نوکری که به خاطر خوش خدمتی به دیکتاتور تنبیه شد

رخدادهای 26  مرداد 1361

چکیده

• آیت الله منتظری : ما با دخالت ریگان در خاورمیانه و برژنف در افغانستان و دیگر مناطق مخالفیم و هیچ گاه اجازه نخواهیم داد که شرق و غرب در شئون زندگی ما دخالت کنند .

 

• روزنامه البعث سوریه : جنگ تحمیلی عراق علیه ایران  موجب شد که 42 درصد کشاورزی عراق تلف شود.

 

• شیخ صباح الاحمد الصباح وزیر امور خارجه کویت:  کویت در گردهمائی وزیران امور خارجه کشور های غیرمتعهد که به پیشنهاد کوبا قرار است در هاوانا تشکیل شو د شرکت نخو اهد کرد .

 

• سپاه پاسداران انقلاب اسلامی : دستگیری و ضرب و شتم دانشجویان مسلمان عضو اتحادیه انجمن های اسلامی توسط پلیس فاشیست امریکا به خوبی مشخص می سازد که چگونه فرزندان اسلام در هر کجای جهان رسالت الهی خویش را به انجام می رساند .

 

تجلیل آیت الله منتظری از دانشجویان زندانی در آمریکا و آلمان

گروهی از مسلمانان کشورهای آسیایی و آفریقایی که به منظور بازدید از دستاوردهای انقلاب اسلامی و جبهه های جنگ تحمیلی به ایران مسافرت کرده اند ، با آیت الله منتظری دیدار و گفت و گو کردند .

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از قم در این دیدار آیت الله منتظری طی سخنانی پیرامون نغمه شوم استعمارگران که دین را از سیاست جدا می دانند گفت : پیامبراکرم (ص) در کلیه شئون مسلمانان اعم از سیاسی ، اقتصادی ، جزائی و نظامی شخصا دخالت می کردند و حتی بالاترین عبادات ما که نماز و حج است ، تاکید شده که با جماعت خوانده شود و حج در عین این که عبادت است ، سیاست نیز می باشد، مسلمانان بدانند که اسلام دینی است که مصالح دیگران را نیز در نظر می گیرد.

وی در قسمتی دیگر از سخنان خود اظهار داشت: ما با دخالت ریگان در خاورمیانه و برژنف در افغانستان و دیگر مناطق مخالفیم و هیچ گاه اجازه نخواهیم داد که شرق و غرب در شئون زندگی ما دخالت کنند .

آیت الله منتظری سپس خطاب به میهمانان آفریقایی گفت : من به شما جوانانی که از کشورهای اسلامی تشریف آورده اید سفارش می کنم که امروز آفریقا مستعد پذیرش اسلام عزیز است و اگر دیر فعالیت کنید، مردم این کشورها در حلقوم مکاتب کفار الحادی فرو خواهند رفت و شما و ظیفه دارید که عین مشاهدات خود در ایران را برای مردم کشورهای های خود بازگو کنید .

 آیت الله منتظری سپس ضمن تجلیل از فعالیت دانشجویان مسلمان خارج از کشور اظهار داشت : من از شما جوانان متعهد و مسلمان که امید این مملکت هستید می خواهم که زبان گویای انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن در خارج باشید و در مقابل سیل تبلیغات مسموم دشمنان اسلام ایستادگی کنید. شما دانشجویان عزیز که امروز باتحمل شکنجه و سختی در زندان های آمریکا و آلمان از اسلام عزیز و انقلاب دفاع می کنید  بدانید ، که هیچ گاه در پیشگاه خدا فراموش نخواهید شد .

آیت الله منتظری در پایان ضمن اشاره به جنایات ابرقدرت ها گفت : در ایران مشتی تروریست که از همان ابتدای پیروزی انقلاب به جان چهره های سرشناس انقلاب و مردم بی دفاع و حتی کودکان افتادند ، با به شهادت رساندن آنان بهترین خدمت را به ابرقدرت ها بخصوص آمریکای جنایتکار کردند . (1)

جنگ علیه ایران 42 درصد کشاورزی عراق را نابود کرد

روزنامه البعث چاپ دمشق در مقاله ای نوشت: رژیم فاشیست حاکم در بغداد از ابتدای کودتای ارتجاعی - فاشیستی خود در سال 1998 تاکنون از تلف کردن قدرت معنوی کشور عراق دریغ نکرده است و آنچه ظرف 14 سال گذشته در عراق جریان داشته نشان می دهد که تبلیغات گسترده رژیم صدام کاملا بی اساس بوده و نه تنها هیچ پیشرفتی در امور کشاورزی این کشور حاصل نشده است بلکه روز بروز به وخامت نیز گرویده است .

البعث اضافه کرد: مهاجرت اجباری کشاورزان عراق از روستاها به شهرها و فشارهائی که توسط رژیم صدام بر مردم وارد می شود و همچنین اسکان نیم میلیون مصری و 100 هزار نفر هندی دردهات عراق ، نقش عمده ای در نابودی کشاورزی عراق داشته است.

البعث همچنین افزود: جنگ تحمیلی عراق علیه ایران  موجب شد که 42 درصد کشاورزی عراق تلف شده و به علت خودداری کشاورزان از اشتغال درامر کشاورزی، قسمت اعظم مواد غذائی و محصولات کشاورزی از خارج وارد شود . آخرین آمار نشان میدهد که روزانه به میزان 30الی 35 میلیون دینار عراقی مواد غذائی وارد عراق می شود.(2)

ابراز نوکری کویت به صدام ؛ دیکتاتور عراق چگونه جواب خدمات کویت را داد؟!

خبرگزاری فرانسه از کویت گزارش داد شیخ صباح الاحمد الصباح وزیر امور خارجه این کشور دیروز اظهار داشت :  کویت در گردهمائی وزیران امور خارجه کشور های غیر که به پیشنهاد کوبا قرار است روز 22 اوت در هاوانا پایتخت کوبا تشکیل شو د شرکت نخو اهد کرد .

 

وزیر امور خارجه کویت گفت کشورش در کنفرانسی که برای تدارک هفتمین اجتماع سران کشور های غیر متعهد تشکیل می شود اگر در بغداد نباشد شرکت نخواهد کرد. لازم به یاد آوری است که عراق اصرار دارد که کنفرانس وزیران امور خارجه کشورهای غیر متعهد روز دوم سپتامبر در بغداد تشکیل شود .(3)

پیام سپاه به دانشجویان مسلمان خارج از کشور

از سوی روابط عمومی ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیامی خطاب به دانشجویان مسلمان خارج از کشور انتشار یافت.

