به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، روابط علمی و دانشگاهی ایران و افغانستان از جمله مواردی است که همواره دولتمردان 2 کشور بر توسعه و گسترش آن تاکید ویژه‌ای کرده و می‌کوشند آنرا بسط داده و نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشند.
در همین راستا ایران تلاش فراوانی کرده که خدمات دانشگاهی نظیر اعطای بورسیه و همچنین تهیه برخی کتب دانشگاهی افغانستان را تامین کند که تحصیل بیش از 3000 دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران دلیلی بر این مدعاست.
«غلام‌حیدر علامه» استاد دانشگاه و پژوهشگر افغانستانی است که برای آگاهی مخاطبان، جوانان و پژوهشگران به سراغ وی رفتیم تا وضعیت و کیفیت آثار علمی، منابع علمی دانشگاه، کیفیت مواد درسی دانشگاه را بررسی کنیم.
«غلام‌حیدر علامه» در سال 1350 در کابل چشم به جهان گشود و در سال 1361 به جمهوری اسلامی ایران مهاجرت کرد و پس از پایان 12 کلاس مدرسه وارد دانشکده حقوق دانشگاه «علوم اسلامی رضوی» ایران شد.
وی از سال 1377 تا 1380 مشغول آموزش کارشناسی ارشد رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی بوده و از سال 1381 تا 1387 دکترای خود را از رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی از دانشگاه «شهید بهشتی» تهران به دست آورد.
علامه تاکنون 7 اثر «اصول راهبردی حقوق کیفری»، «جنایت علیه بشریت در حقوق بین‌الملل کیفری»، «جایگاه حقوق بشر در قانون اساسی افغانستان»، «عدالت جزایی در افغانستان»، «حقوق جزای عمومی افغانستان»، «اصول محاکمات جزایی افغانستان» و «نظام حقوقی و سیاسی در افغانستان» را تقدیم جامعه علمی افغانستان کرده که برخی آثار وی در جامعه علمی ایران نیز کاربرد زیادی دارد.
این پژوهشگر افغانستانی از سال 1376 تا سال 1380 عضو گروه پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی بوده که در این گروه نیز پژوهش‌های خوب حقوقی را انجام داده است که این پژوهش‌ها در کُتب «حقوق در آیینه فقه»، «ادله اثبات دعوای کیفری» که اکنون در مقطع کارشناسی ارشد حقوق تدریس می‌شود و همچنین کتاب «قواعد فقه جزایی» به چاپ رسانده است.
غلام‌حیدر علامه معتقد است که در زمان نوشتن آثار علمی‌اش فکر می‌کرده که در حال تدوین و تألیف آثار عادی است، اما زمانی که به دست دانشمندان و پژوهشگران علوم انسانی رسیده، استقبال گسترده‌ای از این آثار شده، به صورتی که چندین مقاله علمی وی تاکنون از سوی جرائد ایرانی منتشر شده است.
این استاد دانشگاه افغانستانی با تبیین شرایط تألیف یک اثر علمی تأکید کرد که با توجه به این شرایط تألیف کُتب علمی به سویه کُتب ایرانی در افغانستان دشوار است، اما طی سال‌های اخیر پژوهشگران افغانستانی این سختی‌ها را متحمل شده و تا حدی منابع درسی دانشگاه‌ها را تأمین کرده‌اند.
وی با اعلام انتقاد از اینکه در دانشگاه‌های افغانستان جزوه تدریس می‌شود این امر را غیر قابل مقایسه با مطالب علمی موجود در کتاب‌ها دانست و گفت: منابع ایرانی منابع دست اول برای دانشجویان علوم انسانی و پزشکی به حساب می‌آیند.
این پژوهشگر افغانستانی با بیان اینکه با وجود انجام کارهای زیاد از سوی اندیشمندان علوم مختلف افغانستان تصریح کرد: اما جای آثار علمی در افغانستان خالی است که باید توسط متخصصان آن رشته‌ها پُر شود.
وی استادانی که در دانشگاه‌های افغانستان تدریس می‌کنند را تحصیل کرده کشورهای مختلف عنوان کرد و گفت: جایگاه استادانی که در دانشگاه‌های جمهوری اسلامی آموزش دیده‌اند ویژه و ارزشمند است زیرا بار علمی آنها بسیار بالاست.
