جهان‌بینی حافظ بر اساس عرفانی فارغ از تنگناهای صوفیانه است/ «لسان‌الغیب» آزاداندیش‌تر از سعدی ا‌ست

به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، روزنامه خراسان به مناسبت روز بزرگداشت حافظ شیرازی گفت‌وگویی با دکتر مهیار علوی‌مقدم، استاد زبان و ادبیات فارسی انجام داده است که بخش‌های مهم آن در ادامه می‌آید.

حافظ رهاتر و آزاداندیش‌تر از سعدی ا‌ست

- جهان‌بینی حافظ بر اساس عرفانی فارغ از تنگناهای صوفیانه است. بر همین اساس، اندیشه‌های آزادمنشانه‌تری را در شعر خود بیان می‌کند؛ درحالی‌که مثلا نگاه سعدی به جهان، نگاه محدودتری‌ است و درنتیجه، آرمان‌گرایی این دو نیز متفاوت.

- حافظ خیلی رهاتر و آزادتر به جهان هستی نگاه می‌کند و مخاطبانش هم، خیلی آزادتر با زبان و عناصر زبانی او ارتباط برقرار می‌کنند؛ درحالی‌که در شعر و نثر سعدی انگار قید و بندهایی هست که پرواز ذهن و اندیشه او را محدود می‌کند.

هوشمندی حافظ اشعارش را جاودانه می‌کند

- ارتباط حافظ و خواجوی‌کرمانی این‌طور بوده که حافظ تقدم فضل داشته، درحالی‌که خواجوی‌کرمانی صاحب فضل تقدم بوده است؛ یعنی مدتی قبل( کمتر از نیم قرن) زودتر از حافظ زیسته.

- حافظ شاعر باهوش و زیرکی است و یقینا تحت‌تاثیر شاعران پیش از خود هم، در زبان و عرفان قرار گرفته، با این حال هوشمندی حافظ به‌گونه‌ای ا‌ست که از عناصر زبانی، واژگانی و سنت‌های ادبی شاعران پیشین تاثیر پذیرفته، اما آن‌ها را بسیار زیباتر کرده است.

- مثلا او با تبدیل فعل شد به بود، در شعر «بر سر تربت ما چون گذری همت خواه/ که زیارتگه رندان جهان خواهد شد» که متعلق به یک شاعر کاملا ناشناخته قبل از خودش به نام ناصر بخارایی ا‌ست، ظرف زمان گذشته، اکنون و آینده را دربرمی‌گیرد و این بیت را جاودانه می‌کند. اشکالی ندارد که حافظ تاثیراتی از شاعران پیش از خود پذیرفته باشد؛ این تاثیرات به‌گونه‌ای ا‌ست که هم زبان و هم اندیشه حافظ به مراتب از خواجوی کرمانی پخته‌تر و وزین‌تر و ارزشمندتر است.

حافظ حافظه تاریخی ماست

- حافظ روح حاکم زمان خود و آینده بوده است. تاثیرپذیری از حافظ به عده مشخصی شاعر معاصر محدود نمی‌شود؛ چون پرتو نور حافظ آن‌چنان قوی‌ است که همه را دربرمی‌گیرد. 

- حافظ یک شاعر چند بعدی و چندسویه است. حافظ حافظه تاریخی ماست و تمام ناکامی و دردها و نابه‌سامانی‌های مردم ما و فارسی زبانان را می‌توان در اندیشه حافظ دید

هرکسی از ظن خود حافظ را درک می‌کند

- زبان حافظ یک زبان محاوره‌ای ا‌ست منتها هرکسی از ظن خود او را درک می‌کند؛ به همین دلیل است که بیت و غزلی از او را می‌توان در یک سوپرمارکت یا یک مغازه مکانیکی کوچک دید.

- حافظ زبان دغدغه و درد مردم بوده است. هر آن چیزی که مردم نمی‌توانستند بیان کنند، از زبان حافظ شیرین‌سخن بیان شده است.

- حافظ را باید موسیقی‌دان زمانه خودش هم بدانیم؛ او فارغ از این که «قرآن زبربخواند با چارده روایت»، نغمه‌سرا و نغمه‌خوانی هم می‌کرده است و در آن روزگار، به شخص دارای این ویژگی هم، حافظ می‌گفتند.

انتهای پیام/