61 درصد جوانان، نوع تربیت خانواده را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند

2ـ3. دوستان و همسالان

در میان همه عوامل تأثیرگذار، هیچ عاملى به اندازه دوستان در سرنوشت انسان مؤثر نیست. دوست، همنشین و رفیق بالاترین تأثیر را در ساختار شخصیت انسان مى گذارد؛ زیرا اثرپذیرى افراد از دوستان خویش از هر چیز دیگر زیادتر است. بر این اساس، اگر دوستان انسان، افراد باایمان، خوش رفتار و داراى صفات نیک و اخلاق حسنه نظیر صداقت، امانت، عفت، سخاوت، ایثار، شجاعت، جوان مردى و... باشند، انسان نیز به حکم اثرپذیرى، به همین صفات متصف خواهد شد. اگر دوستان انسان، افرادى بى عقیده، سست مذهب، بدرفتار، آلوده و داراى اخلاقى زشت و اوصافى حیوانى باشند، قهرا به حکم اثرگذارى در دوستان، انسان را در همین وادى قرار داده و به ورطه سقوط مى کشانند. بر همین اساس، آموزه هاى دینى به ما توصیه مى کنند که پیش از ارزیابى دوستان هر فرد، در مورد وى قضاوت مثبت یا منفى نداشته باشید. در فرازى از سفارش هاى امام خمینى قدس سره به فرزند بزرگوارشان آمده است: از وصیت هاى من که در آستانه مرگ که نفس هاى آخر را مى کشم، به تو که از نعمت جوانى برخوردارى آن است که معاشران خود و دوستان خویش را از اشخاصى وارسته و متعهد و متوجه معنویات و آنان که به حب دنیا و زخارف آن گرایش ندارند و از مال و منال به اندازه کفایت و حد متعارف پا بیرون نمى گذارند و مجالس و محافلشان آلوده به گناه نیست و از اخلاق کریمه برخوردارند انتخاب کن، که تأثیر معاشرت در دو طرف صلاح و فساد اجتناب ناپذیر است. سعى کن از مجالسى که انسان را از یاد خدا غافل مى کند پرهیز نمایى، که با خو گرفتن به این مجالس، ممکن است از انسان سلب توفیق شود که خود مصیبتى است جبران ناپذیر» (خمینى، 1362، ص 269).

از حضرت سلیمان روایت شده است که فرمود: درباره کسى به نیکى یا بدى قضاوت نکنید تا رفقایش را ببینید؛ چراکه انسان از نزدیکان خود شناخته مى شود» (نورى طبرسى، 1408ق، ج 8، ص 327).

امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که با رفیق بد همنشین شود سالم نمى ماند و سرانجام به ناپاکى آلوده مى شود» (همان، ص 393).

تأثیر دوست به قدرى فراوان است که وقتى دوست کسى را بشناسیم، در شناخت شخصیت خود فرد کافى است؛ چراکه همان خلقیات دوست، در فرد متجلى خواهد شد و تأثیر خود را خواهد گذاشت؛ چنان که آمده: با نیکان همنشین باش تا از زمره آنان شوى» (همان، ص 92).

3ـ3. مربیان و افراد مذهبى

مسئله بسیار مهمى که باید مورد توجه کسانى قرار بگیرد که مى خواهند با جوانان برخورد کنند و براى آنان برنامه ریزى نمایند، آشنایى با زبان جوان است. جوانان زبان مخصوص به خودشان را دارند.

