میراث جهانی ناب ایران در انتظار ارتقای زیرساخت‌های گردشگری

باشگاه خبری توانا: صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی درآمدزا در جهان اهمیت زیادی برای اقتصاد کشورها دارد، به طوری که در برخی از کشورها تا ۱۵ درصد تولید ناخالص داخلی، مربوط به این صنعت است. در سال ۲۰۲۲، ۷.۶ درصد از تولید ناخالص جهانی مربوط به حوزه گردشگری بوده است و پیش بینی می‌شود این رقم در پایان سال ۲۰۲۳ به ۹.۲ درصد برسد.

^{_{سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی در سراسر جهان (درصد)}}

گردشگری علاوه بر تاثیر زیاد بر تولید ناخالص جهانی، سهم زیادی در اشتغال جهانی نیز دارد؛ چنانکه در سال ۲۰۱۹ حدود ۳۳۴ میلیون نفر در جهان در مشاغل حوزه گردشگری اشتغال داشته‌اند. هرچند با شروع همه‌گیری کرونا این تعداد کاهش پیدا کرد و در سال ۲۰۲۰ به ۲۷۱ میلیون نفر رسید، اما پیش بینی می‌شود سطح اشتغال در این حوزه که در سال ۲۰۲۱ روند صعودی گرفته بار دیگر افزایش یافته و در پایان امسال به ۳۲۰ میلیون نفر در جهان برسد.

^{_{تعداد شاغلان در حوزه گردشگری در سراسر جهان (میلیون نفر)}}

طبق آمارهای شورای جهانی سفر و گردشگری، پیش از شیوع بیماری کرونا به طور کلی حدود ۱۰ درصد از مشاغل در جهان با گردشگری مرتبط بوده و این حوزه از هر چهار شغل جدید ایجاد شده در جهان یک شغل را به خود اختصاص داده است.

پر درآمدهای حوزه گردشگری کدام کشورها هستند؟
تعداد کل مسافران در جهان نیز می‌تواند تصویر روشنی از اهمیت اقتصادی صنعت گردشگری ایجاد کند، چراکه این صنعت به طور ویژه‌ای وابسته به تعداد مسافرانی است که از محل زندگی دائمی خود به دیگر نقاط جهان سفر می‌کنند و با شروع سفر به اقتصاد این صنعت کمک می‌کنند. 

طبق آمارها در سال ۲۰۱۹ و پیش از همه‌گیری کرونا، ترافیک جهانی مسافر ۹.۲ میلیارد نفر بود و در همان زمان پیش‌بینی می‌شد که در سال ۲۰۲۳ این رقم به ۱۰.۵ میلیارد مسافر برسد. اما بیماری کرونا منجر به کاهش این تعداد شد و در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود که تا پایان امسال حجم مسافر در جهان به حدود ۸.۶ میلیارد مسافر برسد.

 برخی از کشورها با سرمایه‌گذاری بر روی این صنعت و جذب تعداد زیاد گردشگر به درآمدهای بسیار بالایی دست پیدا کرده‌اند؛ چنانکه آمریکا با ۱۳۵.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ در صدر کشورهای پردرآمد حوزه گردشگری قرار گرفته است و بعد از آن اسپانیا با ۷۲.۹ و انگلستان با ۶۸.۲ میلیارد دلار بیشترین درآمد از صنعت گردشگری را داشته‌اند. 

در قاره آسیا دو کشور امارات و ترکیه توانسته‌اند در رقابت با سایر رقبا گوی سبقت را از آنها ربوده و خود را در بین ده کشور پر درآمد حوزه گردشگری برسانند و درآمد قابل توجهی از این حوزه کسب کنند. این دو کشور در سال ۲۰۲۲ به ترتیب با ۶۰.۷ و ۴۰.۴ میلیارد دلار درآمد، رده‌های چهارم و هفتم کشورهای پردرآمد صنعت گردشگری را به دست آوردند.

^{_{کشورهای دارای بیشترین درآمد گردشگری بین‌المللی (میلیارد دلار)}}

مقایسه درآمد این دو کشور در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که آنها با فروکش کردن بیماری کرونا توانسته‌اند بار دیگر صنعت گردشگری خود را بازیابی کرده و آسیب‌هایی که از ناحیه این بیماری متوجه آن بوده را جبران کنند؛ به طوری که طبق آمارها، سال گذشته میلادی امارات ۳۶.۷ درصد و ترکیه ۱۷.۱۴ درصد رشد درآمد حوزه گردشگری را در مقایسه با پیش از همه‌گیری ویروس کرونا تجربه کرده‌اند.

جذب میلیونی گردشگر با فراهم کردن زیرساخت‌های گردشگری
ترکیه همچنین در بین ده کشور پربازدید جهان در سال ۲۰۲۲ نیز قرار داشته است و مجموعا ۵۰.۴ میلیون گردشگر از این کشور بازدید کرده و این کشور را در رده چهارم جهانی بعد از فرانسه با ۷۹ میلیون نفر، اسپانیا با ۷۱.۶ میلیون نفر و آمریکا با ۵۰.۸ میلیون نفر بازدیدکننده قرار داده است.

امارات نیز با جذب ۲۲.۶ میلیون گردشگر خارجی در رده یازدهم جهان قرار گرفته است و به گفته محمد بن راشد، حاکم دبی و قائم مقام رئیس امارات، این کشور قصد دارد ۴۰ میلیون توریست را طی ۷ سال جذب کند و به این ترتیب سهم بخش گردشگری در تولید ناخالص داخلی خود را افزایش بدهد.

