افزایش مشارکت چه کسی را رئیس جمهور می‌کند؟

به گزارش فارس پلاس، شماره ۱۹ ام «انتخابات پلاس» به بررسی مسئله مشارکت در انتخابات می‌پردازد. در بحث مشارکت یک روایت غالب وجود دارد و آن این است که اگر مشارکت بالا باشد جریان اصلاحات پیروز می‌شود و اگر مشارکت پایین باشد جریان اصولگرایی برنده انتخابات خواهد بود. واقعا این ادعا چقدر می‌تواند درست باشد؟

روایت مرسوم برد و باخت مثال نقض متعدد دارد

اصل روایت غالب در این ماجرا بیشتر از ناحیه یک جناح سیاسی مطرح شده است. جریان اصلاحات همیشه مدعی بوده است که اگر مشارکت افزایش یابد پیروز انتخابات آنها خواهند بود و اگر مشارکت کاهش یابد اصولگرایان پیروز می‌شوند. در حالی که بررسی انتخابات‌های گذشته ریاست جمهوری چنین چیزی را اثبات نمی‌کند. همانطور که در پی‌نوشت این گزارش بررسی کرده‌ایم در سالهای ۸۴ و ۸۸، مشارکت حتی اگر به ۱۰۰ درصد هم می‌رسید و همه آنهایی هم که رای نداده بودند به اصلاح‌طلبان رای‌ می‌دادند بازهم جریان اصولگرایی پیروز انتخابات بود. در سال ۹۲ هم اگر افزایش مشارکت چند درصدی به نفع جریان اصولگرایی اتفاق می‌افتاد نتایج انتخابات قابل تغییر بود.  در سال ۹۶ هم نه به راحتی سال ۹۲ اما امکان تغییر نتیجه با افزایش مشارکت دور از ذهن نبود.

ایراد روایت مرسوم چیست؟

این روایت یک گره اصلی دارد. روایت غالب تک بعدی است. یعنی عواملی چون ائتلاف‌ها، تعدد نامزدهای یک جناح سیاسی، نگاه مردم به شرایط کشور و ... را در نظر نمی‌گیرد. با توجه مثال نقض‌های بالا این روایت بیشتر یک ابزار برای باج‌خواهی جریان اصلاحات است. اصلاحات اولا می‌خواهد بگوید که مردمی که رای نمی‌دهند در صورت مشارکت به آنها رای خواهند داد و از طرفی می‌خواهد این مسئله را به عنوان یک ابزار فشار برای تایید نامزدهای بی‌صلاحیت در انتخابات استفاده کند.

نگاه ایدئولوژیک به مسئله مشارکت مشکل اصلی است

چه کسی می‌تواند بگوید آنهایی که رای نمی‌دهند اصلاح‌طلبان را بیشتر ترجیح خواهند داد؟ جریان اصلاحات برای آنکه بتواند به خواسته خود برسد عدم مشارکت مردم را تبدیل به یک مسئله ایدوئولوژیک می‌کند. یعنی میخواهد بگوید عدم مشارکت مردم ناشی از عدم مشروعیت ایدئولوژیک نظام است. انحراف در برداشت از همین‌جا ایجاد می‌شود. یک شبهه ساده اولین جرقه را برای نقض این ادعا در ذهن روشن می‌کند و آن اینکه چگونه مردمی که برای این نظام خون داده‌اند و اصلا خودشان انقلاب کرده‌اند با همین نظام دچار مشکل ایدئولوژیک می‌شوند؟ ‌می‌توان با اغماض یکی دو درصدی گفت که ۱۰۰ درصد مردم ایران به جمهوری اسلامی ایران رای آری دادند. چگونه می‌شود همین مردم بعد از چند سال با این نظام دچار تناقض ایدئولوژیک شدند؟ برخی مصادیق هم در ذهن نمی‌تواند این ادعا را قابل درک کند به عنوان مثال حضور همه طیف‌های مردم در تشییع حاج قاسم سلیمانی قابل جمع با این ادعای عدم مشروعیت ایدئولوژیک نیست.