در بخشی از این پیام آمده است : درود بر دانشجویان مسلمان و مبارزی که در حاکمیت کفر آمریکائی و در قلب سرزمین استکبار جهانی به جرم اسلام خواهی و طرفداری از انقلاب اسلامی به زندان افتاده اند ، آنان که برای انجام رسالت های بزرگ اسلامی و تاریخی خویش از هیچ کس و هیچ قدرتی نمی هراسند و تنها برای نیروی لایزال الله تکیه دارند ، چرا که میدانند در طی این مسیر خداوند آنان - .راکفایت می کند.

در ادامه این پیام تصریح شده است : دستگیری و ضرب و شتم دانشجویان مسلمان عضو اتحادیه انجمن های اسلامی امریکا توسط پلیس فاشیست امریکا و نیز زندانی کردن و شکنجه دادن آنها که در ارائه توطئه ها و حرکت های مذبوحانه و ضد انسانی دشمنان جهانی انقلاب اسلامی صورت می پذیرد به خوبی مشخص می سازد که چگونه فرزندان اسلام در هر کجای جهان رسالت الهی خویش را به انجام می رساند .

پی نوشت ها:

1- کیهان ، 26 مرداد 1361 ، صفحه 2

2- اطلاعات ، 26 مرداد 1361 ، صفحه 16

3- اطلاعات ، 26 مرداد 1361 ، صفحه 16 ؛ ایران از جملهِ نخستین کشورهایی بود که در سال 1961، استقلال کویت را به رسمیت شناخت. سیاست خارجی این کشور مبنی بر تنش زدایی با کشورهای عرب حوزهِ خلیج فارس، باعث شده بود تا دولت آن سیاست متعادلی در برابر کویت داشته باشد. سیاست خارجی ایران در مورد کویت بر حمایت از تمامیت ارضی این کشور استوار بود و در قبال ادعاهای ارضی عراق نسبت به کویت ، همواره ، از کویت حمایت می کرد.

 در مقابل ، سیاست خارجی کویت دربارهِ ایران همواره ، بر پایهِ تعلقات عربی این کشور قرار داشت ، طوری که در جریان اختلافات مرزی ایران و عراق ، دولت کویت از عراق حمایت می کرد و افزون بر آن ، در مقاطع مختلف تاریخی از استقلال استان خوزستان طرفداری می نمود ، ضمن آنکه این کشور یکی از مراکز اصلی فعالیت جبههِ آزادی بخش خوزستان نیز بود.

پس از خروج نیروهای بریتانیا از منطقهِ خاورمیانه و استرداد جزایر سه گانه به ایران ، دولت کویت در اعتراض به این اقدام سفیر خود را از ایران فراخواند و روابط دو کشور تقریبا به مدت یک سال قطع شد.

در سال 1974، دولت ایران برای تأمین امنیت منطقهِ خلیج فارس انعقاد پیمان دفاعی مشترکی بین کویت ، عربستان سعودی و ایران را پیشنهاد داد که مقامات کویتی آن را رد کردند.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ، سیاست خارجی کویت تا اندازهِ زیادی از سیاست خارجی عراق نسبت به ایران متأثر بود.

در واقع ، رقابتی که بین ایران و عراق برای ایفای نقش برتر در کشورهای منطقه وجود داشت ، مانعی در برابر دولت کویت برای اتخاذ سیاست مستقلی در قبال ایران بود.

دولت عراق از طریق اهرمهای فشار خود در کویت ، از ایجاد روابط صمیمانه بین ایران و کویت جلوگیری می کرد. این مسئله بر تعیین خطوط مرزی دو کشور در خلیج فارس نیز تأثیر گذاشته بود.

با توجه به اینکه تعیین محدوده فلات قارهِ دو کشور، به تعیین فلات قارهِ ایران و عراق در اروندرود منوط بود، حسن نیت مقامات دو کشور برای حل این مشکل، نتیجه ای دربرنداشت.

پیروزی انقلاب اسلامی ، حادثه تأثیرگذاری در روابط ایران و کویت بود. با وجود موضع مسالمت آمیز اولیهِ کویت در برابر حکومت جدید جمهوری اسلامی، به تدریج، و با روشن شدن دامنهِ تغییرات ایجاد شده در جامعه ایران، این کشور از تأثیرات انقلاب اسلامی احساس خطر کرد و موضع خود را تغییر داد.

با سقوط حکومت شاهنشاهی در ایران، موازنه موجود بین سه کشور قدرتمند منطقه (ایران، عراق و عربستان) بر هم خورد. هر چند حکومت کویت با حکومت پیشین ایران روابط گرمی نداشت ، اما همواره ، در منازعات منطقه ای از آن به عنوان عامل تأثیرگذاری استفاده می کرد.

افزون بر این ، سقوط رژیم شاهنشاهی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی در ایران ، برای ملتهای عرب همسایه، که بیشتر نظامی پادشاهی داشتند ، خطرناک بود ؛ چرا که انگیزه مخالفان را برای تغییر حکومت های موجود تقویت می کرد.

همچنین ، وجود جمعیت 20 درصدی شیعه در کویت و حضور تعداد در خور توجه مهاجران ایرانی در این کشور، تهدید عمده ای برای حکومت آن بود و مقامات کویتی از تأثیرپذیری جمعیت شیعه این کشور از نظام جمهوری اسلامی ایران واهمه داشتند .

از سوی دیگر ، اقدام دولت کویت در جلوگیری از ورود امام خمینی به آن کشور ، در شرایطی که ایشان بر اثر رفتارهای سوء رژیم عراق قصد خروج از این کشور را داشتند ، باعث شده بود تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مقامات کویتی از واکنش احتمالی حکومت ایران ، نسبت به خود ، هراسان باشند.

در چنین شرایطی، رژیم بعث عراق با بهره گیری از دیدگاه بدبینانه ای که در سطح منطقه و جهان علیه نظام جدید ایران به وجود آمده بود ، توانست با بزرگ جلوه دادن تهدید ایران برای کشورهای منطقه و جلب حمایت آن ها، تهاجم گسترده ای را علیه ایران آغاز کند.

عراق با اجرای جنگ تبلیغاتی گسترده علیه ایران، و طرح شعار دفاع از امنیت کشورهای عرب منطقه توانست حمایت این کشورها را جلب کند.

عملکرد کویت در جنگ ایران و عراق

با آغاز جنگ ایران و عراق ، دولت کویت رسماً ، با اعلام موضع بی طرفی ، از دو کشور خواست تا از انجام هر اقدامی ، که حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کویت را به خطر اندازد ، خودداری کنند . با توجه به شواهد موجود ، کشورهای عرب حوزه خلیج فارس پیش از آغاز تجاوز عراق به ایران ، از قصد رژیم بغداد در این زمینه آگاهی داشتند. با توجه به توان نظامی بالای ارتش عراق و آمادگی کامل آن و نیز مشکلات بسیاری که جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب در داخل کشور، به ویژه در زمینه مسائل نظامی با آن روبه رو بود ، پیش بینی های اولیه ، پیروزی سریع و راحتی را برای عراق نشان می داد. پیروزی عراق بر ایران و ساقط کردن نظام جمهوری اسلامی ، می توانست کشورهای همسایه را از خطر روبه رشد اصول گرایی اسلامی برهاند ، اما با گذشت مدت زمان کمی از آغاز جنگ و زمین گیر شدن ارتش عراق در مناطق مرزی و مقاومت شدید نیروهای نظامی و مردمی ایران در برابر متجاوزان ، مشخص شد که تصور شکست سریع ایران سرابی بیش نبوده است.