گاهى اوقات، برخى از جوانان به سبب عملکرد ناشیانه بعضى افراد مذهبى، از اساس و اصل مذهب زده مى شوند و کار فلان شخص مذهبى را به حساب خود مذهب مى گذارند و از دین و تمام انسان هاى مذهبى، تنفر پیدا مى کنند. مثلاً، شخصى قصد امر به معروف یا نهى از منکر دارد، اما به روش آن آگاه نیست و با تندى دست به چنین کارى مى زند، یا فلان شخص مذهبى رعایت بهداشت و آراستگى ظاهر نمى کند و با چهره اى ژولیده در جامعه حاضر مى شود یا پدرى در امور مذهبى، مانند نماز و... بر فرزندش بسیار سخت مى گیرد و گاه او را به کارهاى غیر واجب وامى دارد. قطعا برخوردهاى اینچنینى مى تواند زمینه یا عامل گریز جوانان از مذهب و ایمان مذهبى شود. اما نکته اى که جوانان باید به آن توجه داشته باشند، این است که برخورد ناشایست بعضى افراد نباید موجب بدبینى آنان به مذهب شود؛ زیرا در مقابل، افراد مذهبى فراوانى هستند که روش هاى بسیار خوب و صحیح در برخورد با دیگران دارند و برخوردشان آن قدر جذاب است که حتى اشخاص غیرمذهبى هم شیفته رفتار و برخورد آنها مى شوند. این منطقى و معقول نیست که به سبب عملکرد نامناسب بعضى از مدعیان مذهب، از مذهب منزجر شویم؛ همان گونه که اگر مأمور بهداشت، به نام بهداشت، کار خطایى کرد، نباید از اصل بهداشت متنفر شویم. ازاین رو، جوان باید رفتار افراد به ظاهر مذهبى را معیارى براى دین قرار ندهد، بلکه در هر حال، گفتار و کردار ائمه و بزرگان دین را رهنمون خود در زندگانى قرار دهد (سهراب پور، 1387، ص 110).

امیرالمؤمنین على علیه السلام مى فرماید: هرگز شما ندیدید که امر کنم شما را به چیزى، مگر اینکه قبلاً خودم عمل کرده ام. تا اول عمل نکنم، به شما نمى گویم. و من هرگز شما را نهى نمى کنم از چیزى، مگر اینکه قبلاً خودم آن را ترک کرده باشم؛ چون خودم نمى کنم، شما را نهى مى کنم. مردم را به دین دعوت کنید، اما نه با زبان؛ با غیر زبان دعوت کنید؛ یعنى با عمل خودتان، مردم را به اسلام دعوت کنید. انسان وقتى عمل مى کند، خود به خود، با عمل خود، جامعه را تحت تأثیر قرار مى دهد» (نهج البلاغه، 1379، خ 175).

زبان عمل چندان مؤثر است که گفته اند: تأثیر عمل یک نفر در هزار نفر، بیش از تأثیر سخن هزار نفر در یک نفر است (فخررازى، 1410ق، ج 3، ص 48). همان گونه که صلاح رهبران دین، موجب صلاح مردم، و از علل رشد دین و گرایش مردم به دین و ارزش ها مى باشد، فساد رهبران دینى و عالمان و روحانیان نیز موجب انحراف مردم و دین گریزى آنان خواهد شد؛ زیرا وقتى مردم ببینند مدعیان رهبرى دینى به گفتار خویش ایمان ندارند و برخلاف دستورات دین و شریعت عمل مى کنند، و کردارشان با گفتارشان همخوانى ندارد، در صداقت دعوت و فایده نصیحتش به شک مى افتند تا جایى که ممکن است در انجام اعمال دینى دچار تزلزل شوند و یا بکلى عمل خودرا رها نموده، از گذشته خویش نادم شوند و با خود چنین پندارند که اگر دین، صلاحیت پیروى را داشت، مى بایست متولیان دین بدان پایبند باشند. به خاطر اهمیت این موضوع است که مجازات و کیفر عالمان و مبلغان بى عمل، به گونه اى سخت و دردناک در روایات، بیان شده است.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید: در آن شب که مرا در آسمان سیر دادند، به گروهى برخوردم که لب هاى آنان را با قیچى هاى آتشین مى بریدند. گفتم: اى جبرئیل! اینان کیانند؟ گفت: خطیبان و واعظان اهل دنیایند که مردمان را به نیکوکارى فرامى خواندند و خود را فراموش کردند» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 223). ائمّه اطهار علیهم السلام هشدارهاى عظیمى در این باره داده اند. اگر ارزش ها و سلوک دینى از جانب عالمان رعایت نشود، دین با آفت و آسیب جدى روبه رو مى گردد و میل به دین دارى و پایبندى به دین، در مردم کاهش مى یابد. امیرالمؤمنین على علیه السلام مى فرماید: اى جابر! قوام دین و دنیا به چهار چیز است: عالمى که علم خود را به کار برد و بدان عمل نماید... پس اگر عالم، علم خود را (با عمل نکردن به آن) تباه سازد، جاهل از فراگرفتن سر برتابد» (نهج البلاغه، 1379، حکمت 372). در این روایت، عالم متعهد به عمل، مایه بقا و دوام دین و عالم بى عمل، مایه روى گردانى مردم از پایبندى به ارزش هاى دین محسوب شده است.