افکار سنجی‌ها دلیل عدم مشارکت را چه می‌دانند؟

وقتی چنین تردیدی ایجاد می‌شود بررسی ابعاد ماجرا باید دقیق‌تر صورت گیرد. طی دو سال گذشته تجمیع سه نظرسنجی از مردم ایران پرده از یک مسئله مهم برمی‌دارد. مهم‌ترین مولفه مشارکت و عدم مشارکت در باور مردم ایران «مؤثر دانستن انتخابات» است. معنی این مؤلفه آن است که اگر مردم ایران به این باور برسند که با حضورشان تغییر مثبتی در کشور ایجاد می‌شود  حتما در انتخابات شرکت می‌کنند و در صورتی که حس کنند مشارکت در انتخابات تغییری ایجاد نخواهد کرد رغبتی به شرکت در انتخابات ندارند.

یک نتیجه‌گیری از روایت جدید مشارکت

مفهوم امکان تغییر در باور مردم به معنای کارآمدی است. هرجا مردم احساس کنند با مشارکتشان شرایط کشور بهبود پیدا خواهد کرد مشارکتشان افزایش پیدا می‌کند. برداشت دیگر آن است که اگر مردم از مشارکت قبلی خود نتیجه مثبتی تجربه کرده باشند نسبت به حضور پای صندوق رای علاقه بیشتری نشان می‌دهند. لذا دولت مستقری که کارآمد باشد می‌تواند مشارکت را افزایش دهد و دولتی که ناکارآمد باشد مشارکت را کاهش می‌دهد. 

پی‌نوشت:

بررسی تاریخی انتخابات‌های گذشته

مفهوم اصولگرا و اصلاح طلب پس از روی کار آمدن دولت خاتمی مطرح شد. اساسا پیش از دولت خاتمی، انتخابات‌های ریاست جمهوری در ایران چندان محل رقابت جناح های سیاسی نبود و بیشتر چهره‌ها با یکدیگر رقابت کردند. برای نمونه در انتخابات سال ۶۸ دو نامزد تایید صلاحیت شدند، اولی هاشمی رفسنجانی بود و دومی عباس شیبانی. فاصله بسیار زیاد شهرت و آوازه هاشمی با شیبانی چنان بود که نمی‌توان تقابل جناح‌های سیاسی را در این انتخابات مشاهده کرد. در انتخابات سال ۷۲ هم شرایط به همین روال بود. هاشمی در میان چهار نامزد تایید شده سال ۷۲ فاصله بسیار زیادی از جهت شناخته شدن با سه نامزد دیگر داشت. جاسبی، رجبعلی طاهری و احمد توکلی در آن سال از نظر میزان شهرت و محبوبیت به هیچ وجه قابل مقایسه با هاشمی نبودند.

اما انتخابات سال ۷۶ شروع یک دوگانه عجیب در کشور بود. پس از انتخاب خاتمی به عنوان رئیس جمهور بود که مفهوم اصولگرایی و اصلاح طلبی به معنای واقعی وارد رقابت‌های انتخاباتی شد. پس از سال ۷۶ جریان جدیدی در کشور فعال شد و جناح چپ سنتی را که عموما مجمع روحانیون نمایندگی می‌کرد را کنار زد و خود نمایندگی بخشی از جامعه را به عهده گرفت. در مقابل نیز جریان جدید اصولگرایی با ائتلاف‌هایی چون آبادگران و تحولخواهان وارد رقابت در فضای سیاسی جدید شدند. عملا از ۸۴ رقابت این دو جریان سیاسی جدید شروع شد. برای بررسی ادعای ابتدای این متن باید تاریخ سیاسی را از انتخابات سال ۸۴ بازخوانی کنیم و ببینیم رقابت این دوجناح و میزان مشارکت مردم چه تاثیری در نتایج انتخابات داشته است؟

میزان مشارکت و نتایج انتخابات سال ۸۴

سال ۸۴ انتخابات به دور دوم رفت و در نهایت محمود احمدی نژاد پیروز انتخابات شد. در دور اول نامزد جریان اصلاحات مصطفی معین بود و اصولگرایان با سه نامزد وارد رقابت شده بودند: قالیباف، علی لاریجانی و احمدی نژاد.

