نگاهی بر دلایل برگزاری انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری قزاقستان

به گزارش خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس، پنجمین انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان در حالی ششم اردیبهشت 1394 با رقابت 3 کاندیدا برگزار خواهد شد که از آن می‌توان بعنوان خنثی‌ترین انتخابات 2 دهه اخیر در «سرزمین انتخابات پیش از موعد» نام برد. انتخاباتی که برای چهارمین بار پیاپی پیش از زمان از قبل تعیین شده برگزار خواهد شد. 

نورسلطان نظربایف حدود 2 ماه پیش، همچون 3 دوره انتخابات گذشته، دستور برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کرد، اما این رفتار وی نشانی بر چیست؟ چه شرایطی رئیس جمهوری قزاقستان را مجبور می‌کند به اتفاقی نادر در حوزه سیاسی در سطح جهان برای چندمین بار پیاپی دست زند؟ چرا از داخل واکنشی متوجه این رفتار وی نمی‌گردد و در نهایت اینکه تا چه زمانی وی قصد دارد به این رفتار خود ادامه دهد؟

در این رابطه تحلیلگران و کارشناسان بسیاری اظهارنظر کرده و عمدتا موضوع حساسیت برهه زمانی کنونی و احتمال بروز و ورود برخی جریانات افراطی و همچنین اوضاع و احوال اقتصادی منطقه پس از تحریم‌های غرب علیه روسیه را در محور تحلیل‌های خود قرار داده‌اند که با برخی از مهمترین آنان در ادامه آشنا خواهیم شد.

«حیدر یرمکوف» از کارشناسان روس در تحلیلی که در تاریخ 21 اسفند در روزنامه «کامسامول» قزاقستان منتشر کرد، بر این باور است که اوضاع امنیت و سیاسی و اقتصادی منطقه بگونه‌ای رقم خورده که آستانه حق کوچکترین اشتباه سیاسی را نداشته و تصمیمات صحیح برای سال‌های آینده حکم ادامه حیات سیاسی را برای این کشور دارد.

وی در توجیه اظهارات خود می‌گوید موج بی‌ثباتی ژئوپلتیک تا پشت مرزهای این کشور رسیده و حالا باید کاری کرد و تدبیری اندیشید که این موج ضربه نهایی را به پیکر کشور وارد نکند.

یرمکوف پذیرش مسئله ادغام در اتحادیه اوراسیا را دلیلی بر توجه بیشتر آمریکا بر رفتار سیاست خارجی قزاقستان می‌داند و معتقد است، ایالت متحده با تمام قوا مانع فرآیند پروژه یکپارچه‌سازی کشورهای پسا شوروی خواهد شد زیرا آنرا تلاشی برای ایجاد مجدد اتحاد شوروی می‌داند. از این رو، هرج و مرج کنترل شده در منطقه خاورمیانه را به سمت آسیای مرکزی که زمینه مستعدی برای بی ثباتی با وجود قومیت‌های مختلف را دارد، گسیل خواهد داد و کار را برای حکام این کشورها بیش از گذشته سخت خواهد کرد.

وی ادامه می­‌دهد، در ایجاد چنین فضایی حس ناسیونالیستی زنده شده است که در راس آنها الیگارشی‌هایی قرار دارند که کانالهای رادیو تلویزیونی را در دست داشته و از حوادث اوکراین سخن می‌گویند و منبع گزارش بسیار خوبی برای بی- بی- سی و سی- ان- ان شده‌­اند و حوادث میدانی را تهییج می‌کنند.

همچنین همزمان با نفوذ افکار در سیاست دولت متحدین غرب نیز فشارهای اقتصادی را به قزاقستان افزایش دادند و آمریکا تلاش کرد که قزاقستان را متقاعد کند که صادرات انرژی را به چین به حداقل برساند و آن را به افغانستان و پاکستان بفرستد.

به اعتقاد یرمکوف، در فضای ملتهبی که شرح آن رفت، بایستی بیش از گذشته مسئله حاکمیت و ساختار حکومت تقویت گشته که برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در این راستا اقدامی توجیه پذیر قلمداد می‌گردد. ضمن آنکه برگزاری انتخابات در سال 2016 با توجه به احتمال پیاده شدن این سناریوها، ممکن بود بهانه لازم را به دست بدخواهان ثبات و امنیت قزاقستان داده و آنان با استفاده از فشار خارجی، این کشور را به لبه پرتگاه بی‌ثباتی سوق دهند. بر این اساس تصمیم برای انتخابات زود هنگام بسیار مدبرانه گرفته شده است.

«آندری کازانتسف» مدیر مرکز تحلیلی دانشگاه دولتی روابط بین‌الملل مسکو وابسته به وزارت امور خارجه روسیه نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس به بیان دلایل چندگانه برگزاری زودهنگام این انتخابات پرداخت.