گسترش دامنه جنگ و تشدید درگیری ها، باعث شد تا ضعف نیروهای نظامی عراق آشکارتر شود و به مرور زمان ، نیروهای ایرانی بتوانند ابتکار عمل را در بیشتر جبهه ها به دست گیرند. موفقیت نیروهای مسلح ایران در زمین گیر کردن نیروهای عراق و ضربات متعدد وارد شده بر این نیروها موجب شد تا کشورهای عرب به یاری رژیم عراق بشتابند. طی جنگ ، عراق از حمایت بیشتر کشورهای عرب برخوردار بود. در این میان، حمایت های چهار کشور کویت ، عربستان سعودی ، مصر و اردن ، در حفظ توان نظامی عراق برای تداوم جنگ نقشی حیاتی داشت.

در بین این چهار کشور نیز ، کویت به دلیل داشتن مرز مشترک با عراق و پتانسیل اقتصادی بالا مهم ترین پشتیبان عراق بود. طی این دوران ، روابط نزدیکی بین دو کشور برقرار و چالش های پیشین به تدریج ، فراموش شد. میزان کمک های حکومت کویت به رژیم عراق طی جنگ ، با موقعیت جبهه های جنگ رابطه مستقیمی داشت و در مواقعی که نیروهای ایران در جبهه ها برتر بودند ، حجم این کمک ها به میزان درخور توجهی افزایش می یافت.

از این نظر، می توان موضع و عملکرد کویت را در قبال جنگ در سه مقطع مشخص بررسی کرد. مقطع نخست، آغاز تجاوز عراق به ایران تا بازپس گیری مناطق اشغالی ، مقطع دوم از آغاز سیاست تنبیه متجاوز ایران تا تصرف شهر فاو و مقطع سوم ، آغاز جنگ نفت کش ها تا پذیرش قطع نامه 598 از سوی ایران را شامل می شد.

آغاز تجاوز عراق به ایران تا بازپس گیری مناطق اشغالی

رژیم عراق پیش از تجاوز به ایران ، تلاشهای دیپلماتیک گسترده ای را آغاز کرد تا حمایت کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را برای اجرای سیاست توسعه طلبانه اش به دست آورد. در این راستا، شیخ سعد عبدالله ، نخست وزیر و ولیعهد کویت ، با سفر به بغداد و دیدار با صدام ، با تأکید بر حمایت کویت از عراق در برابر ایران ، آمادگی کشورش را برای اعطای هر نوع کمک به عراق اعلام کرد.

بدین ترتیب با آغاز تجاوز عراق ، دولت کویت به مهم ترین کشور حامی عراق تبدیل شد. حمایت های این کشور از عراق را می توان در قالب حمایت های سیاسی، کمک های مالی ، خدمات لجستیکی و ترانزیت کالا طبقه بندی کرد.

در عرصه دیپلماتیک ، کویت پس از پیشروی ارتش عراق در خاک ایران و اشغال بخش های وسیعی از مناطق غربی این کشور ، با اتخاذ موضع هماهنگی با رژیم بغداد ، بر لزوم برقراری آتش بس بین دو کشور بدون عقب نشینی نیروهای عراقی تأکید کرد. در واقع ، این موضع حمایت از ادعای رژیم عراق مبنی بر آزادسازی سرزمین های غصب شدهِ این کشور بود.

همان طور که پیش از این آمد ، کویت مهم ترین تأمین کننده نیازهای مالی عراق بود. این کشور در پاییز سال 1980 و در ماه های آوریل و دسامبر سال 1981، سه وام بدون بهره را به مبلغ شش میلیارد دلار با بازپرداخت ده ساله به عراق پرداخت کرد. کمک های مالی کویت ظاهراً ، برای بازسازی تأسیسات آسیب دیدهِ عراق در جنوب این کشور، پرداخت هزینه های مربوط به کالاها و خدمات شرکای عمدهِ تجاری این کشور مانند فرانسه یا پرداخت حق العمل کاری شرکت های کویتی فعال در عراق صورت می گرفت.

با کمکهای مالی کویت، عراق توانست تمامی مطالبات مقاطعه کاران خارجی را پرداخت کند و همچنان ، به برنامه های توسعه خود ادامه دهد. تا ماه اکتبر سال 1982، هیچ گونه کمبودی در عراق در زمینهِ ارزهای خارجی پیش نیامد و حتی این کشور توانست تمام ذخایر ارزی خود را دست نخورده نگه دارد.

فروش نفت کویت و عربستان به نفع عراق یکی از مهم ترین کمک های مالی آنها به این کشور بود. در واقع، با مسدود شدن خط لوله نفتی عراق از سوی سوریه و کاهش میزان صادرات نفت عراق به نصف ، کویت و عربستان درصدد برآمدند تا با فروش روزانه ، 300 هزار بشکه نفت استخراج شده از منطقهِ بی طرف حایل بین دو کشور به ارزش سالانه بیش از سه میلیارد دلار به عراق کمک کنند.

این دو کشور همچنین، با افزایش تولید نفت خود و کاهش قیمت آن، درآمدهای نفتی ایران را تا اندازهِ زیادی کاهش دادند. این در حالی بود که کسری درآمد نفتی عراق با اختصاص بخشی از فروش اضافه نفت از سوی این دو کشور برای عراق جبران می شد.

در اواخر سال 1979، عراق و کویت موافقت نامه ای را منعقد کردند که طبق آن ، عراق توانست تسهیلاتی را برای واردات و صادرات خود در بندر شویخ کویت به دست آورد. همچنین، در اوایل تابستان سال 1980، یعنی حدود سه ماه پیش از آغاز جنگ، عراق و کویت موافقت نامه ای را در مورد استفادهِ انحصاری کشتی های حامل کالا برای عراق از برخی از بندرهای کویت امضا کردند که طبق آن، کویت چهار لنگرگاه برای این کار در اختیار کشتی های مزبور قرار می داد.

بدین ترتیب، طی جنگ و با بسته شدن بندرهای عراق، کویت مهم ترین مرکز تخلیه و بارگیری کالاهای عراقی بود و سلاح های مورد نیاز عراق ، با تخلیه در بنادر کویت شبانه به عراق ارسال می شد.