4ـ3. رسانه ها

به هر وسیله اى که مفهومى یا منظورى را برساند، رسانه» مى گویند. رسانه ها نقش عمده اى را در زندگى روزمره ما از لحاظ ابعاد آموزشى و فرهنگى و سرگرمى سازى و خبررسانى به عهده دارند. ما در دنیایى زندگى مى کنیم که باید آن را به حق جهان ارتباطات» خواند. ما جهان را در حدى محدود به طور مستقیم لمس مى کنیم و در حدى وسیع، تمامى جهان ما از طریق رسانه ها ادراک مى شوند (ساروخانى، 1387، ص 6) و توسط نظریه پردازان مختلف و به طرق متفاوت به کار گرفته مى شود و شامل مقولات گسترده اى همچون سخنرانى و نوشتار، چاپ و پخش خیابانى و پخش با استفاده از اشکال تکنیکى خاص از طریق رسانه هاى همگانى (رادیو، تلویزیون، روزنامه ها، مجلات، کتاب ها، فیلم ها و ضبط صوت) یا رسانه هاى روابط بین فردى (تلفن، نامه، فاکس، ایمیل و گفت وگوى ویدئویى، دستگاه هاى چت کامپیوترى و...) است. بعضى نظریه پردازان رسانه ها را از طریق مجراهاى درگیر در امر ارتباط (دیدارى، شنیدارى، لمسى و...) طبقه بندى مى کنند. تجربه انسانى ذاتا چند حسى است و هر تجربه اى نشانگر محدودیت ها و توانایى هاى رسانه حسى درگیر است. هر کدام از رسانه ها از طریق مجراهایى که به کار مى گیرند خود را تحمیل مى کنند (چندلر، 1386، ص 25).

رسالت و نقش رسانه هاى گروهى از نگاه امام خمینى قدس سره هچنین است: رادیو و تلویزیون یک دستگاهى است که هم در طرف تبلیغات فاسد اهمیت زیاد دارد و هم در طرف تبلیغات صحیح» (خمینى، 1362، ج 18، ص 262). مطبوعات باید مثل معلمینى باشند که مملکت را و جوانان را تربیت مى کنند» (همان، ج 7، ص 323).

ابرقدرت هاى استکبارى جهان، به محض آنکه خبر استقلال کشورى را مى شنوند، به ویژه اگر کشورى اسلام خواه باشد و مذهبشان بر پایه دین مبین اسلام پایه ریزى شده باشد، و با تمام قوا با تهاجم فرهنگى درصدد نابود کردن آن برمى آیند. جوانان ما نباید از این نکته غافل باشند که تا آنان هستند، دام صیادان بى رحم نیز گسترده است (ظهیرى، 1380، ص 68). امروزه فناورى ارتباطات، زمینه مناسبى شده است تا دشمنان به باورهاى مذهبى جوانان نفوذ کنند؛ زیرا آنان دریافته اند که نسل جوان بیش از هر چیز، علاقه کامل به تماشاى برنامه هاى ماهواره اى و ارتباطى دارد؛ به همین دلیل، دشمنان خارجى مى کوشند با مونتاژ و تولید بیش از هزاران ساعت برنامه مبتذل اخلاقى، در مرتبه اول، اندیشه هاى جوانان را تحت تأثیر افکار و تصاویر مهیج و ضداخلاقى قرار دهند و در مرتبه دوم با اغفال اندیشه هاى آنان، به باورهاى مذهبى جوانان حمله کرده و روحیه ایمان و اعتقاد به مذهب را در تفکرات نوپاى آنان بخشکانند.

