گروه زندگی- فاطمه زهرا نصراللهی: «زندگی خیلی مزخرفه. سخته. همش باید بدویی. همش سختی. همش مشکلات. همش اعصاب خوردی. مرگ خوبه ولی. وقتی میمیری هیشکی نیس که اذیتت کنه. هیشکی بهت گیر نمیده. هیشکی اعصابتو خورد نمی‌کنه. همه دوسِت دارن. بعد از مرگ راحت میشی. عزیز میشی». بعد از گفتن آخرین جمله اشک در چشمانش حلقه می‌زند. سعی می‌کند پنهانش کند تا دوستش نبیند. از ترحم متنفر است. سرش را در کتاب درسی اش می‌کند. دوستش می‌خندد و می‌گوید: «تو دیگه چی کم داری شقایق؟ مامان و بابات که هستن. هرچی میخوای هم برات فراهمه. فازت چیه دیگه؟».
«تمسخر دوستش بیشتر حالش را بد می‌کند. پشیمان می‌شود از اینکه با او حرف زده است . یک دفعه عزمش جزم می‌شود. با خودش می‌گوید که باید پایان دهد به این تلخی. زنگ مدرسه به صدا در می‌آید. همه به سمت خانه هایشان به راه می‌افتند. شقایق اما به خانه نمی رود. بعد از اینکه چند روز خبر غیبت چند روز شقایق در مدرسه می پیچد . دوستش خبر خودکشی شقایق را می‌شنود. باور نمی‌کند. شوکه می‌شود. خودش را مقصر می‌داند. چرا به حرف او بی‌اعتنایی کرد؟ چرا مسخره ش کرد؟ چرا نپرسید مشکلش چیست؟ چرا کمکش نکرد؟»
این داستان واقعی است. شما هم ممکن است این چنین داستانی را شنیده باشید.یا در جمعی داستانی شبیه به این را برای بقیه تعریف کرده باشید. بعد از چند روز فراموشش کرده باشید. این بار نباید رد شوید! کمی تأمل کنید. افرادی که چنین حرف‌هایی را با شما در میان می‌گذرانند، علائم افسردگی دارند. اگر به آنها توجه نکنید و سعی‌تان را برای آرام کردن شان به کار نگیرید، بعدا پشیمان می‌شوید. بهتر است این اخطار را جدی بگیرید. خودکشی موضوع ساده‌ای نیست.
خانم دکتر «سیما فردوسی» روانشناس بالینی
هنگام مواجه شدن با فردی که حرف از خودکشی می‌زند، چه کنیم؟
۱۹ شهریور روز جهانی پیشگیری از خودکشی است. این روز برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن در نظر گرفته شده است و هر سال در سراسر جهان برگزار می‌شود. با خانم دکتر «سیما فردوسی» روانشناس بالینی درباره اهمیت توجه به نوجوانان که قشر آسیب پذیرتری هستند به گفت‌وگو نشستیم. خانم دکتر فردوسی درباره راهکارهای پیشگیری از خودکشی و راهکارهای دچار نشدن نوجوانان و جوانان به این موضوع، می‌گوید: «خودکشی پدیده‌ای است که باید بسیار جدی به آن نگاه کرد.
-فردی که قصد خودکشی دارد را رها نکنید
گاهی اوقات حتی فکرش را هم نمی‌کنیم فردی که در کنار ماست بتواند خودکشی کند . واقعا دور از ذهن است. چون افراد همه تفکرات و احساسات خود را با شما در میان نمی‌گذارند. اما با کمی دقت و حس همدلی می‌توانید این موضوع را درک کنید. دکتر فردوسی در این مورد می گوید:«برخی از افراد خیلی راحت از فردی که به اشکال مختلف می‌خواهد، آنها را از قصد خودکشی خود با خبر کند، می‌گذرند. این افراد با خودشان می‌گویند «حالا یه چیزی گفته. زیاد اهمیت ندیم. اگر خیلی توجه کنیم ممکنه بهش پر و بال بدیم و این کار رو انجام بده». درحالی که این تفکر اشتباه است.
اگر فردی به شما حرفی از خودکشی زد. یا نشانه‌هایی از خودکشی کردن در او دیدید، جدی بگیرید. چراکه خودکشی چیز ساده‌ای نیست».