در دور اول هاشمی و احمدی نژاد به عنوان دو نامزد اول انتخابات وارد مرحله دوم شدند که اصولگرایان در این مرحله از احمدی نژاد و اصلاح طلبان از هاشمی حمایت کردند. در مرحله دوم انتخابات احمدی نژاد حدود ۱۷ میلیون و هاشمی حدود ۱۰ میلیون رای کسب کردند. مشارکت در انتخابات مرحل دوم نیز ۵۹.۷۶ درصد بود. 

بررسی روایت مرسوم مشارکت

فرض کنید اگر مشارکت ۱۰۰ درصد می شد و همه کسانی که رای نداده اند هم به نامزد اصلاح طلبان رای میدادند نتیجه چه تغییر میکرد؟

با مشارکت حدود ۴.۵ میلیون نفر دیگر در این انتخابات مشارکت به ۱۰۰ درصد میرسید و اگر این ۴.۵ میلیون نفر را هم به سبد رای اصلاح طلبان اضافه میکردیم باز هم احمدی نژاد ۱۷ میلیون و هاشمی ۱۴.۵ میلیون رای کسب میکرد و باز هم نامزد اصولگرایان پیروز می شد.

میزان مشارکت و نتایج انتخابات سال ۸۸

در انتخابات سال ۸۸، نامزد اصلاحات میرحسین موسوی بود و نامزد مورد حمایت اصولگرایان محمود احمدی نژاد. در این انتخابات احمدی نژاد ۲۵.۵ میلیون و موسوی ۱۳.۳ میلیون رای کسب کردند. مشارکت در این انتخابات حدود ۸۵ درصد بود.

بررسی روایت مرسوم مشارکت

باز هم اگر فرض کنیم مشارکت در این انتخابات ۱۰۰ درصد می شد و همه آن ۱۵ درصد افرادی که در انتخابات شرکت نکرده بودند به نامزد اصلاحات رای می دادند نتیجه چه تفاوتی میکرد؟ 

با مشارکت حدود ۶.۵ میلیون نفر دیگر مشارکت در این انتخابات به ۱۰۰ درصد می رسید و اگر همین میزان رای را به سبد نامزد اصلاحات اضافه کنیم باز هم نامزد جریان اصولگرایی پیروز انتخابات می شد.

میزان مشارکت و نتایج انتخابات سال ۹۲

در سال ۹۲ اصلاحات با حسن روحانی وارد میدان شد و اصولگرایان با چهار نامزد: جلیلی، قالیباف، رضایی و ولایتی. حسن روحانی با  ۱۸.۶ میلیون رای پیروز انتخابات شد و اصولگرایان در مجموع حدود ۱۶.۵ میلیون رای کسب کردند. مشارکت در این انتخابات حدود ۷۳ درصد بود. 

بررسی روایت مرسوم مشارکت

در این انتخابات روحانی تنها با ۰.۷ رای توانست اکثریت آرا را به دست بیاورد و کافی بود با چند درصد افزایش مشارکت که رای آن میان نامزدهای اصولگرا پخش می شد روحانی نتواند اکثریت آرا مردم را به دست آورد و انتخابات به دور دوم برود. و اگر انتخابات به دور دوم می رفت احتمال آن وجود داشت که رقابت انتخاباتی سال ۸۴ تکرار شود. در سال ۸۴ اصولگرایان در مجموع با نتیجه ۱۶ بر ۱۱ انتخابات را باخته بودند اما در دور دوم نتیجه کاملا معکوس شد و اصولگرایان ۱۷ بر ۱۰ انتخابات را پیروز شدند.

میزان مشارکت و نتایج انتخابات سال ۹۶

در سال ۹۶ نامزد اصلاح طلبان حسن روحانی و نامزد اصولگرایان ابراهیم رئیسی بود. حسن روحانی ۲۳.۶ میلیون و ابراهیم رئیسی ۱۵.۸ میلیون رای کسب کردند. مشارکت در این انتخابات ۷۳ درصد بود.

بررسی روایت مرسوم مشارکت

در این انتخابات با افزایش مشارکت و اختصاص رای به سبد هرکدام از نامزدها نتایج مختلفی می‌تواند به دست آید و لزوما هیچ کدام از طرفین قطعیتی در برد در صورت پیروزی ندارند.

انتهای پیام/