5ـ3. شناخت و آگاهى از دین

مسئله شناخت» زیربنایى ترین و اساسى ترین عنصر هر فعالیت سازنده در هر زمینه مى باشد. رشد» که یک موضوع مهم و اصلى در امر تربیت است، بر پایه شناخت استوار است و کلاً هر فعالیت و حرکت سازنده، بدون استثنا، نیاز به شناخت و آگاهى دارد. امیرالمؤمنین علیه السلام مى فرمایند: اى کمیل! هیچ حرکت و فعالیتى نیست، مگر اینکه در آن نیازمند شناخت و آگاهى هستى» (ابن شعبه حرانى، 1404ق، ص 171). علاوه بر اینکه بدون شناخت و آگاهى نمى توانیم در فعالیت زندگى و فکرى و عقیدتى از انحراف و اشتباه محفوظ بمانیم و به فرموده پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله: کسى که بدون آگاهى، عملى را انجام دهد، بیشتر مایه فساد است تا اصلاح» (همان، ص 47).

امیرالمؤمنین على علیه السلام نیز درباره علت کفر مى فرماید: اگر مردم در موارد ناآگاهى درنگ و تأمل مى کردند، هرگز به کفر و گمراهى نمى گراییدند» (تمیمى آمدى، 1378، ح 7582). بنابراین، یکى از علل روان شناختى دین گریزى در همه انسان ها، به ویژه جوانان، ضعف معرفتى و عدم تفکر درباره دین، و برداشت نادرست و غلط از معارف دینى مى باشد (محمدى رى شهرى، 1384، ج 2، ص 153). جهل و ناآگاهى به دین و مسائل دینى، ازجمله عوامل دورى جوانان از دین است. بسیارى از جوانان در زمینه دین، اطلاعاتى در حد صفر دارند؛ آنان نه در زمینه جهان بینى مذهبى و عقاید دینى اطلاع دارند و نه در زمینه ایدئولوژى و باید و نبایدهاى مذهبى مطالعه دارند و نه در زمینه تاریخ دین و نقش آن و شخصیت هاى برجسته دینى. بعضى از آنها که اهل تحصیل هستند فقط در زمینه دروس تحصیلى خود آگاهى دارند؛ ازاین رو، اغلب تصور خوبى از مذهب ندارند و در نتیجه، به آن تمایل نشان نمى دهند؛ حال آنکه اگر به مسائل مذهبى و معارف آسمانى، آگاهى نسبى هم مى داشتند، جذب آن مى شدند و هیچ گاه آن را از دست نمى دادند و درمى یافتند که گل هاى زیباى صفا، صمیمیت، محبت، یک رنگى و پاکى که مطلوب هر انسانى است، تنها در گلستان مذهب سبز مى شود و با داشتن ایمان، به روح خود زیبایى مى بخشند و بر زیبایى هاى معقول زندگى مى افزایند (سهراب پور، 1387، ص 109).

4. فرضیه هاى تحقیق

با توجه به ادبیات تحقیق، فرضیه ها عبارت است از:

1. نوع تربیت والدین، بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

2. روابط با دوستان و همسالان، بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

3. عملکرد مربیان و افراد مذهبى، بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

4. رسانه هاى گروهى، بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

5. شناخت و آگاهى از دین، بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

5. روش انجام تحقیق

1ـ5. روش تحقیق

در این پژوهش از دو روش استفاده شده است:

الف. توصیفى از نوع استنادى؛ بدین صورت که از منابع اصیل دینى مانند قرآن، تفاسیر و روایات شاخص هاى دین پذیرى و دین گریزى استخراج شده است.

ب. توصیفى از نوع میدانى؛ بدین صورت که در فرایند اجراى تحقیق، از روش پیمایشى استفاده شده است.