-علامت‌های افسردگی را دریابید
دکتر فردوسی می‌گوید: «دو انگیزه قوی وجود دارد؛ یکی انگیزه زندگی. دیگری انگیزه مرگ. انگیزه زندگی یعنی اینکه از زنده بودن و زندگی خود لذت ببریم. پیشرفت کنیم و اهداف‌مان مهم باشد. انگیزه زندگی باید بر انگیزه مرگ، نابودی و پوچی غلبه کند. چه اتفاقی می‌افتد که انگیزه زندگی و لذت بردن ضعیف می‌شود و انگیزه مرگ غلبه می‌کند؟ فرد باید تحت شرایط خیلی خاص و ویژه‌ای قرار بگیرد که چنین حالتی بر او مستولی شود و اقدام به خودکشی کند».
-افسردگی ژنتیکی است
قشری که در این میان باید بیشتر حواسمان به آن ها باشد، نوجوانان هستند. چراکه دوران نوجوانی و بلوغ دوره‌ای از زندگی است که شخص در خود تغیرات روحی و جسمی زیادی مشاهده می‌کند. این روانشناس بالینی درباره انواع خودکشی‌ها توضیح می دهد:«برخی از خودکشی‌ها در اثر افسردگی‌ها به وجود می‌آید. یعنی فرد شدیدا تحت فشار است. این فشار صرفا از جانب محیط نیست. گاهی اوقات هم عوامل بیولوژیک دخالت دارد. در بسیاری از خانواده‌های که اقدام به خودکشی انجام گرفته، این عمل در خانواده سابقه دار بوده است. این افسردگی‌های ژنتیکی است و به تغیرات هورمونی بدن مربوط می‌شود».
-تفکر انتحاری هم اشکال دارد
«البته از نظر علم آسیب‌شناسی روانی حتی فردی که «تفکر انتحاری» دارد هم اشکال دارد. تفکر انتحاری یعنی اینکه فرد حتی گهگاهی این فکر را می‌کند که اگر من خودم را بکشم راحت می‌شوم یا اینکه مرگ را یک پایان لذت بخش برای زندگی می‌داند. این تفکر جزء علامت‌های افسردگی محسوب می‌شود.»
برخی از افراد از نظر شخصیتی مشکل دارند و رفتار تکانشی دارند. یعنی ممکن است یک دفعه یک رفتار ناگهانی به آنها فشار زیادی بیاورد. بعد از فشار روانی فرد با خود می‌گوید: «دیگه نمی‌تونم تحمل کنم. الان خودم رو از این پنجره پرت می‌کنم بیرون.»
از کجا بفهمیم فرد قصد خودکشی دارد؟
برای جلوگیری از خودکشی از نوجوانان و جوانان و دیگر اقشار جامعه باید بدانیم که افرادی که چنین قصدی دارند چه علائمی دارند.
-لغزش‌های کلامی فرد را دریابید
روانشناس بالینی درباره این موضوع می‌گوید: «لغزش‌های کلامی برخی اوقات نشان می‌دهد که درون فرد چه می‌گذرد. ممکن است فردی که قصد خودکشی دارد، علنی نگوید که من می‌خواهم خودکشی کنم. ممکن است بگوید: «آدم بیشتر از ۲۰ سالگی زندگی نکنه بهتره. یا چه فایده‌ای داره آدم زنده بمونه ؟که چی بشه؟» این قبیل حرف‌ها نشان می‌دهد که چه فکری در سر این نوجوان می‌چرخد.
-به تفاوت جوان سالم و ناسالم توجه کنید
بیشتر مشکلات والدین با فرزندان‌شان هم در دوره نوجوانی به وجود می‌آید. فاصله‌های میان فرزندان و والدین در این دوران ممکن است به یک دیواری تبدیل شود و آنها را از هم دور کند. این «دور شدن» اصلا اتفاق خوبی نیست. فردوسی به روحیه نوجوان‌ها اشاره می کند و توضیح می دهد :« جوانی که از نظر روانی سالم است، امید دارد. هدف دارد. تلاش می‌کند که به اهداف خود در زندگی برسد. اما جوانی که از هیچ چیز لذت نمی‌برد. خلق آن تحریک‌پذیر است. به شدت عصبانی می‌شود. با کوچک‌ترین حرفی از کوره در می‌رود. خوابش به هم خورده است. دچار کابوس‌های شبانه است. افکار عود کننده خودکشی در ذهنش وجود دارد. به دنبال کارهایی می‌رود که «خود تخریب گری» در او به وجود می‌آورد. این جوان «یک جای کارش می‌لنگد.»
