چکیده
تاریخمندی قرآن مبانی و ادلۀ مختلفی دارد؛ در این مقاله ضمن برشمردن کل مبانی به یک مبنا به تفصیل پرداخته خواهد شد و آن مبنای وحی‌شناختی تاریخمندی قرآن است. رابطۀ وحی با واقعیت‌های عینی زمان نزول و تأثیرپذیری یا عدم‌تأثیر‌پذیری وحی از آنها، از جملۀ موضوعات مهمی است که در سدۀ اخیر مجادلات و شبهات زیادی را سبب شده است. پذیرش تأثر قرآن از واقعیات زمانه بدون شک یکی از مبانی نظریۀ تاریخمندی قرآن است؛ نظریه‌ای که بشری شدن و قابل نقد و رد بودن قرآن یا برخی از آموزه‌های آن را به‌دنبال داشته و تنها منبع غیرمحرف آسمانی را از جهات دیگری زیر سؤال می‌برد. مطابق این مبنا وحی حیث دیالکتیک با واقعیت‌های زمان نزول دارد و به تبع آنها نازل شده است؛ به‌نحوی که اگر آن واقعیت‌ها دگرگون بود وحی هم متفاوت می‌شد؛ محور نقدها در این مقاله بر نفی حیثیت دیالکتیکی وحی است و در ادامه نحوۀ تعامل وحی با واقعیت‌های زمان نزول تبیین شده است.
کلیدواژه ها: تاریخمندی؛ دیالکتیک؛ شأن نزول؛ ظرف نزول؛ قرآن
نویسنده:
محمد عرب صالحی: دانشیار و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی
فصلنامه فلسفه دین - دوره 13، شماره 4، زمستان 1395.
برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید. 