در روش گردآورى و ابزار اطلاعات در نوع اسنادى، فیش از نوع دستى و رایانه اى و در نوع میدانى، با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته» صورت گرفته است.

لازم به توضیح است با توجه به عدم وجود پرسش نامه استاندارد (پیش ساخته) در این زمینه، براساس انجام مطالعات نظرى، بررسى اسنادى و پرسش نامه (محقق ساخته) پنج گزینه اى (طیف لیکرت) زیر نظر استادان و صاحب نظران طراحى، و مشتمل بر 23 سؤال تدوین شد.

2ـ5. جامعه آمارى

جامعه مورد مطالعه عبارت از کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد واحد سارى در سال تحصیلى 89ـ90 به تعداد 9231 نفر و دانش آموزان دوره متوسطه ناحیه 1 شهرستان سارى، به تعداد 10249 نفر است. در مجموع، جامعه آمارى 19480 نفر مى باشد. روش نمونه گیرى این تحقیق، روش تصادفى طبقه اى است و در انتخاب هر طبقه، نسبت حجم هر طبقه در نظر گرفته شده است. حجم نمونه آمارى در این تحقیق 177 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد واحد سارى به تفکیک رشته هاى موردنظر و 200 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه ناحیه 1 سارى (در کل 377 نفر) مى باشد.

3ـ5. روش تجزیه و تحلیل داده ها

روش هاى آمارى مورد استفاده این تحقیق در دو سطح توصیفى و استنباطى، براى تجزیه و تحلیل کلیه داده ها از نرم افزار SPSSاستفاده شده است.

روش آمار توصیفى: استفاده از آمار توصیفى براى تهیه و تنظیم جدول فراوانى، و درصد فراوانى براى تحلیل توصیفى داده هاى حاصل از اجراى تحقیق انجام شد.

روش آمار استنباطى: استفاده از آمار استنباطى به منظور بررسى فرضیه هاى تحقیق از آزمون k2و به منظور مقایسه دو گروه از آزمون Tاستفاده شده است.

4ـ5. تجزیه تحلیل داده هاى استنباطى

فرضیه 1: نوع تربیت والدین بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

این تحقیق نشان مى دهد که 61 درصد تأثیر خانواده را بر دین پذیرى و دین گریزى زیاد و خیلى زیاد مى دانند.

این تحقیق با توجه k2و tمحاسبه شده در سطح احتمال 99 درصد را نشان مى دهد. چون آزمون k2 بزرگ تر از k2جدول و tبزرگ تر از tجدول است، فرضیه صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته مى شود. بنابراین، مى توان نتیجه گرفت که تفاوت معنادارى بین پاسخ داده شده وجود دارد.

فرضیه 2: روابط با دوستان و همسالان بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

این تحقیق با توجه به k2و tمحاسبه شده، در سطح احتمال 99 درصد را نشان مى دهد. چون آزمون k2 بزرگ تر از k2جدول و tبزرگ تر از tجدول است، فرضیه صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته مى شود. بنابراین، مى توان نتیجه گرفت که تفاوت معنادارى بین پاسخ داده شده وجود دارد.

فرضیه 3: عملکرد مربیان و افراد مذهبى بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

این تحقیق نشان مى دهد که 60 درصد عملکرد افراد مذهبى بر دین پذیرى و دین گریزى زیاد و خیلى زیاد مى دانند.

با توجه به k2و tمحاسبه شده، در سطح احتمال 99 درصد را نشان مى دهد. چون آزمون k2بزرگ تر از k2 جدول و tبزرگ تر از tجدول است، فرضیه صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته مى شود. بنابراین، مى توان نتیجه گرفت که تفاوت معنادارى بین پاسخ داده شده وجود دارد.

فرضیه 4: رسانه هاى گروهى بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

این تحقیق نشان مى دهد که 50 درصد رسانه هاى گروهى بر دین پذیرى و دین گریزى زیاد و خیلى زیاد مى دانند.