نگاهی به آمار میراث جهانی ثبت شده این کشورها نشان می‌دهد به جز کشور امارات که تنها دارای یک اثر ثبت شده جهانی در سازمان جهانی یونسکو است، باقی کشورها بیش از ۲۰ اثر ثبت شده دارند و با فراهم کردن بسیاری از زیرساخت‌ها از جمله زیرساخت انواع حمل و نقل، مراکز اقامتی، صدور آسان مجوزهای کسب و کارهای محلی، پرداخت یارانه به صاحبان مشاغل این حوزه و آسان‌سازی صدور روادید برای گردشگران، از این فرصت به خوبی استفاده کرده و درآمدهای خود را افزایش داده‌اند.

ایران در بین 10 کشور بیشترین میراث جهانی ثبت شده
طبق آمارهای سازمان یونسکو در سال ۲۰۲۱، ایتالیا با ثبت ۵۸ اثر تاریخی و طبیعی در رتبه اول میراث جهانی یونسکو جای گرفته است و بعد از آن به ترتیب چین با ۵۶ اثر و آلمان با ۵۱ اثر در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

فرصتی که ایران نیز از آن برخودار است و با ثبت ۲۶ اثر و قرار گرفتن در رده دهمین کشور دارای بیشترین میراث جهانی ثبت شده در یونسکو، ظرفیت بالقوه جذب گردشگران زیادی را به دست آورده است.  اخیرا نیز علی دارابی، قائم مقام وزیر  و معاون میراث فرهنگی با صدور احکامی مدیران چهار پرونده ثبت جهانی «مسجد ایرانی» «آسبادهای ایرانی»، «خانه‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعه فلک‌الافلاک و دره خرم آباد» را مشخص کرده است تا با برنامه‌ریزی دقیق برای رفع موانع ثبت جهانی این پرونده‌ها و تدوین مطالعات نهایی آن‌ها برای ارسال در زمان مقرر، اقدام کنند.

^{_{کشورهای دارای بیشترین تعداد میراث جهانی در یونسکو}}

با ثبت این پرونده‌ها علاوه بر بهبود رتبه ایران در میراث جهانی یونسکو، فرصتی بی نظیر برای شناساندن آنها به جهان و جذب و افزایش گردشگران بازدیدکننده از این اثرهای طبیعی و تاریخی فراهم می‌شود، اما در حال حاضر موانع کسب درآمد از  این آثار بیش از آنکه مربوط به خود این آثار و وجود آنها در کشور باشد، مربوط به زیرساختهای نرم و سختی است که استفاده گردشگران از آنها را ممکن می‌کنند.

سهم گردشگری در اقتصاد ایران کمتر از ۵ درصد
بر اساس آخرین آمار شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم صنعت گردشگری از کل اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲، ۴.۶ درصد بود که نسبت به سال قبل از آن ۳۹.۲ درصد رشد داشته است. 

گردشگران خارجی در این سال مجموعا ۶.۲ میلیارد دلار ارز وارد کشور کردند که هرچند نسبت به سال قبل از آن رشد ۷۳.۵ درصدی داشت، اما به نظر می‌رسد این میزان درآمد برای کشور پهناوری همچون ایران با جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری بسیار اندک است.

کارشناسان دلایل زیادی برای کم رونقی گردشگری داخلی و خارجی در ایران و در نتیجه درآمد اندک این صنعت ذکر می‌کنند که از جمله آنها کمبود مراکز اقامتی و هتل‌های با استاندارد بین المللی، محدودیت در حمل و نقل هوایی و در نتیجه گران بودن سفر از طریق آن، کمبود امکانات بین راهی در سفرهای جاده‌ای، گران بودن مراکز اقامتی، عدم توجه به تبلیغ جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی و طبیعی کشور در جهان و ضعف دیپلماسی فرهنگی و  عملکرد ضعیف رایزنان این حوزه در اکثر کشورها را می‌توان نام برد.

تحقق ۲۰​ درصدی سند چشم انداز گردشگری با وجود گذشت ۹۰ درصد زمان
طبق سند چشم انداز توسعه بخش میراث فرهنگی و گردشگری کشور (۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴ ) باید سهم ایران از شمار گردشگران جهانی از ۰.۰۹ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۵.۱ درصد در سال ۱۴۰۴، سال پایانی چشم انداز ۲۰ ساله آینده افزایش یابد که این میزان حدود ۲۰ میلیون نفر گردشگر را شامل می‌شود.

همچنین باید سهم ایران از درآمد گردشگری جهانی از ۰.۰۷ درصد در سال ۱۳۸۳ به (۲ درصد) در سال ۱۴۰۴ رشد یابد به گونه‌ای که کشور ایران در سال ۱۴۰۴ سالانه قریب ۲۵ میلیارد دلار از محل گردشگر درآمد کسب نماید.

به طور قطع رسیدن به این میزان گردشگر و درآمد از صنعت گردشگری در شرایطی که تنها ۲ سال از زمان این سند باقی مانده است و فاصله زیادی بین وضعیت موجود و شرایط ایده آل وجود دارد، کاری دشوار و تقریبا نشدنی است. 

به نظر می‌رسد برای تغییر شرایط موجود و تحرک اساسی به بخش گردشگری لازم است علاوه بر تعیین ضعفها و مشکلات موجود در این حوزه، سهم هر نهاد به طور ویژه برای برطرف کردن آنها نیز مشخص شود تا در یک بازه زمانی مشخص بتوان درآمد کشور در حوزه گردشگری را افزایش داد و جلوی فرصت سوزی بیشتر این حوزه را گرفت.

پایان پیام/