اگر فرزندتان مرتب دعوا، بحث و کتک کاری می‌کند. حتی اشیاء را پرت می‌کند. حرف‌های زشت می‌زند. در سن کم به سراغ مواد مخدر می‌رود. باید بدانید که از قشر آسیب‌پذیر است. خیلی باید مراقب این افراد باشیم.
برخی اوقات مدارس از برخی دانش آموزان گزارش‌هایی می‌دهند با این مضمون که فلان دانش آموز مچ دست خود را با تیغ زخمی کرده است. این همان خودتخریبی‌گری است. یا استفاده از مواد مخدر. وقتی با نوجوانی که از مواد مخدر استفاده می‌کند، صحبت کنید. می‌گوید: «من زنده بمانم که چه اتفاقی بیفتد؟ حالا بمیرم.» نمی‌توان چنین افرادی را به راحتی رها کرد و با خودمان بگویم خوب می‌شود.
رفتارهای تکانه‌ای و تکانشی بدون گزارش قبلی و ناگهان صورت می‌گیرد. مثلا فردی رفته است کوهنوردی کند. یک دفعه خودش را از بالای کوه به پایین پرت می‌کند. یا مثلا فردی به مترو می‌رود. یک دفعه خود را جلوی قطار می‌اندازد.
-سابقه خانوادگی هم در خودکشی تاثیر دارد
سابقه خانوادگی را در خودکشی در نظر بگیرید. مثلا فردی که یکی از اقوامش خودکشی کرده است ممکن است او هم به این عمل دست بزند.»
-حد تعادل را رعایت کنید
اکنون با خواندن این مطلب ممکن است بترسید. شاید با خودتان بگویید چون ممکن است فرزندم خودکشی کند پس برای پیشگیری از آن هرچیزی که طلب کرد را در اختیارش قرار بدهم. خانم دکتر فردوسی می‌گوید: «این غلط است که هر چیزی فرزندمان خواست را برایش فراهم کنیم و هرکاری گفت را اطاعت محض کنیم. بهتر است حد تعادل را رعایت کنید.
-توجه کنید فرزندتان با چه اشخاصی در ارتباط است
توجه کنید فرزندتان با چه اشخاصی نشست و برخاست می‌کند. در فضای مجازی چه کار می‌کند؟ آیا به قدر کافی در دنیای حقیقی دیده شده است؟ یا در فضای مجازی به دنبال دیده شدن می‌گردد؟ شرایط زندگی‌اش چطور است؟
-با چه چیزی خودکشی کرده است؟
اگر فردی خودکشی کرد و خوشبختانه ناموفق بوده است، ببینیم با چه وسایلی خودکشی کرده است؟ قرص خورده است؟ خودش را پرت کرده است؟ خودش را حلق آویز کرده است؟ چه چیزی در دسترس او بود؟ با دانستن آن می‌توانیم مراقب باشیم که فرد را در آن شرایط قرار ندهیم و آن وسایل را از او دور کنیم.
-فرزندتان را تنها نگذارید
به والدینی که بچه‌هایی با سابقه بیماری روحی و روانی یا ضعف اعصاب دارند، توصیه می‌کنم، فرزندتان را تنها نگذارید. اگر می‌بیینند که فرزند رفتارهای خود تخریب‌گری داشته است یا با بچه‌های ناباب معاشرت می‌کند یا گاهی اوقات رفتارهای پر خطر دارد، او را در خانه تنها نگذارید و خودتان به مسافرت نروید. تنها سن شناسنامه‌ای کفایت نمی‌کند که ما بگوییم این فرد مثلا ۱۸ ساله است و می‌تواند تنها بماند.
-رفتارهای نوجوانان را بیشتر تحت نظر داشته باشید
تاریخچه زندگی فرد را بررسی کنید. ببینید آیا قبلا هم رفتار تکانه‌ای داشته است؟ باید رفتارهای نوجوان‌مان را بیشتر تحت نظر داشته باشیم. فردی که افسرده است احساس می‌کند که به بن بست و استیصال رسیده و راهی برایش باقی نمانده است.