با توجه به k2و tمحاسبه شده، در سطح احتمال 99 درصد را نشان مى دهد. چون آزمون k2بزرگ تر از k2 جدول و tبزرگ تر از tجدول است، فرضیه صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته مى شود. بنابراین، مى توان نتیجه گرفت که تفاوت معنادارى بین پاسخ داده شده وجود دارد.

فرضیه 5: شناخت و آگاهى از دین بر میزان دین پذیرى و دین گریزى جوانان تأثیر دارد.

این تحقیق نشان مى دهد که 81 درصد شناخت و آگاهى از دین بر دین پذیرى و دین گریزى زیاد و خیلى زیاد مى دانند.

با توجه به k2و tمحاسبه شده، در سطح احتمال 99 درصد را نشان مى دهد. چون آزمون k2بزرگ تر از k2 جدول و tبزرگ تر از tجدول است، فرضیه صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته مى شود. بنابراین، مى توان نتیجه گرفت که تفاوت معنادارى بین پاسخ داده شده وجود دارد.

نتیجه گیرى

نتایج حاصل از بررسى یافته هاى مربوط به هریک از سؤال ها و فرضیه ها بین دانشجویان و دانش آموزان به شرح زیر مى باشد:

1. براساس سؤال اول و تجزیه و تحلیل داده ها در فرضیه اول، نتیجه مى گیریم: به طور متوسط 61 درصد، نوع تربیت خانواده را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند. نقش و نوع تربیت خانواده بر دین پذیرى و دین گریزى جوانان غیرقابل انکار است و مهم ترین منشأ تربیت دینى است.

2. براساس سؤال دوم و تجزیه و تحلیل داده ها در فرضیه دوم، نتیجه مى گیریم: به طور متوسط 51 درصد، رابطه دوستان و همسالان را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند. ارتباط دوستان و همسالان در بین جوانان بسیار جذاب و اثرگذارى فوق العاده شدید است؛ چراکه مهم ترین همنشین، دوست و معاشر است و انسان ناخودآگاه تأثیرپذیر است و افکار و صفات اخلاقى و رفتارى خود را از دوستان مى گیرد.

3. براساس سؤال سوم و تجزیه و تحلیل داده ها در فرضیه سوم، نتیجه مى گیریم: به طور متوسط 60 درصد، عملکرد افراد مذهبى را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند، هماهنگى بین قول و فعل استادان، مربیان، کارگزاران دینى، علما و فرهیختگان میل به دین دارى جوانان را تقویت مى کند.

4. براساس سؤال چهارم و تجزیه و تحلیل داده ها در فرضیه چهارم، نتیجه مى گیریم: به طور متوسط 50 درصد، رسانه هاى گروهى را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند که امروزه در عصر ارتباطات دنیاى رسانه ها وارد عرصه فناورى مدرن شده است؛ زیرا رسانه ها نقش مهم و هدایت شده اى در اجراى سریع برنامه ها و اهداف دارند. امروزه دشمن با تغییر شیوه هاى نوین (جنگ نرم) تهاجمات خود را علیه هویت و باور مذهبى و دینى جوانان معطوف نموده است، تا اندیشه هاى مذهبى جامعه و جوانان را از فرهنگ اصیل و اعتقادات مذهبى دور سازند و جوانان را به فساد و ابتذال ترغیب کنند. جوانان در مقابل توطئه هاى دشمن هوشیار باشند و خود را با تقویت مبانى دینى واکسینه کنند.

5. براساس سؤال پنجم و تجزیه و تحلیل داده ها در فرضیه پنجم، نتیجه مى گیریم: به طور متوسط 81 درصد، شناخت و آگاهى از دین را بر دین پذیرى و دین گریزى مؤثر مى دانند، انسان در امورى که احساس ضرورت مى کند، لازم است شناخت و معرفت خود را بالا ببرد.

منابع

نهج البلاغه، 1379، ترجمه محمد دشتى، قم، مشهور.

آرامش، مجید، 1389، عوامل افزایش بینش و نگرش مذهبى جوانان، پایان نامه کارشناسى ارشد، سارى، دانشگاه آزاد اسلامى.

