اجلاس «وزرای علوم، فناوری و نوآوری کشورهای عضو جنبش عدم تعهد» سوم تا پنجم اسفندماه سال جاری به میزبانی وزارت علوم در تهران برگزار می‌شود. این خبری بود که «حسین سالار آملی» قائم مقام وزیرعلوم در امور بین‌الملل، در گفت‌و گو با خبرنگار تسنیم بیان کرد و افزود:«حدس می‌زنیم 60 الی 70 کشور عضو جنبش عدم تعهد در این نشست حضور پیدا کنند. آملی همچنین مشخص شدن جزئیات و برنامه های این اجلاس را به روزهای آینده موکول کرد اما مشخص است که تقویت همکاری کشورهای عضو عدم تعهد در حوزه های علمی وفناوری هدف اصلی و کلان این اجلاس و برنامه های مرتبط با آن باشد.
یکی از برنامه های اصلی دولت یازدهم، تقویت حوزه دیپلماسی و تحرک بیشتر دستگاه سیاست خارجی کشور بوده است. درطول یک سال ونیم گذشته اقدامات اساسی دولت روحانی خواسته یا ناخواسته با فعالیت های دیپلماتیک گره خورده است. برگزاری چند مرحله از مذاکرات هسته ای با فراز و نشیب های بسیار، تقویت روابط با کشورهای منطقه، نقش آفرینی در تحولات عراق وسوریه و تلاش برای رفع تحریم ها،بخشی از این فعالیت های دیپلماتیک است. در این میان برای اثبات حقانیت جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات هسته ای و سایر مسائل بین المللی لازم است تا از تمام ابزارهای موجود بهره گرفت. یکی از این ابزارها، تقویت شاخه های فرعی دیپلماسی است که برای رفع تهدید ها و خلق فرصت های جدید در این عرصه کاربردهای موثری خواهد داشت. دیپلماسی می تواند در قالب های فرهنگی، سلامت(پزشکی)، ورزشی، هنری و علمی به کمک سیاستمداران بیاید تا بتوانند به اهداف خرد وکلان از پیش تعیین شده دست یابند.
دیپلماسی علمی یکی از این قالب های موثر است. در این گونه از دیپلماسی شاهد ارتباط متقابل این دو حوزه هستیم. از یک سو پیشرفت های علمی و فناورانه می تواند ابزاری برای تاثیرگذاری بیشتر بر سایر بازیگران صحنه روابط بین الملل باشد و از طرف دیگر دیپلماسی قوی و مقتدر نیز راه را برای همکاری های علمی و رشد ابداعات و یافته های پژوهشی میان دانشمندان کشورهای مختلف هموار می سازد. ضمن این که نباید فراموش کرد که بسیاری از نهادهای بین المللی همچون«آژانس بین المللی انرژی اتمی» و یا «سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد» و پیمان های منطقه ای و بین المللی دارای جوهره ای مرتبط با امور علمی است.