غلام‌حیدر علامه معتقد است که افغانستان نیازمند همکاری علمی با تمام کشورها جهت رفع نیازمندی‌های علمی خود است که در این بین استحکام روابط علمی ایران و افغانستان مثمرثمر بسیار با اهمیت است.
این اندیشمند افغانستانی افزایش تعداد دانشگاه‌های خصوصی را نشانه پیشرفت سریع علم و دانش در این کشور دانست، اما از عدم توجه برخی مسئولان این دانشگاه‌ها به کیفیت درسی دانشجویان انتقاد کرد.
علامه که در تلاش برای تألیف آثار علمی برای جوانان افغانستان است از آنها خواست تا به جای فرار از کشور و اعتیاد به مواد افیونی راه تحصیل را پیش گرفته و خود و جامعه افغانستان را از بدبختی و سیه‌روزی نجات دهند.
***مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است***
فارس: تألیف کتُب درسی دانشگاه‌ها طی سال‌های پسین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
علامه: تدوین و تألیف کُتب درسی در افغانستان نیاز جدی است، اما تاکنون این روند کمتر انجام شده که علت آن است که تهیه کُتب علمی، تحقیقی و درسی سهل نیست، زیرا شخصی اگر بخواهد چنین کُتبی را تألیف کند، باید چندین شرط را که همانا تخصص کامل در همان رشته، داشتن چندین سال سابقه تدریس، وقت‌گذاری برای خلق آثار علمی برای دانشگاه‌ها و داشتن وقت اضافی برای نوشتن یک اثر علمی است را دارا باشد.
با توجه به این موارد می‌توان گفت که تألیف کُتب استاندارد که مطابق با معیار‌های علمی که بتواند در حد کتب تألیف شده در ایران باشد، در افغانستان سخت و دشوار است.
به همین دلائل ما در سال‌های گذشته به چنین کُتبی نیازمند هستیم، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر به برکت حضور افراد تحصیل یافته و متخصص از کشورهای خارج از افغانستان، بویژه از جمهوری اسلامی ایران، آثار و تألیفات رو به افزایش و مهمی نگاشته شده که می‌توان آن را غنیمتی برای افغانستان عنوان کرد.
فارس: ظاهرأً جزوه‌های درسی بیشتر از کتُب درسی در دانشگاه‌ها کاربرد دارد، فکر می‌کنید چند درصد از کتب در دانشگاه‌ها استفاده می‌شود؟
علامه: کُتب درسی نقش اساسی و ارزنده را دارد و آن اهمیتی را که کتاب درسی دارد، جزوه درسی ندارد، زیرا جزوه، از ابزار اولیه به حساب می‌آید که استاد برای آغاز درس خود برای راضی کردن دانشجویان استفاده می‌کند.
اما کتاب منبع خوبی برای دانشجو و نیز برای استادان و پژوهشگران است که همه به آن نیاز دارند، بنا بر این ما هیچ وقت نمی‌توانیم کتاب را با جزوه مقایسه کنیم.
فارس: چند درصد منابع درسی دانشگاه‌ها را منابع ایرانی شکل می‌دهد؟
علامه: در رشته‌های علوم انسانی کُتب تولید شده در ایران نقش ارزنده‌ی دارند و همین طور در رشته‌های پزشکی و مهندسی، زیرا زبان افغانستان و ایران مشترک است و این اشتراک زبانی برای مردم افغانستان سهولت را فراهم کرده تا از منابع ایرانی استفاده کند و باید گفت که تاکنون کُتب ایرانی منابع خوبی برای دانشگاه‌های افغانستان بوده است.
فارس: استفاده از کتُب دانشگاه‌های ایران به وِیژه در مضامین عمومی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
علامه: انصافأ کُتب ایرانی در تمام مضامین منبع خوب و دست اول برای مردم و دانشجویان افغانستان به شمار می‌رود.
فارس: مهم‌ترین اصلاحات انجام شده در خصوص تألیف کتُب درسی در افغانستان چیست؟
علامه: ما همین طور که می‌خواهیم در تمام عرصه‌ها پیشرفت داشته باشیم، در عرصه تألیف کتُب درسی نیز باید پیشرفت داشته باشیم و در کنار استفاده از کمک‌ها و منابع خارجی، استادان افغانستانی نیز باید آثار خوبی را تولید کند، زیرا دانشجویان و جامعه علمی از آنها همین انتظار را دارند، بنابر این اکنون تولید آثار علمی در افغانستان نیاز مبرم جامعه به شمار می‌رود.