ابن اثیر، عزالدین محمد، 1364، النهایه فى غریب الحدیث والاثر، چ چهارم، قم، اسماعیلیان.

ابن شعبه حرانى، حسن بن على، 1404ق، تحف العقول، تحقیق على اکبر غفارى، چ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.

ابن فارس، احمدبن، 1404ق، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتبه الاعلام الاسلامى.

اصفهانى، ابراهیم، 1382، نگاهى به عوامل جامعه شناسى و روان شناختى دین گریزى»، معرفت، ش 82.

ایزوتسو، توشیهیکو، 1378، مفهوم ایمان در کلام اسلامى، ترجمه زهرا پورسینا، تهران، سروش.

جوادى آملى، عبدالله، 1380، انتظار بشر از دین، قم، اسراء.

چندلر، داانیل، 1386، مبانى نشانه شناسى، ترجمه مهدى پارسا، تهران، سوره مهر.

حرّعاملى، محمدبن حسن، 1367، وسایل الشیعه، چ ششم، تهران، اسلامیه.

حسینى جبلى، 1389، آسیب شناسى تربیت دینى نسل جوان، پایان نامه کارشناسى ارشد، سارى، دانشگاه آزاد اسلامى.

حسینى زبیدى، سیدمحمدبن محمد، 1414ق، تاج العروس من جواهرالقاموس، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالفکر.

خادمى کوشا، محمدعلى، 1385، جوان در پرتو اهل بیت علیهم السلام، چ دوم، قم، بوستان کتاب.

خمینى، سیدروح اللّه، 1362، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودى، دمشق، دارالقم.

ساروخانى، باقر، 1387، کودکان و رسانه هاى جمعى، تهران، سروش.

سهراب پور، همت، 1387، جوانان در طوفان غرایز، چ پنجم، قم، بوستان کتاب.

طباطبائى، سیدمحمدحسین، بى تا، آموزش عقاید و دستورهاى دینى، بى جا، بى نا.

طبرسى، فضل بنحسن، 1412ق، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضى.

ظهیرى، على اصغر، 1380، دریاب جوانى را، چ سوم، قم، مؤسسه فرهنگى انصارى.

عمید، حسن، 1379، فرهنگ عمید، چ نوزدهم، تهران، امیرکبیر.

فخررازى، محمدبن عمر، 1410ق، تفسیر کبیر، بیروت دارالفکر.

فلسفى، محمدتقى، 1382، بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات، چ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.

ـــــ ، 1348، جوان از نظر عقل و احساس، چ پانزدهم، تهران، معارف اسلامى.

فیض کاشانى، محمد محسن، 1383، محجه البیضاء، تصحیح على اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى.

قمى، عباس، بى تا، سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار، تهران، فراهانى.

کلینى، محمدبن یعقوب، 1365، الکافى، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.

متقى هندى، حسام الدین، 1397ق، کنزل العمال فى سنن اقوال و الافعال، تصحیح صفوه السقّا، بیروت، مکتبه تراث اسلامى.

مجلسى، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربى.

محمدى رى شهرى، محمد، 1384، حکمت نامه جوان، ترجمه مهدى مهریزى، چ سوم، قم، دارالحدیث.

مصباح، محمدتقى، 1377، آموزش عقاید، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.

مظلومى، رجبعلى، 1386، گامى در مسیر تربیت اسلامى کودکى تا بلوغ، چ یازدهم، تهران، آفاق.

معین، محمد، 1375، فرهنگ معین، چ دهم، تهران، امیرکبیر.

مهدیزاده، حسین، 1380، آسیب شناسى دین گریزى جوانان با الهام از کلام و سیره امام على علیه السلام»، تربیت اسلامى، ش 6.

نورى، میرزاحسین، 1408ق، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت.

لیلا معافى: کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامى واحد سارى.

عباس اشرفى: استادیار دانشگاه علّامه طباطبائى.

معرفت - سال بیست و دوم ـ شماره 194 ـ بهمن 1392، 13ـ28.

انتهای متن/