با زمین گیر شدن ارتش عراق در خاک ایران و تجدید ساختار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، موج حمله های ایران علیه نیروهای اشغالگر آغاز شد. اجرای عملیات های ثامن الائمه ، طریق القدس ، فتح المبین و بیت المقدس از سوی نیروهای نظامی ایران ، ضربات نابود کننده ای را بر ارتش عراق وارد کرد و با آزادسازی شهرها و مناطق اشغال شده ، به ویژه در جبهه جنوب، نیروهای عراقی ضمن دادن تلفات بسیار سنگین به پشت مرزهای بین المللی رانده شدند.

شکست های پی درپی ارتش عراق در مرحله آزادسازی موجب شد ، تا کشورهای حامی رژیم بعث ، از امکان پیروزی ایران در جنگ هراسان شوند و در نتیجه ، کمک های خود را به میزان درخور توجهی افزایش دهند. در این بین ، کویت و عربستان نقش تعیین کننده ای را ایفا کردند. به رغم انهدام گسترده ماشین جنگی عراق ، این کشور توانست با کمک های فراوانی که دریافت می کرد ؛ خسارت های وارد شده را در مدت کوتاهی جبران کند.

در این مقطع، مقامات جمهوری اسلامی با آگاهی از حجم گستردهِ کمک هایی که کویت در اختیار عراق قرار می داد و تأثیری که این کمک ها بر حفظ توان نظامی عراق برای ادامه جنگ داشت، بارها، قطع کمک ها به عراق و حفظ اصول بی طرفی را از دولت کویت خواستار شدند و این کشور را از پیامدهای تداوم این حمایت بر حذر داشتند. در این زمینه، در سال 1980، به چندفروند نفت کش کویتی در خلیج فارس حمله و پاسگاه مرزی العبدلی و نیز تأسیسات نفتی کویت در منطقهِ ام العیش بمباران شد که خسارات زیادی بدان وارد آمد؛ اقداماتی که دولت کویت تمامی آنها را به ایران نسبت داد، اما مقامات ایرانی این ادعا را رد کردند.

آغاز سیاست تنبیه متجاوز از سوی ایران تا فتح فاو

با شکست های پی درپی ارتش عراق و آزادسازی مناطق اشغالی ایران ، مقطع جدیدی در جنگ ایران و عراق شکل گرفت. در این مرحله، استراتژی جمهوری اسلامی کشاندن جنگ به خاک عراق و تنبیه متجاوز اعلام شد. عملیات رمضان نخستین عملیاتی بود که در محدودهِ سرزمینی عراق و با هدف تصرف شهر بصره انجام شد. هرچند این عملیات موفقیت چندانی نداشت و اهداف تعیین شده آن تحقق نیافت، اما طی آن، ضربات مهلکی بر ارتش عراق وارد شد. عملیات خیبر یکی دیگر از عملیاتهای مهم ایران در این مرحله از جنگ بود که در آن، جزایر مهم و استراتژیک مجنون و تعداد زیادی از چاه های نفت عراق در اختیار ایران قرار گرفت. موفقیت نیروهای ایرانی در این عملیات و اهمیت استراتژیک مناطق تصرف شده به دلیل نزدیکی به بصره و راه های مواصلاتی جنوب به شمال عراق ، انعکاس وسیعی در سطح منطقه ای و جهانی داشت. در واقع ، این عملیات ها نشان دادند که نیروهای ایران در پی دسترسی به بصره و تصرف آن هستند.

با آغاز مرحله جدید دولت کویت در حمایت از رژیم عراق مصمم تر گردید و ضمن افزایش کمک های مادی و مالی خود هم صدا با عراق ، خواهان صلح و برقراری آتش بس شد. بدین ترتیب ، این دو کشور تلاش دیپلماتیک شدیدی را به طور هماهنگ آغاز کردند. از 12 ماه ژانویه تا اواخر سال 1985، مقامات دو کشور دست کم ، شانزده مرتبه به پایتخت های یکدیگر سفر و در مورد مسائل مورد علاقه به مذاکره پرداختند. در این زمینه، عراق توانست حمایت کامل دیپلماتیک کویت را به دست آورد.

شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح ، وزیر امورخارجه کویت، در ماه ژوئیه سال 1984 اظهار کرد « کویت به حمایت از عراق ادامه خواهد داد ؛ زیرا ، قراردادها و منشورهایی هست که نمی توان آنها را نادیده گرفت و دیگر اینکه عراق کشوری عرب است» پس از تصرف جزایر مجنون به دست نیروهای ایران ، وزیر خارجه کویت همراه با دیگر وزیران امورخارجه اتحادیه عرب در بغداد گرد هم آمدند ، تهاجم ایران و اشغال سرزمین های عراق را محکوم کردند و خواستار برقراری فوری آتش بس شدند.

به غیر از تلاشهای دیپلماتیک کویت برای حمایت از عراق ، در این مرحله از جنگ ، بر میزان کمک های مالی این کشور به عراق افزوده شد. موانعی که در اواخر سال 1982 در پرداخت کمک های مالی از سوی کویت به عراق، به دلیل ضرورت تصویب پرداخت این کمک ها در مجلس کویت ، پیش آمده بود ، با تغییر موازنه برتری در جبهه ها به ضرر عراق ، برداشته شد و از آغاز سال 1983، اعطای کمک های مالی به عراق تسهیل شد و افزایش یافت. مطابق با برآوردی که به عمل آمده ، از آغاز سال 1983، کمک مالی کشورهای خلیج فارس به عراق سالانه، 15 میلیارد دلا ر بود که بخش عمده ای از آن را کویت و عربستان سعودی پرداخت می کردند. این کمک ها منبع مالی مهمی برای حفظ توان نظامی عراق بود ، طوری که از محل کمک های مالی کویت، مبلغ 5 میلیارد دلار برای خرید تجهیزات نظامی از فرانسه هزینه شد.

عملیات والفجر 8 و فتح فاو به دست نیروهای ایران ، یکی از مهم ترین تحولات جنگ ایران و عراق برای دولت کویت بود. با سقوط شهر فاو، حدود 30 هزار نیروی ایران در چند کیلومتری کویت مستقر شدند ؛ مسئله ای که مقامات کویتی آن را تهدید بزرگی علیه امنیت ملی خود تلقی کردند. تصرف فاو موقعیت استراتژیکی مهمی را به ایران بخشید. هرچند شبه جزیرهِ فاو با مردابها و باتلاقها احاطه شده بود، اما به دلیل تأثیر و نفوذش بر جنوب خلیج فارس اهمیت ویژه ای داشت؛ زیرا، از اروندرود تا جزیرهِ بوبیان در کویت امتداد داشت. پیشروی موفقیت آمیز ایران برای این کشور سه نتیجه عمده را به ارمغان آورد؛ چرا که: الف) عراق را کاملاً از خلیج فارس جدا می کرد؛ ب) به ایران امکان حمله به بصره از جنوب را می داد؛ و ج) خطوط اصلی ارتباطی عراق و کویت را قطع یا حتی انجام حملات آبی خاکی به کویت را برای ایران ممکن می کرد.