دولت یازدهم می بایست اهداف دیپلماتیک خود را از مجاری گوناگون پیش ببرد. برگزاری مسابقات فوتبال جام جهانی 2014 در برزیل و یا مسابقات جام ملت های آسیا در استرالیا مجالی بر پیشبرد دیپلماسی ورزشی بود که البته استفاده چندانی از آن نشد. با توجه به شرایط فعلی ایران در صحنه روابط بین الملل، برگزاری این اجلاس می تواند فرصت های قابل ملاحظه ای برای دستگاه سیاست خارجی ایران فراهم آورد که در سه محور زیر قابل بررسی است:
معرفی توانمندی های علمی کشور با وجود تحریم های فزاینده
تحریم های سنگین و نابرابری که در سال های اخیر در حوزه های مختلف علیه ایران اعمال شد با وجود ایجاد مشکلات و موانع فراوان نتوانست باعث توقف قطار پیشرفت های علمی کشور شود. پیشرفت های قابل توجهی که در حوزه های مختلف نانو، پزشکی و سلامت، سلول های بنیادین و هوا و فضا اتفاق افتاده است. این تجربه موفق می تواند الگویی برای کشورهای عضوجبنش عدم تعهد باشد. کشورهایی که بخش عمده ای از آنها نیز درحال طی کردن مسیر توسعه هستند. توانمندی های علمی دانشمندان و پژوهشگران کشورمان در قالب همکاری های بین المللی با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد می تواند فضای نامطلوبی که با تکیه بر تحریم های سیاسی و اقتصادی غرب علیه ایران شکل گرفته است را بشکند.نباید این نکته را فراموش کرد که مهم ترین دستاویز قدرت های غربی برای پررنگ نشان دادن تاثیر تحریم ها، فلج شدن قدرت علمی و زیرساخت های فنی ایران است.برگزاری این اجلاس می تواند مقدمات حضور فعالانه دانشمندان و محققان جمهوری اسلامی ایران در محافل علمی را فراهم کند تا افکار عمومی سایر کشورها نیز با پیشرفت های شگرف آنها در این عرصه آشنا شوند.
مشارکت علمی-پژوهشی و تقویت اقتصاد دانش بنیان
هم‌اکنون 118 کشور جهان شامل 53 کشور از قاره آفریقا، 38 کشور از قاره آسیا، 26 کشور از آمریکای لاتین و یک کشور از اروپا (بلاروس)عضو جنبش عدم تعهد هستند. کشورهایی که حدود نیمی از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
این گستره وسیع جمعیتی و جغرافیایی می تواند بستر مناسبی برای همکاری های علمی و دانشگاهی میان کشورهای عضو باشد. تقویت همکاری میان این کشورها به تدریج منجر به ایجاد بازارهای جدید سرمایه گذاری و تولید کالا و تقویت اقتصاد دانش بنیان خواهد شد. این شکل از اقتصاد که به نوسانات مدنظر قدرت های بزرگ وابسته نیست،روند تولید ناخالص داخلی کشور را بهبود بخشیده و در صحنه مناسبات بین الملل هم ابزاری برای اعمال قدرت جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. ایجاد دوره های دانشگاهی مشترک، تبادل استاد و دانشجو، برگزاری سمینارهای علمی دو وچند جانبه به صورت دوره ای، ایجاد و تقویت مراکز علمی و پژوهشی و پروژه های تحقیقاتی مشترک می تواند بخشی از این طرح کلان محسوب شود.
افزایش قدرت چانه زنی در مذاکرات هسته ای
همان گونه که اشاره شد از آنجایی که مذاکرات هسته ای در ماه های آینده وارد مراحل حساس و تعیین کننده ای می شود، دولت باید بکوشد تا از ابزارهای موجود و شیوه های مختلف دیپلماسی برای بهبود و تقویت فضای بین المللی به نفع ایران و افزایش قدرت چانه زنی بهره ببرد. به طور کلی همان گونه که تکثر در طرف های مذاکره کننده و در نتیجه تکثر آراء و مواضع آنها، امتیازی مثبت محسوب می شود داشتن متحدان پرتعداد نیز می تواند به شکلی نه چندان ملموس بر توانایی تیم مذاکره کننده بیفزاید. انزوای علمی و دانشگاهی یکی از اهداف مهم کشورهای تحریم کننده جمهوری اسلامی ایران است. اگر چه این هدف تاکنون محقق نشده و شاهد حضور پررنگ ایران در عرصه های مختلف علمی هستیم اما این فرایند می بایست بی وقفه ادامه یاید. برگزاری اجلاس وزرای علوم کشورهای غیرمتعهد می تواند فرصت مناسب و موثری برای تداوم این انزوا شکنی باشد. فرصتی که بهره برداری مناسب از آن به چگونگی برگزاری و تدبیر دست اندرکاران آن در یافتن راهکارهای عملی دارد.
جلیل خبره
انتهای متن/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