خیلی از کار‌ها است که در این حوزه انجام نگرفته، به صورت مثال در رشته حقوق، افغانستان شاخه‌های مختلفی دارد و نیاز است تا در هر شاخه، کُتب مختلفی از سوی استادان نگاشته شود.
20 سال قبل در ایران نیز وضعیت تألیف کتُب درسی به همین گونه بود، اما با سعی و تلاش استادان منابع علمی به روزی نگاشته شد لذا باید در دانشگاه‌های افغانستان نیز آثار علمی از سوی استادان افغانستانی تألیف شود.
فارس: بیشتر استادان دانشگاه‌ها آموزش دیده کدام کشورها هستند؟ توانایی و ظرفیت استادانی که در دانشگاه‌های ایران فارغ التحصیل شده‌اند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
علامه: استادان افغانستان در کشورهای مختلف آموزش دیده، اما «الحق و الانصاف» باید گفت که استادان آموزش دیده در دانشگاه‌های ایران دارای ظرفیت عالی هستند و نقش و جایگاه خوبی را در بین مردم افغانستان و دانشجویان کسب کرده‌اند.
فارس: فکر می‌کنید افغانستان برای رُشد اعضای هیات علمی باید با کدام کشورها همکاری بیشتری داشته شود؟
علامه: از نگاه من، افغانستان باید از همه کشورها استفاده کند، زیرا افغانستان یک کشور جهان سوم و در حال توسعه است که نیاز به توسعه و پیشرفت دارد و باید از تخصص، فن و تکنولوژی تمام کشورها استفاده کند.
جمهوری اسلامی ایران هم‌مرز و هم عقیده با افغانستان و یک منبع دست اول برای افغانستانی‌ها است لذا باید بیش از پیش روابط علمی بین این 2 کشور مستحکم‌تر و گسترده‌تر شود.
فارس: با توجه به افزایش سریع دانشگاه‌های خصوصی، اعضای هیات علمی این دانشگاه‌ها را چگونه می‌بینید؟
علامه: اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر یک روند رو به رُشدی داشته است، به گونه مثال در سال 1386 هیچ دانشگاه خصوصی در افغانستان وجود نداشت، در حالی‌که از سال 1387 به بعد دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی آغاز به کار کرد و اکنون دوره‌های کارشناسی ارشد نیز در این دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.
این موضوع خود نمایانگر آن است که جامعه افغانستان رُشد سریعی داشته است که دلیل آن نیز درک عمیق جوانان از علم و دانش است، زیرا آنها با توجه به سال‌های جنگ در کشور، قدر علم را بیشتر از پیش درک می‌توانند.
فارس: افزایش دانشگاه‌های خصوصی با شهریه‌های زیاد در افغانستان بیشتر با چه جنبه است؟ مراکز تجارتی هستند یا مراکز علمی؟
علامه: ما دانشگاه‌های زیادی داریم، اما تمام این دانشگاه‌ها از کیفیت خوب درسی برخوردار نیستند، زیرا چندین نمونه از این دانشگاه‌ها را که با من تماس گرفتند و تقاضای استاد‌های متخصص می‌کردند را داریم.
باید گفت که دانشگاه ایجاد شده و مجوز فعالیت را نیز دریافت کرده، اما عضو هیات علمی ندارد، لذا این آشفته بازار باعث شده تا دانشگاه‌های ما ضعیف شوند، اما این در حالی است که تعداد زیادی از دانشگاه‌های افغانستان هم از کیفیت خوب و استادان متخصص و با تجربه برخوردار هستند.
فارس: برنامه‌های شما برای آینده چیست؟ آیا کدام اثر جدیدی را روی دست دارید که چاپ شود؟
علامه: هر روز یک موضوع جدید موجب می‌شود تا در خصوص آن تحقیق انجام شود لذا در تلاش هستم تا آثار بیشتری را برای چاپ و ارائه به جامعه محروم و نیازمند افغانستان در نظر بگیرم.
فارس: پیام شما به عنوان یک استاد دانشگاه و یک پژوهشگر به جوانان افغانستان چیست؟
علامه: خواسته من از جوانان آن است که در کشور مانده و در راستای آبادانی افغانستان دوشادوش یکدیگر کار کرده و از مرحله دشواری‌ها عبور کنند، زیرا عبور از سختی‌ها و رو آوردن به تحصیل، بهتر از غرق شدن و معتاد شدن در کشورهای خارجی است.
انتهای پیام/ح
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