اعمال فشار بر کشورهای عرب خلیج فارس برای رعایت اصول بی طرفی و خودداری از ارائه کمک های مالی و نظامی به رژیم عراق یکی از اهداف اصلی مسئولان جمهوری اسلامی از اجرای عملیات در این منطقه بود. در این زمینه، پس از تصرف شهر فاو به دست نیروهای ایرانی ، هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، گفت : کشورهای خلیج فارس که به عراق کمک اعطا می کنند، بدانند که پس از این، ما تحمل نخواهیم کرد که کشتی های مملو از سلاح های نظامی برای رژیم عراق در بندرهایشان لنگر بیندازند؛ از این رو، حضور ما در منطقهِ فاو ضروری بود تا آنها نیروهای ما را در کنار آبهایشان ببینند»

این اظهارات هشدار مستقیمی علیه حکومت کویت محسوب می شد. صباح الاحمد، وزیر امورخارجهِ کویت، در مورد وضعیت ایجاد شده در منطقه فاو گفت: « ایرانیان با کویت فاصلهِ چندانی ندارند و اگر شما به جزیرهِ بوبیان بروید، با چشم خودتان آنها را می توانید ببینید و البته ، این وضعیت، خطر بزرگی برای کویت محسوب می شود»

دو روز پس از تصرف فاو به دست نیروهای ایرانی، دولت کویت همراه با مجلس این کشور در 11 ماه فوریه سال 1986 (اواخر بهمن ماه سال 1364) بیانیه مشترکی را صادر کرد که در آن، کوشش های مکرر ایران برای اشغال قسمت هایی از سرزمین عراق و به خطر انداختن ثبات آن کشور محکوم شده بود.

همچنین، دولت کویت از 21 کشور عضو جامعه عرب دعوت کرد تا با اجرای منشور دفاع مشترک اعراب ، از عراق حمایت کنند.

در راستای حمایت سیاسی دولت کویت از عراق، این کشور همراه با اعضای گروه هفت نفری اتحادیه عرب (عراق، اردن، عربستان سعودی، یمن شمالی، تونس و مغرب) در ماه فوریهِ سال 1986، تشکیل جلسه شورای امنیت را خواستار شد. بدین ترتیب، شورای امنیت در 24 ماه فوریه، تشکیل جلسه داد و قطع نامه 582 را صادر کرد، که در آن، بر اصل غیرقابل پذیرش بودن تصرف سرزمین از راه زور تأکید شده بود ؛ قطع نامه ای که کاملاً، علیه جمهوری اسلامی ایران بود.

فشار رژیم عراق بر کویت برای واگذاری دو جزیره وربه و بوبیان یکی از مهم ترین پیامدهای تهاجم ایران به شهر فاو برای دولت این کشور بود. با سقوط شهر فاو ، بر اهمیت استراتژیک این دو جزیره افزوده شد. این جزیره ها که در جنوب شبه جزیره فاو قرار دارند، می توانستند در حمله متقابل عراق علیه نیروهای ایرانی مستقر در فاو ، نقش مهمی داشته باشند. البته، دولت عراق پس از عملیات خیبر و سقوط جزایر مجنون ، با موافقت ضمنی دولت کویت ، از این دو جزیره برای کارهای پشتیبانی استفاده می کرد ، اما پس از فتح فاو به دست نیروهای ایرانی ، دولت عراق واگذاری این جزیره ها را به طور کامل خواستار شد. که در نهایت، دو کشور بر سر این موضوع به توافق رسیدند. همچنین، در جریان دیدار شیخ سعدعبدالله السالم الصباح، ولیعهدو نخست وزیر کویت از عراق ، اخبار غیررسمی حکایت از این داشت که دولت کویت به غیر از دو جزیره وربه و بوبیان، جزیره فیلکه را نیز در اختیار رژیم عراق قرار داده است.

این جزیره ها در دو سال پایانی جنگ در اختیار عراق قرار داشتند و بدین ترتیب ، نیروهای ایرانی صدمات زیادی را متحمل شدند. دولت ایران بارها ، از دولت کویت خواست تا مانع از استفاده عراق از جزیره های مزبور علیه ایران شود. دولت ایران همچنین ، اعلام کرد در صورتی که در جریان درگیری با نیروهای عراقی، این جزیره ها را تصرف کند ، کویت نباید هیچ گونه ادعایی برای استرداد آن ها داشته باشد. در مقابل ، دولت کویت با رد ادعاهای ایران ، برای سرپوش گذاشتن بر همکاری خود با رژیم عراق ، هم زمان با حضور نیروهای عراقی در این جزیره ها، اجرای چندین پروژهِ عمرانی را در این جزایر آغاز کرد.

شکست رژیم عراق در عملیات والفجر 8 و برخورداری نیروهای ایران از ابتکار نظامی در جبهه ها، باعث شد تا این رژیم برای تحت الشعاع قرار دادن موفقیت های ایران، به نیروی هوایی اش متوسل شود و با بمباران مناطق مسکونی ایران و حمله به تأسیسات و نفت کش های آن در خلیج فارس ، دامنه جنگ را گسترش دهد. بدین ترتیب، مرحله جدیدی از جنگ شکل گرفت که به جنگ نفت کش ها معروف شد. تحولات این دوره از جنگ تأثیر زیادی در ایجاد یک اجماع بین المللی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق داشت.

 آغاز جنگ نفت کشها تا پذیرش قطع نامهِ 598 از سوی ایران

پس از پیروزی چشم گیر ایران در منطقه فاو و بی نتیجه بودن تلاش های ارتش صدام برای بازپس گیری آن، وحشت حامیان عراق افزایش یافت و آنها خود را به طور جدی با تهدید گسترش انقلاب رو به رو دیدند. در نتیجه ، برای مقابله با جمهوری اسلامی صفوف خود را فشرده تر کردند. بدین ترتیب، کمک های وسیعی در اختیار عراق قرار گرفت و نیروهای این کشور کاملاً مجهز شدند و از نظر سازمان رزم نیز ، توسعه در خور توجهی یافتند. با افزایش توان رزمی، ارتش عراق برای تقویت روحیهِ نظامیان و خارج شدن از حالت انفعالی، استراتژی نظامی جدیدی را با نام استراتژی دفاع متحرک در پیش گرفت. با وجود موفقیت اولیهِ این استراتژی و تصرف شهر مهران ، هوشیاری و آمادگی نیروهای ایرانی و بازپس گیری مناطق از دست رفته ، ناکارآمدی استراتژی جدید را نشان داد. به دنبال آن ، با آغاز عملیات کربلای5 در شرق بصره و شکسته شدن خطوط دفاعی عراق در این منطقه و وارد آمدن خسارت های گسترده به ارتش این کشور، رژیم عراق دریافت که توانایی لازم را برای مقابله با رزمندگان اسلام در جبههِ زمینی ندارد ؛ از این رو ، با آگاهی از موقعیت و مناسبات بین المللی کوشید با توسل به جنگ نفت کشها ، جریان صدور نفت از منطقهِ خلیج فارس را به جهان غرب با خطر روبه رو کند و با افزایش تنش در روابط کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس با جمهوری اسلامی ایران ، اوضاع را بیش از پیش بحرانی و از این راه ، آنها را رو در روی یکدیگر قرار دهد.