-افسردگی بر همه زندگی فرد غلبه می‌کند
متاسفانه خودکشی در همه اقشار وجود دارد. حتی در سالمندان، کودکان و میانسالان. افسردگی یک بیماری است که بر همه مسائل فرد و شئونات زندگی غلبه می‌کند. در تحقیقات مان به مادری بر خوردیم که غذا را برای بچه‌هایش حاضر کرد. هنگامی که بچه‌ها سرگرم غذا خوردن بودند، خودش را از پشت بام خانه به پایین انداخته است.
-مسئولان هم در خودکشی افراد نقش دارند
البته مسئولان هم در موضوع خودکشی می‌توانند کمک کنند و البته نقش دارند. برخی از خانواده‌ها استطاعت مالی و استطاعت فکری و فرهنگی ندارند که بدانند این مسائل چی هست. بنابراین باید در مدارس و مساجد و غیره افراد را جمع کنند و کلاس‌ها آموزشی برای والدین بگذارند که چطور فضای امنی را برای بچه‌ها فراهم کنند.»
چرا افراد تصمیم به خودکشی می‌گیرند؟
خانم دکتر فردوسی در مورد دلایل خودکشی می‌گوید: «هورمون‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی مغز در بدن انسان نقش زیادی دارند. با کمترین جا به جایی و کم و زیاد شدن این مواد بیوشیمیایی در مغز، رفتار‌ها تغییر می‌کند. وقتی ماده سروتونین کم ترشح می‌شود. آدم‌ها افسرده می‌شوند. یا هنگامی که ماده سروتونین عمل خود را به خوبی انجام نمی‌دهد و رفت و آمد‌ها عصبی در مغز به خوبی انجام نمی‌گیرد، فرد وسواس می‌گیرد و دچار اضطراب شدید می‌شود و سطح هورمون‌های استرس‌زا بالا می‌رود، در نتیجه آدرنالین و کورتیزول در خون بالا می‌رود. بنابراین به غیر از عوامل محیطی، عواملی درونی را هم در روحیات افراد نقش دارند.
فرمانده کل بدن مغز است. باید مراقب مغزها باشیم. مغز یک دفعه ممکن است یک فرمان ناخواسته صادر کند. هنگامی که با نوجوانان و جوانانی که با تیغ خودکشی می‌کنند، صحبت می‌کنیم. می‌گویند: «نمی‌دانیم چه شد. انگار یک نفر ما را به سمت حمام هول داد. انگار دستی تیغ را به ما داد. انگار کسی ما را وادار کرد که رگمان را بزنیم. وقتی که خون فوران کرد یک دفعه انگار از خواب بیدار شدیم. نفهمیدیم چه کاری کردیم».
مردان بیشتر از زنان مسئولیت دارند
روانشناس بالینی می‌گوید: «همسران به خصوص آقایان باید از روانشناسی زن‌ها اطلاع بیشتری داشته باشند. مردان بدانند چطور با همسرشان رفتار کنند. مثلا وقتی متوجه شدند که این همسرشان افسرده شده است. باید بلد باشند یا یاد بگیرند که چطور با او رفتار کنند تا خدایی نکرده کارش به خودکشی نیفتد. قبل از اینکه خودکشی صورت بگیرد، یک سری نشانه‌ها را از خود فرد می‌توان دید.»
برای پیشگیری از خودکشی در جامعه باید چه کرد؟
دکتر فردوسی می‌گوید: «باید خدمات ویژه‌ای تدارک دیده شود. شماره تلفن‌هایی در اختیار مردم قرار بگیرد. با این مضمون که اگر در تنگنا قرار گرفتند با آن شماره تماس بگیرند. افرادی باشند که به فردی که قصد خودکشی دارد کمک کنند.
اورژانس خودکشی تشکیل شود
«اورژانس خودکشی» به وجود بیاید. افرادی باشند که بعد از تماس با آنها با خبر شدن از موضوع فورا پیش فرد مورد نظر بروند. وارد عمل شوند که مشکلات روحی فرد را حل کنند.
-معلم‌ها دانش آموزان را تحقیر نکنند
معلم‌ها باید توجه کنند که دانش آموزان را تحقیر نکنند. تمسخر نباشد. مقایسه نکنند. بالاخره مدرسه جایگاه ویژه‌ای برای دانش آموز دارد. بیشتر اوقات بچه‌ها تمام امیدشان به مدرسه و معلم‌هایشان است. چراکه در خانه‌هایشان شرایط لازم را ندارند. پس باید در مدارس هم افراد دلسوز و آگاه در این زمینه وجود داشته باشند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