وی گفت: به اعتقاد من در این رابطه می‌توان به 3 دلیل اشاره کرد. یکی اینکه قزاقستان با چالش‌های جدی اقتصادی مواجه شده است (کاهش قیمت انرژی در بازارهای جهانی، بحران مشترک در فضای پساشوروی و کاهش ارزش روبل در روسیه که قزاقستان با آن در یک فضای واحد اقتصادی قرار گرفته است).

بحث بعدی به بحران ژئوپلتیکی در فضای شوروی سابق ارتباط دارد. مبارزه میان قدرت‌های بزرگ (روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و چین) برای نفوذ روی کشورهای مشترک‌المنافع در حال تشدید شدن است. از این نظر قزاقستان نیز افزایش فشارهای خارجی را بیشتر احساس می‌کند. انتخابات ریاست جمهوری به آستانه امکان می‌دهد تا مشروعیت قدرت در این کشور تقویت شده و اقدام به فعالیت‌های موثرتر میانجیگری و حفظ صلح و ثبات در منطقه کند.  

کازانتسف مورد سوم را به افزایش تهدیدات امنیتی در سراسر جهان اسلام مرتبط دانست و افزود: تشدید بی‌ثباتی در افغانستان که همسایه آسیای مرکزی است قابل ملاحظه بوده و خطر داعش نیز که در سوریه و عراق اقدام می‌کند،  رو به رشد می‌باشد. برای مقابله با این تهدیدات نیاز به رئیس جمهور قوی و قدرتمندی است که مشروعیت خود را به صورت مستقیم و مجدد از مردم به دست خواهد آورد. به باور من بسیاری از ناظران جدیت واقعی این همه تهدید را دست کم می‌گیرند که در نهایت می‌تواند تا حدودی منجر به نتیجه‌گیری نسبتا غیر واقعی از شرایط حاکم شود.

وی ضمن پرداختن به چرایی قبل از موعد صورت گرفتن بیشتر انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی قزاقستان، گفت: در حقیقت در قزاقستان برگزاری انتخابات زودهنگام به نوعی به یک سنت سیاسی تبدیل شده است. البته از نقطه نظر تئوری دموکراسی چیز خوبی نیست چرا که هر بار فعالیت نهادهای مربوطه که نماد مردم‌سالاری دانسته می‌شود، به نوعی مختل می‌شود. اما از سوی دیگر در کشورهای به اصطلاح دارای دموکراسی رشدیافته (مثلا در کشورهای دموکراسی پارلمانی نظیر بریتانیا) نیز اغلب خود دولت‌ها زمان برگزاری انتخابات را تعیین می‌کنند. معمولا زمان انتخابات با توجه به منافع کشور و یا حزب حاکم مقرر می‌شود. از این نگاه قزاقستان (به عنوان کشور ریاست جمهوری) به اصطلاح سنت جمهوری‌های پارلمانی را تکرار می‌کند.

«آناتولی باشماکوف» رئیس مجمع خلق قزاقستان هم حدود 2 ماه پیش در نشستی مطبوعاتی گفت در سال 2016  قرار بود انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی انجام گیرد ولی 2016 سال اوج بحران اقتصادی جهانی است و منطق حکم می‌کرد که انتخابات در وقت دیگری انجام گیرد. باشماکوف تقارن زمان انتخابات را با اوج بحران اقتصادی را دلیلی بر انحراف جامعه قزاقستان از مسیر راه درخشان دانست و اظهار داشت که بدون رهبری نظربایف ممکن نیست بتوانیم این مسیر را به آخر برسانیم ضمن اینکه برای همیشه به موضوع جانشینی نظربایف خاتمه داده و صحبت‌های در این رابطه را برای همیشه کور خواهیم کرد.

«کازبیک بیسیبایف» دیپلمات پیشین قزاقستان و صاحب‌نظر مسائل ساسی منطقه پیشنهاد برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری این کشور را منطقی و در راستای حفظ ثبات و امنیت قزاقستان دانست.

وی گفت که مجموعی از عوامل داخلی و خارجی باعث شده تا در آستانه به فکر برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری بیفتند.

این کارمند سابق وزارت امور خارجه قزاقستان، وضعیت اقتصادی جهان و به ویژه کاهش قیمت نفت، تحریم‌های علیه روسیه و تحولات اوکراین را از مهمترین دلایلی ارزیابی کرد که انتخابات قبل از موعد را توجیه خواهد کرد.

بیسیبایف گفت: همین حالا بخش مخارج بودجه به طور قابل توجهی محدود شده و هزینه‌های اجتماعی کاهش پیدا کرده است. همچنین پرداخت حقوق به تاخیر افتاده و سرمایه‌گذاری روی برخی از پروژه‌های بزرگ مانند ساخت مرحله دوم مترو «آلماتی» و... متوقف شده است.