هرچند از زمان آغاز جنگ بین ایران و عراق ، دو کشور به صورت پراکنده به کشتیها و تأسیسات نفتی یکدیگر حمله می کردند، اما این حملات انگشت شمار بود و هیچ گاه، به عنوان استراتژی نظامی در نظر گرفته نشده بود تا اینکه پس از آغاز سیاست تنبیه متجاوز ایران ، در سال 1984 رژیم عراق حمله به کشتی هایی را که به مقصد ایران در حرکت بودند ، افزایش داد. عراق انتظار داشت با اجرای سیاست مقابله به مثل از سوی ایران و به خطر افتادن امنیت صدور نفت از این منطقه ، قدرت های بزرگ برای پایان دادن به جنگ مداخله کنند. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران برای تلافی حمله های عراق، با مشکل بزرگی رو به رو بود، با توجه به اینکه نیروی دریایی عراق در خلیج فارس حضور عملی نداشت ، نیروهای ایران تنها با حمله به کشتیهای کشورهای عرب حامی عراق می توانستند این حمله ها را تلافی کنند ؛ اقدامی که مشکلاتی را در سطح منطقه ای و جهانی برای ایران ایجاد می کرد. جمهوری اسلامی ایران با وجود خسارت هایی که متحمل شد ، با خویشتن داری و تغییر محل بارگیری نفت کش ها به مناطقی ، که عراق امکان دسترسی به آنها را نداشت ، توانست عراق را از تعقیب سیاست حمله به کشتیها منصرف کند.

تا سال 1363، حمله های عراق به جزیره خارک و بوشهر محدود بود. در واقع، هواپیماهای عراقی توانایی انجام عملیات در مسافتی بیش از این را نداشتند. سرانجام ، پس از سقوط فاو و ناکارآمدی استراتژی دفاع متحرک، رژیم عراق باردیگر ، در سال 1986 جنگ نفت کش ها را آغاز کرد و با کمک های کشورهای عرب توانست به امکانات جدیدی برای وارد کردن ضربات اساسی به تأسیسات نفتی و نفت کش های ایران دست یابد. پیش از این، عراق تنها می توانست موشکهای ضدکشتی را با بالگردهای سوپر فرلون با حداکثر، شعاع عملیات دویست مایل شلیک کند، اما در آن زمان، با خرید هواپیماهای سوپر اتاندارد از فرانسه و افزایش برد موشکهای ام یک توانست شعاع عملیاتی خود را تا سیصد مایل افزایش دهد.

در 21 مردادماه سال 1365، برای نخستین بار، جنگنده های عراقی به تأسیسات نفتی ایران در جزیرهِ سیری حمله کردند و سه نفت کش در حال بارگیری را هدف قرار دادند. بی گمان، هواپیماهای میراژ اف1 عراق برای طی مسافت نهصد کیلومتری تا جزیرهِ سیری به سوخت گیری مجدد احتیاج داشتند. در 4 آذرماه ، عراق بار دیگر، شعاع عملیات هوایی خود را در خلیج فارس گسترش داد و به جزیرهِ لارک در تنگهِ هرمز نیز حمله کرد. جنگنده های عراقی در بازگشت از این عملیات ، به دلیل کمبود سوخت در عربستان سعودی فرود آمدند و این کشور برخلاف اصل بی طرفی ، پس از در اختیار گذاشتن سوخت لازم به آنها اجازه داد به عراق برگردند.

تعداد حمله های عراق به کشتیهای ایران از 27 مورد در سال 1984 (1364) و 40 مورد در سال 1985 (1365) به 65 مورد در سال 1986 (1366) افزایش یافت.

به دنبال افزایش خسارت های وارد شده به نفت کشها و تأسیسات نفتی ایران، این کشور ناخواسته، به جنگ نفت کشها کشیده شد و در نتیجه، امکانات جدیدی را برای این جنگ تدارک دید. در این زمینه، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شکل گرفت. این نیرو از قایق های تندرو خریداری شده از سوئد بهره می گرفت که به سلاحهای نیمه سنگین مجهز شده بودند. ایران همچنین، با خرید و تولید مقدار زیادی مینهای پیشرفته و نیمه پیشرفته و نیز خرید موشکهای کرم ابریشم از چین، توان درخور توجهی را برای انجام اقدامات تلافی جویانه در خلیج فارس فراهم آورد.

کشتیها و نفت کشهای متعلق به کویت و عربستان سعودی مهم ترین هدف برای نیروهای ایران محسوب می شدند. کویت به رغم اعتراض های مکرر مقامات جمهوری اسلامی ، بیش از پیش به حمایت خود از عراق ادامه می داد. دولت کویت پس از تصرف شهر فاو به دست نیروهای ایران، به هواپیماهای عراقی اجازه داد تا با عبور از فضای این کشور خود را به جنوب خلیج فارس نزدیک کنند و کشتیهای ایرانی را هدف قرار دهند، ضمن آنکه ناوچه ها و کشتیهای کوچک عراق از آبراه سبیه بین کویت و جزیره بوبیان و بالگردهای عراق از فضای کویت عبور می کردند و حمله هایی را علیه ایران انجام می دادند.

باید یادآور شد که پیش از سال 1986 و تشدید جنگ نفت کشها، هفت فروند کشتی کویتی هدف قرار گرفته بودند. با تشدید جنگ نفت کشها پس از سال 1986 از سوی رژیم عراق و اقدامات تلافی جویانه ای که نیروی دریایی تازه تأسیس ایران انجام داد ، جنگ نفت کشها به مرحله جدیدی وارد شد.

در 13 ماه ژانویهِ سال 1987 (23دی ماه سال1365)، دولت کویت پرچم گذاری مجدد و اسکورت نفت کش هایش را از دولت های امریکا و شوروی خواستار شد. بدین ترتیب ، با مداخله این کشورها و کشورهای هم پیمان آنها، جنگ نفت کشها جبنه بین المللی پیدا کرد. هدف کویت در دعوت از امریکا ، دست یابی به حمایتی خارجی در برابر اشکال مختلف تهدید و حمله از سوی ایران ، به ویژه حمله به کشتی های حامل پرچم این کشور بود. دولت کویت نمی توانست تأثیرات استراتژیک دست یابی ایران به فاو و بصره و تأسیس عنصر نیروی دریایی سپاه و تهدیدهایی را که از این طریق، برای امنیت ملی این کشور وجود داشت، نادیده بگیرد.

