.

*آغاز جنگ روانی علیه ایران در آستانه مذاکرات

درست 5 روز پیش از آغاز نشست آلماتی آمانو طبق روال گذشته گزارش 3 ماهه اخیر خود خود را ارائه کرد. این در حالی بود که همگان بر این امر واقف هستند که محتوای اینگونه گزارش‌ها بر فضای نشست آلماتی تاثیر گذار است.

در این گزارش 12 صفحه ای یوکیا آمانو مدیرکل آژانس گزارش برای اولین بار از آغاز نصب نسل جدید سانتریفیوژها از سوی ایران در نطنز خبر داد.

وی در گزارش خود در عین حال با اشاره به اینکه به هیچ توافقی با ایران برای پرداختن به ابعاد احتمالی برنامه هسته ایش نرسیده اند درخواست های آژانس در این باره را تکرار کرد.

مدیر کل آژانس همچنین خبر داده که میزان ذخایر اورانیوم غنی شده 5 درصدی ایران به 8271 کیلوگرم و 20 درصدی به 280 کیلوگرم افزایش یافته است که ایران مقدار 113 کیلو از اورانیوم 20 درصد را به سوخت تبدیل کرده است.

تبدیل اورانیوم 20 درصد به سوخت احتمال استفاده از آن در ساخت سلاح هسته ای را به مقدار زیادی کاهش می دهد.

این در حالی بود که در واکنش به این گزارش آمریکا و اسرائیل ابراز نگرانی کردند.

در همین حال و در همان زمان رویترز به نقل از ویکتوریا نولاند سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نوشت که اقدام ایران مبنی بر نصب سانتریفیوژهای پیشرفته یک گام تحریک کننده است.

*نشست آلمانی 1

8 و 9 اسفند 91 شش کشور در مذاکرات قزاقستان در چارچوب یک بسته پیشنهادی جدید، به طرح پیشنهادی 9 ماه قبل ایران در مسکو پاسخ دادند، پاسخی که سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران آن را واقع‌بینانه‌تر از گذشته دانست، اما کاترین اشتون، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا حاضر نشد در کنفرانس خبری خود پس از مذاکرات آلماتی، چیز زیادی در خصوص مفاد پیشنهاد شش کشور ارائه کند.

با وجود این که در پایان مذاکرات آلماتی دو طرف به توافق رسیدند تا 16 فروردین 92، مجددا در آلماتی بر سر میز مذاکرات بنشینند، اما قرار شد تا کارشناسان 2 طرف، 28 اسفند 91، در استانبول با یکدیگر دیدار کنند و در خصوص پیشنهادات مطرح شده در آلماتی از سوی 2 طرف در ابعاد فنی، حقوقی و سیاسی به بحث و تبادل نظر بپردازند و در نهایت سر فصل مذاکرات آلماتی 2 را آماده کنند.

بر همین اساس مذاکرات کارشناسی 28 اسفند در استانبول برگزار شد.

*آمانو همچنان پیش قراول جنگ روانی علیه ایران در آستانه مذاکرات 

در شرایطی که تنها 2 روز تا برگزاری دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 باقی مانده، به نظر می رسد دور جدید فضاسازی نهادها و رسانه های غربی علیه برنامه هسته ای ایران نیز آغاز شده است. در این راستا، یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در اظهارنظری بی سابقه مدعی شده ممکن است ایران هم اکنون در حال کار بر روی سلاح هسته ای باشد.

در همین راستا، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» ضمن انتشار این خبر اشاره می کند که با وجود این ادعا، بسیاری از منتقدان چنین ارزیابی ها و اظهارنظرهایی را فاقد اعتبار دانسته و می گویند این اطلاعات اغلب از سوی ایالات متحده و رژیم اسرائیل در اختیار آژانس قرار می گیرد. با این حال، این اظهارنظر آمانو می تواند حملات سیاسی و دیپلماتیک آن ها علیه ایران را تشدید کند.

آسوشیتدپرس می نویسد آمانو در این اظهارنظر جدید خود درباره برنامه هسته ای ایران گفته: «ما به طور کامل اطمینان نداریم؛ اما اطلاعاتی در دست داریم که نشان می دهد ایران در گذشته و هم اکنون در فعالیت های مرتبط با توسعه ابزارهای منفجره هسته ای درگیر بوده است».

آمانو درباره جزئیات این اطلاعات صحبتی نکرده و توضیح بیشتری نداده؛ اما مدعی شده این اطلاعات مورد سنجش قرار گرفته و همین باعث بروز نگرانی آژانس شده است، اما نکته جالب این است که در آخرین گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمانو به این نکته اشاره کرده است که ایران از حجم اورانیوم با غنای بالای خود کاسته و در راستای کاهش نگرانی ها حرکت کرده است. حال باید دید که هدف آمانو از مطرح کردن اینگونه اظهارات چیست؟

انتهای پیام/ص