وی نقش نورسلطان نظربایف در مدیریت قزاقستان طی بیش از دو دهه استقلال این کشور را مهم برشمرد و همزمان به مبهم بودن آینده قدرت اشاره کرد. به اعتقاد بیسیبایف هیچ شخصیت دیگری در قزاقستان وجود ندارد که بتواند همانند نظربایف به تنهایی بر امور کشور مدیریت کند.

این دیپلمات پیشین قزاقستان معتقد است که در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام، رئیس جمهور فعلی این کشور با رقابت جدی رو به رو نخواهد شد.

همچنین «الکساندر براترسکی» از کارشناسان روس در تاریخ 7 اسفند در سرمقاله خود در روزنامه گزتا نوشت، تمایل شخص رئیس جمهور بر انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و مجلس در این است که ممکن است جبهه نیروهای مخالف قزاقستان تقویت شود. به همین دلیل انتخابات در شرایط ویژه برگزار می‌شود یعنی در ادامه شرایط بحران در اوکراین که نمی‌تواند بر اوضاع قزاقستان بی تاثیر باشد.

«تئودور کاراسیک» کارشناس مسائل خاورمیانه و آسیای مرکزی بر این باور است که نظربایف و نزدیکان  وی خطر بالقوه جمعیت روس زبان را به خوبی حس می‌کنند که در صورت سردی روابط قزاق- روس، کرملین ممکن است از این فاکتور استفاده نماید.

این کارشناس با توجه به شناختی که از نخبگان سیاسی قزاقستان دارد، اظهار می‌دارد، نظربایف قطعا مورد حمایت آمریکا است که تصمیم به برگزاری انتخابات زود هنگام گرفته است.

«داسیم ساتپایف» کارشناس آسیای مرکزی هم دلیل انتخابات زود هنگام را مبتنی بر عوامل جانبی خارجی می‌داند. زیرا سال 2015 می‌تواند سال بسیار دشواری برای قزاقستان باشد و اعتماد مردم نسبت به دولت کاهش یابد. ساتپایف با بیان اینکه هیچ رقیبی نظربایف را تهدید نمی‌کند، تصریح کرد: مخالفین کاملا بی تاثیر هستند و اگر درصد آرا در این انتخابات کمتر از قبل باشد، برای نظربایف قابل قبول نیست.

«کازبیک بیسیبایف» دیپلمات پیشین قزاقستان هم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس گفت: معلوم است که «نظربایف دوم» نخواهیم داشت و به این دلیل باید در دوره جدید برخی از تغییرات در نظام سیاسی انجام و بخشی از اختیارات ریاست جمهوری به پارلمان و سایر قوا واگذار شود.

بیسیبایف پرهیز از برگزاری انتخابات در شرایط بحران اقتصادی و مالی را یکی از دلایل عمده قبل از موعد دایر کردن انتخابات ریاست جمهوری کشورش دانست.

وی ادامه داد، در قزاقستان انتخابات ریاست جمهوری صرفا به دلایل تاکتیکی قبل از موعد برگزار می‌شود. منظور صورت دادن این برنامه مهم سیاسی قبل از فرا رسیدن برخی از مشکلات و چالش‌های اقتصادی و اجتماعی می‌باشد که بهره‌برداری «عامل خارجی» از وجود آن نیز بعید دانسته نمی‌شود.

وی تاکید کرد، ویژگی نظربایف در آن است که از پشتیبانی طبقه متوسط، قشر تاجر و بازرگان برخوردار بوده و جمعیت غیر قزاقی کشور در سیمای وی ضامن واقعی رعایت قانون اساسی را سراغ دارد.

«سانات کشکومبایف» معاون رئیس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان نیز دلیل خاص خود را برای بیان توجیه چرایی برگزاری انتخابات در پیش از موعد مقرر دارد، وی می‌گوید، اینکه موقعی انتخابات قبل از موعد صورت می‌گیرد به نوعی رقبای سیاسی قدرت را غافلگیر می‌کند و حتی برای عوامل خارجی جهت تاثیرگذاری روی فضای داخلی کشور نیز در قیاس با شرایط طبیعی امکانات خیلی محدودتر می‌شود.

وی تاکید کرد، حداقل طی بیش از یک دهه اخیر در فضای شوروی سابق چند انقلاب‌ رنگی با توجیه غیر عادلانه بودن انتخابات راه‌اندازی شدند که نخبگان حاکم منطقه نمی‌توانند نسبت به این موضوع بی‌توجه باشند. یعنی برگزاری زودهنگام انتخابات شانس مخالفین داخلی و خارجی قدرت را برای استفاده از این برنامه با اهداف خاص را به مراتب محدود می‌کند.

انتهای پیام/