درخواست دولت کویت از امریکا و شوروی برای اسکورت نفت کش های این کشور، سیاستی هماهنگ با استراتژی نظامی رژیم بغداد برای بین المللی کردن جنگ بود. این اقدام فشار دو چندانی را بر نیروهای ایران وارد کرد و به رویارویی نظامی این کشور با ایالات متحده انجامید. با گشوده شدن جبههِ جدیدی در خلیج فارس و گستردگی و آسیب پذیری ایران در آن، این کشور مجبور شد بخشی از توان نظامی موجود در جبههِ جنگ با عراق را برای دفاع از سواحل خود در خلیج فارس در برابر هرگونه حملهِ احتمالی، به این منطقه انتقال دهد؛ اقدامی که هم زمان با توسعه چشمگیرتوان نظامی عراق، باعث شد تا توان نظامی ایران تجزیه و به انسجام و برتری نظامی عراق تا پایان جنگ منجر شود.

با پذیرش درخواست دولت کویت مبنی بر پرچم گذاری مجدد و اسکورت نفت کشهای کویتی از سوی ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، جنگ نفت کشها عملاً، به رویارویی ایران با این کشورها منجر شد. هرچند نخستین کشتی تحت اسکورت دولت شوروی به نام ایوان کورتیف هدف حملهِ قایقهای تندرو قرار گرفت ، اما این مسئله به دلیل ملاحظات موجود بین ایران و شوروی ، تنشی در روابط دو کشور ایجاد نکرد.

دولت ایران با اعتراض به دولت کویت به دلیل دعوت از قدرتهای بزرگ برای حضور در خلیج فارس، این کشور را از پیامدهای اتخاذ چنین سیاستی بر حذر داشت. از سوی دیگر، با وجود حضور درخور توجه نیروی دریایی امریکا در خلیج فارس، نیروهای ایرانی از اجرای سیاست مقابله به مثل در برابر حمله های عراق به منافع این کشور در خلیج فارس منصرف نشدند. در این مقطع، استراتژی نظامی ایران در خلیج فارس بر استفاده از مین های دریایی ، موشکهای ساحل به دریا ، قایق های توپدار و جنگنده هایی نیروی هوایی برای ضربه زدن به منافع متحدان رژیم عراق ، استوار بود. برخورد سوپر نفت کش 414266 تنی بریجتون(1) با مین، که نخستین مأموریت نیروی دریایی امریکا برای اسکورت نفت کشهای کویتی به شمار می رفت ، باعث شد تا نقاط ضعف نیروی دریایی امریکا در انجام وظیفه اسکورت هرچه بیشتر آشکار شود.

ایالات متحده با مشکلات بسیاری برای اسکورت نفت کشها رو به رو بود ؛ زیرا، هیچ یک از کشورهای حوزهِ خلیج فارس به دلیل ترس از واکنش افکار عمومی در سطح داخل کشور و نیز در سطح منطقه حاضر نبودند پایگاه نظامی ثابتی را به نظامیان امریکایی واگذار کنند؛ مشکلی که باعث شد تا کویت سه کشتی بزرگ را که قرار بود در آبهای بین المللی خلیج فارس در نزدیکی جزیرهِ فارسی لنگر بیندازند، اجاره و هشت هزار گالن سوخت مورد نیاز نیروهای امریکایی مستقر در خلیج فارس را تأمین کند. بدین ترتیب، نیروهای امریکایی از کشتیهای اجاره شده به عنوان پایگاهی دریایی برای کنترل تحرکات ایران در خلیج فارس استفاده کردند.

با تشدید حمله های عراق به کشتیها و پایانه های نفتی ایران در خلیج فارس در ماه سپتامبر سال 1987، در روز 4 و 5 سپتامبر، چندین بار، کویت هدف حمله موشکهای کرم ابریشم قرار گرفت. در پی این اقدام ، دولت کویت شکایت خود را به شورای امنیت اعلام و هم زمان ، پنج تن از دیپلماتهای ایران را اخراج کرد.

دولت امریکا در پاسخ به اصابت مین به نفت کش بریجتون ، کشتی ایرانی ایران اجر را به بهانهِ انجام مین گذاری، هدف مورد حمله قرار داد و غرق کرد. آنتونی کردزمن در مورد پاسخ ایران به این حمله می نویسد: « در 15 ماه اکتبر سال 1987، ایران با پرتاب یک فروند موشک کرم ابریشم از شمال فاو به کویت کشتی امریکایی سانگاری(1) را هدف قرارداد. روز بعد، یک فروند موشک کرم ابریشم دیگر در بندر الاحمدی کویت به نفت کش کویتی حامل پرچم امریکا به نام سی اویل سیتی(2) اصابت کرد که در اثر آن، کاپیتان امریکایی این نفت کش نابینا شد و تعدادی از خدمهِ آن مجروح شدند.در پاسخ بدین حمله ها، نیروهای امریکایی با حمله به سکوهای نفتی رشادت و سلمان در خلیج فارس، آنها را منهدم کردند. به دنبال آن، یک فروند موشک کرم ابریشم به پایانهِ نفتی سی آیلند کویت اصابت کرد و بدین ترتیب ، این پایانه به دلیل خسارات وارد شده بدان تا یک ماه تعطیل شد. در این مورد، دولت امریکا با این استدلال که تعهدی درباره امنیت سرزمینی کویت ندارد ، از نشان دادن واکنش خودداری کرد.

موضع گیری ایالات متحده علیه ایران ، با برخورد ناو ساموئل رابرتز به مین در 14 ماه آوریل سال 1988 و خسارت شدیدی که بدان وارد شد ، شدت یافت. این واقعه به بروز برخورد شدیدی بین ایران و امریکا در خلیج فارس انجامید. در 18 ماه آوریل سال 1988، دولت امریکا با مقصر دانستن ایران در این زمینه ، با استفاده از توان نظامی درخور توجهی به سکوهای نفتی ساسان و نصر حمله و آنها را منهدم کرد. در این میان، ناوچه ایرانی جوشن به دلیل درگیری با ناوهای امریکایی ، با آتش پرحجم این ناوها ، غرق شد. همان روز ، دو برخورد دیگر بین هواپیماهای امریکایی با تعدادی از قایق های تندرو ایران و دو ناوچه سهند و سبلان روی داد که در نتیجه آن، دو فروند از قایقهای تندرو و ناوچه سهند غرق شدند.

هرچند نیروهای ایران هنوز توان ضربه زدن به نیروهای ایالات متحده و متحدان منطقه ای آن را در خلیج فارس داشتند، اما تحولات بین المللی و نیز شرایط حاکم بر جبهه ها به ضرر ایران پیش می رفت. در سطح جهانی، اجماعی برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی برای پایان دادن به جنگ پدید آمده بود که از تحریم تسلیحاتی ایران گرفته تا انجام اقدام نظامی علیه هواپیماهای مسافربری آن را در بر می گرفت. از سوی دیگر، با توجه به روند معکوسی که در جبهه های جنگ علیه نیروهای ایران وجود داشت و در نتیجه، موفقیت عراق در بازپسگیری بخش وسیعی از سرزمینهای تصرف شده، این احتمال وجود داشت که در صورت اصرار ایران بر ادامهِ جنگ، حاکمیت ملی کشور آسیب ببیند؛ از این رو، با صلاح دید مسئولان و برای جلوگیری از وارد شدن خسارت بیشتر به دو کشور، دولت ایران، آمادگی خود را برای پذیرش قطع نامهِ 598 اعلام کرد.

حمایت کویت از رژیم عراق، حتی در جریان مذاکرات صلح بین دو کشور ادامه یافت و در جریان مذاکرات، مسئولان کویتی از شرایط درخواستی مقامات عراقی حمایت می کردند.

در مقطع سوم جنگ، نقش دولت کویت بر روند تحولات نظامی سیاسی جنگ چشم گیر بود. طی این مرحله، هماهنگی کاملی بین رژیم عراق و دولت کویت وجود داشت. استراتژی این کشور در جریان اسکورت نفت کشها، دقیقاً با سیاست رژیم عراق برای بین المللی کردن جنگ هماهنگ بود؛ موضوعی که با دعوت از قدرتهای نظامی بزرگ جهان برای اسکورت نفت کشهای خود بروز یافت. طی این دوره، دستگاه دیپلماسی کویت، اقدامات وسیعی را برای ایجاد اجماعی جهانی، به منظور اعمال فشار به ایران برای پایان دادن به جنگ انجام داد. تحت تأثیر رایزنیهای دولت کویت در سازمانهای منطقه ای، مانند شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیهِ عرب و سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین، در شورای امنیت، زمینه سازی لازم برای تحریم اقتصادی و تسلیحاتی ایران انجام شد. دولت کویت همچنینن کوشید تا با استفاده از اهرم مالی، روابط کشورهای عرب متحد ایران، مانند سوریه و لیبی را تضعیف کند که البته، در این زمینه، تا اندازهِ زیادی نیز موفق بود.

جمع بندی

بی گمان موضع گیری دولت کویت طی جنگ ایران و عراق، درسهای فراوانی برای دیپلماسی این کشور در سالهای بعد داشته است. مهم ترین عامل مؤثر بر موضع این کشور در طی جنگ، احتمال سرایت اندیشه های انقلابی از ایران به کویت بود؛ چرا که 20 درصد از جمعیت این کشور را شیعیانی تشکیل می دادند که از عملکرد حکومت سنی کشور رضایت چندانی نداشتند و در صورت تصمیم حکومت انقلابی ایران برای صدور انقلاب به کشورهای همسایه، امکان وقوع تحولاتی، مانند تحولات ایران در کویت دور از انتظار نبود. افزون بر این، بین اعراب، عصبیت قومی، قبیله ای و نژادی قوی ای وجود داشت. حساسیتهای موجود بین نژاد عرب و آریایی در جریان جنگ ایران و عراق، حالت عینی تری به خود گرفت؛ موضوعی که با تبلیغات رژیم بغداد برای تحریک احساسات ضدایرانی اعراب نقش مهمی را در حمایتهای کشورهای عرب از عراق ایفا کرد. از سوی دیگر، امنیت ملی و تمامیت ارضی کویت پس از استقلال این کشور، همواره از سوی عراق مورد تهدید قرار گرفته بود. بدین ترتیب، ایجاد موازنه بین قدرتهای منطقه ای و نیز برقراری روابط مستحکم با کشورهای تأثیرگذار در صحنهِ جهانی مهم ترین ابزاری بود که دولت کویت می توانست برای حفاظت از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی اش داشته باشد. پیش از وقوع جنگ ایران و عراق، حکومت کویت به دقت این موازنه را بین سه کشور ایران، عراق و عربستان سعودی رعایت می کرد، اما پس از آغاز جنگ و موضع جانبدارانهِ کویت این موازنه بر هم خورد؛ زیرا، طی جنگ، کویت با اعطای کمکهای مالی و اقتصادی، ترانزیت محموله های نظامی، حمایت سیاسی در مجامع منطقه ای و جهانی و حتی واگذاری اجازهِ استفاده از فضا و محدودهِ سرزمینی این کشور، دولت عراق را در جنگ علیه ایران یاری کرد. از نظر کویت جنگ ایران و عراق سه امتیاز را برای این کشور دربرداشت. نخست آنکه با اعطای کمکهای مزبور به عراق، این کشور از ادعاهای خود علیه کویت صرف نظر می کرد. دوم اینکه وقوع جنگ بین ایران و عراق و تضعیف دو کشور در جریان آن، تهدیدهای آنها را علیه کویت کاهش می داد و سوم، در نتیجهِ درگیری ایران در جنگ، صدور انقلاب منتفی و انقلاب در داخل مرزهای جمهوری اسلامی محدود می شد.

وقایعی که طی جنگ و پس از پایان آن، برای کویت اتفاق افتاد، نشان داد که دیپلماسی این کشور در جریان جنگ تا چه اندازه اشتباه بوده است. در نتیجهِ موضع جانبدارانه کویت به نفع رژیم عراق در طول جنگ و عدم رعایت موضع بی طرفی، جدا از کمکهای کلانی که به عنوان کمک مالی پرداخت کرد، با کشیده شدن دامنهِ جنگ به داخل کویت خسارتهای زیادی به بندرها، تأسیسات نفتی و نفت کشهای این کشور وارد شد. با کمکهای گسترده ای که کویت و دیگر کشورهای عرب در اختیار رژیم عراق دادند، این رژیم ازنظر نظامی، در مقاطع پایانی جنگ به توان نظامی بالایی دست یافت و نه تنها از طرح ادعاهای توسعه طلبانه اش در قبال کویت منصرف نشد بلکه با سررسید تأدیهِ مطالبات آن کشور، طی اقدام نظامی سریعی این کشور را تصرف کرد. رک  بررسی مواضع و عملکرد کویت در جنگ ایران و عراق، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس

سرانجام با پایان جنگ ایران و عراق ، صدام در تاریخ 11 مرداد 1369 (1990) به کویت حمله کرده و خاک آن را به عراق ضمیمه کرد و این گونه بود که پاداش همه خدمات کویت به خود را در طول هشت سال جنگ با ایران را یک جا به حساب شاه این کشور واریز کرد!

4- اطلاعات ، 26 مرداد 1361 ، صفحه 3

پژوهشگر:‌سید روح الله امین آبادی

انتهای متن/